Όταν ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επέλεξε να παίξει σκληρά διπλωματικώς για την ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ, αυτός και οι κορυφαίοι αξιωματούχοι του ήξεραν ότι πολλοί αμυντικοί αναλυτές, διπλωμάτες και think tankers θα ξεκινούσαν τις αναλύσεις.
Άλλωστε, το καθεστώς Ερντογάν είχε από καιρό μια ωραιοποιημένη αίσθηση της σημασίας της Τουρκίας. “Ας είμαστε ξεκάθαροι, είμαστε μέλος της συμμαχίας για 70 χρόνια και έχουμε τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό στη συμμαχία”, παρατήρησε ο Εκπρόσωπος της Τουρκικής Προεδρίας Φαχρετίν Αλτούν, εξηγώντας γιατί η Άγκυρα ήταν στη θέση του οδηγού.
Όπως γράφει ο πολυγραφότατος αναλυτής και μέλος του American Enterprise Institute, Μάικλ Ρούμπιν, η Τουρκία μπορεί να συγχωρεθεί για τέτοια αλαζονεία. Άλλωστε, οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ συχνά του δίνουν αυτή τη δυνατότητα με τα λόγια που εκστομούν αναφορικά με τη σημασία της Άγκυρας και του μεγέθους του στρατού της. “Η Τουρκία έχει τις δεύτερες μεγαλύτερες ένοπλες δυνάμεις στο ΝΑΤΟ μετά τις Ηνωμένες Πολιτείες. Και είναι ένα πολύ δυνατό Νο2, θα μπορούσα να προσθέσω”, παρατήρησε ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, για παράδειγμα, σε συνέντευξη Τύπου του 2019 με τον Ερντογάν. “Η συνεργασία μας με την Τουρκία – η οποία έχει τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατιωτικό στρατό στο ΝΑΤΟ – μας δίνει τη δυνατότητα να προβάλλουμε ισχύ στην περιοχή και να υπερασπιστούμε τις ανατολικές και νότιες πλευρές του ΝΑΤΟ”, δήλωσε η υφυπουργός Εξωτερικών Βικτόρια Νούλαντ, πριν από ένα χρόνο σε κατάθεση ενώπιον της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας.
Στις 11 Μαρτίου 2022, ακόμη και όταν η Τουρκία εμπόδιζε τον ανεφοδιασμό της Ουκρανίας, ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ ταξίδεψε στην Τουρκία για να επαινέσει τον Ερντογάν και τη “σημασία της συνεισφοράς της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ”. Ίσως ο Στόλτενμπεργκ νόμιζε ότι ήταν διπλωμάτης, αλλά για τον Ερντογάν, μια τέτοια επίκληση ενισχύει την αυτοαντίληψη του ως ο νέος σουλτάνος.
Ενώ η Τουρκία έχει περισσότερα ένοπλα στρατεύματα από ό,τι η Γαλλία και η Γερμανία μαζί, είναι λάθος να μεταφραστεί αυτό σε αναγκαιότητα ή ακόμη και επιρροή. Το μέγεθος του στρατού είναι άμεσο αποτέλεσμα της στράτευσης. Η υποχρεωτική στρατιωτική θητεία, ωστόσο, δεν μεταφράζεται συχνά σε εξουσία. Πριν από την Επιχείρηση Καταιγίδα της Ερήμου, την απελευθέρωση του Κουβέιτ το 1991, το Ιράκ είχε τον πέμπτο μεγαλύτερο στρατό στον κόσμο, αλλά παρά ταύτα προχώρησε σε αναδίπλωση μετά από μια χερσαία εκστρατεία μόλις 100 ωρών.
Ο Μουσταφά Κεμάλ, ο ιδρυτής της σύγχρονης Τουρκίας, έγινε γνωστός ως Οθωμανός στρατιωτικός, αλλά η κληρονομιά του ήταν εξίσου η προσπάθειά του για τον κοινωνικό μετασχηματισμό της Τουρκίας. Εδώ, η στράτευση έπαιξε σημαντικό ρόλο καθώς επέτρεψε στο κράτος να εκπαιδεύσει και να κατηχήσει κάθε άνδρα στη χώρα. Σήμερα, ο Ερντογάν χρησιμοποιεί τον στρατό με τον ίδιο τρόπο που προσπαθεί να επιβάλει μια συντηρητική, ισλαμιστική τάξη στην κοινωνία.
“Η Νούλαντ μπορεί να εκτοξεύσει κενή ρητορική ότι η Τουρκία προστατεύει τις νότιες και ανατολικές πτέρυγες του ΝΑΤΟ, αλλά η πραγματικότητα είναι ότι η Τουρκία θέτει σε κίνδυνο αυτές τις πλευρές περισσότερο παρά τις προστατεύει. Δεν θα υπήρχε Ισλαμικό Κράτος στη Συρία αν δεν ήταν η Τουρκία. Οι προσπάθειες της Τουρκίας να επιτρέψει τόσο στη Ρωσία όσο και στο Ιράν να αποφύγουν τις κυρώσεις ενθαρρύνουν την επιθετικότητα. Πέρα από την αμφίδρομη στάση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, η Τουρκία είναι ο επιτιθέμενος στην Ανατολική Μεσόγειο, όχι η Κύπρος ή η Ελλάδα”, δηλώνει κατηγορηματικά ο Ρούμπιν