Πρo ημερών, στην εκδήλωση του Εcοnοmist στην Αθήνα και με θέμα την «Δημογραφική Κρίση στην Ελλάδα» κλήθηκα να παρουσιάσω μια σύντομη εισήγηση για την αντιμετώπιση των γεωπολιτικών προκλήσεων ασφαλείας που δημιουργούν -σε συνδυασμό και με άλλους παράγοντες- οι δραματικές τάσεις μείωσης του πληθυσμού μας, βασικά σημεία της οποίας παρατίθενται εν συνεχεία.
Διαχρονικά, μια χώρα αντιμετωπίζει τις γεωπολιτικές προκλήσεις με την κοινωνική συνοχή, την εύρυθμο λειτουργία των θεσμών, την ευημερούσα οικονομία, την επιδέξια διπλωματία και τις ισχυρές ένοπλες δυνάμεις. Όλες οι παραπάνω προϋποθέσεις είναι αλληλένδετες και εξαρτώνται, από τις δημογραφικές εξελίξεις. Αναμφίβολα οι πολύπλευρες αρνητικές συνέπειες της δημογραφικής κρίσης επεκτείνονται και στα θέματα άμυνας και ασφάλειας της χώρας. Οι έννοιες, άμυνα και ασφάλεια, εμφανίζονται πλέον αλληλένδετες και πρέπει να αντιμετωπίζονται ως ένα ενιαίο σύνολο.
Η δημογραφική κρίση, εδώ και χρόνια και ίσως πριν γίνει αντιληπτή σε άλλους τομείς, είχε κτυπήσει απειλητικά την πόρτα των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων. Οι πίνακες επανδρώσεως των στρατιωτικών μονάδων, την τελευταία δεκαπενταετία, παρουσιάζουν χαμηλά -ίσως και μη αποδεκτά ποσοστά. Φυσικά και δεν προτίθεμαι να παραθέσω επίσημα στοιχεία τα οποία και είναι διαβαθμισμένα αλλά η χαμηλή επάνδρωση των μονάδων, κυρίως του Στρατού Ξηράς, είναι κοινό μυστικό.
Ενδεχομένως η δραστική μείωση του μεγέθους των ενόπλων δυνάμεων, η πρόσληψη «επαγγελματιών οπλιτών» και η εισαγωγή σύγχρονων οπλικών συστημάτων να αποτελούσαν τις βέλτιστες λύσεις εάν, τα οικονομικά μεγέθη το επέτρεπαν και η τουρκική αναθεωρητική και επεκτατική πολιτική έδειχνε σημάδια υποχώρησης και συμμόρφωσης με τις αρχές που διέπουν το διεθνές δίκαιο και την καλή γειτονία «συμμάχων» κρατών. Δυστυχώς η Άγκυρα θα συνεχίσει με εντεινόμενο ρυθμό την εναντίον μας ενάσκηση πολιτικής πειθαναγκασμού και τα επόμενα χρόνια ενώ η αρχή της «αυτοβοήθειας» θα εξακολουθήσει να αποτελεί το βασικό άξονα υπεράσπισης των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων.
Εδώ να επισημάνω ότι ουδεμία εγγύηση υπάρχει ότι μια μελλοντική σύγκρουση θα είναι ολιγόωρη και αποκλειστικά αεροναυτική. Απεναντίας οι νέες απειλές που εμφανίζονται και συνδυάζουν συμβατικές και μη συμβατικές απειλές, δηλαδή ο ευρέως διαδεδομένος σήμερα υβριδικός πόλεμος ή το ορθότερο, «Full Spectrum War» (πόλεμος ευρέος φάσματος), μάλλον απαιτούν για την αντιμετώπιση τους μια πολυάνθρωπη και πολυεπίπεδη κινητοποίηση.
Σήμερα, οι αποδόσεις των κλάσεων των στρατευμένων λόγω της υπογεννητικότητας, της αποφυγής στρατεύσεως αλλά και της αυξήσεως των νομίμων απαλλαγών για λόγους υγείας έχουν σημαντικά μειωθεί. Η χαμηλή απόδοση, σε συνδυασμό με τη σημερινή διάρκεια της θητείας και τον υψηλό αριθμό των μονάδων έχει οδηγήσει σε χαμηλά ποσοστά στελέχωσης. Δεν είναι όμως μόνο η χαμηλή επάνδρωση το πρόβλημα. Συνέπεια της χαμηλής στελέχωσης είναι η υποβάθμιση της στρατιωτικής εκπαίδευσης των κληρωτών οπλιτών, αυτών δηλαδή που αύριο θα αποτελέσουν την εφεδρεία που σε περίπτωση κρίσεως ή πολέμου θα συμπληρώσει τη δύναμη των μαχίμων δυνάμεων.
Αναπόφευκτα, σήμερα οι στρατευμένοι νέοι μας, ξοδεύουν μεγάλο μέρος της θητείας τους σε καθήκοντα φύλαξης εγκαταστάσεων και διάφορα άλλα αναγκαία πάρεργα, σε βάρος της στρατιωτικής εκπαιδεύσεως. Η κατάσταση αυτή δημιουργεί μια απαξίωση του θεσμού της στράτευσης που είναι πολύ πιο επικίνδυνη ακόμη και από αυτή την ίδια την χαμηλή επάνδρωση των Μονάδων.
Εύκολη πάντα η κριτική και η επισήμανση των προβλημάτων αλλά το ζητούμενο είναι η παρουσίαση ρεαλιστικών προτάσεων. Σίγουρα, η δημογραφική κρίση αντιμετωπίζεται -σε όσο βαθμό είναι αυτό δυνατόν- μακροχρόνια. Τα γεωπολιτικά όμως ρίσκα είναι σήμερα υπαρκτά και σι αμυντικές ανάγκες είναι άμεσες και δεν μπορούν να περιμένουν την απόδοση μελλοντικών μέτρων που ελπίζουμε -έστω και καθυστερημένα- να υιοθετηθούν και κυρίως να εφαρμοστούν με συνέπεια.
Λύσεις έχουν προταθεί κατά καιρούς από τις στρατιωτικές ηγεσίες, λαμβάνοντας υπόψη και τις οικονομικές δυνατότητες της χώρα; και οι οποίες λύσεις δεν εμπεριέχουν απαγορευτικό οικονομικό κόστος. Εμπεριέχουν όμως πολιτικό κόστος, όχι τραγικό, με την προϋπόθεση της κατάλληλη; σχεδίασης, εφαρμογής και της στρατηγικής επικοινωνίας.
Κατά την προσωπική μου εκτίμηση και για την αντιμετώπιση της χαμηλής επάνδρωσης, ενέργειες θα πρέπει να αναληφθούν άμεσα στις παρακάτω κατευθύνσεις:
Επαναφορά της θητείας στο Στρατό Ξηράς στους 12 μήνες. Ενδεχόμενα ο 12ος μήνας θα μπορούσε να είναι μήνας «αδείας» και στους 2 προηγούμενους να δίδεται επίδομα ίσο με αυτό του ταμείου ανεργίας. Τα πολυδιαφημιζόμενα πλεονάσματα πρέπει κάποια στιγμή να κατευθυνθούν και στην άμυνα της χώρας!
Στράτευση γυναικών, για μικρότερο αρχικά χρονικό διάστημα από των ανδρών και στελέχωση εγκαταστάσεων και μη μάχιμων μονάδων με πρόνοια υπηρέτησης ακόμη και σε βάρδιες και ει δυνατόν εγγύς του τόπου διαμονής τους. Με τον τρόπο αυτό το μέγιστο των αρρένων θα παραμένει στις μονάδες εκστρατείας.
Υποχρεωτική στράτευση όλων των νέων στην ηλικία των 19 ή 20 ετών, με συνέπεια τη σημαντική μείωση των «φυγόστρατων».
Καλύτερη αξιοποίηση των εφέδρων, με ριζοσπαστικές αλλαγές στην απονομή ειδικοτήτων, στη μετεκπαίδευση και στην επιστρατευτική τοποθέτηση.
Η εφαρμογή των παραπάνω προτάσεων -συνολικά, μερικά, τμηματικά ή συνδυαστικά- εκτιμώ θα αμβλύνει το πρόβλημα και θα επιτρέψει σταδιακά τη μείωση της θητείας των αρρένων ειδικά εάν πλαισιωθεί και με μια ριζοσπαστική αναδιοργάνωση του στρατεύματος.
Αναμφίβολα, όλες οι προτάσεις έχουν παρενέργειες, οικονομικό κόστος, απαιτούν νομοθετικές ρυθμίσεις και κυρίως την αποδοχή τους εκ μέρους της κοινωνίας, η οποία σήμερα, κατά γενική ομολογία, παρουσιάζει αξιοσημείωτα σημάδια ωρίμανσης που ξεπερνούν τις εκλογικές και πελατειακές ανησυχίες και σκοπιμότητες του πολιτικού κόσμου.
Του υποστρατήγου ε.α. Ιπποκράτους Δασκαλάκη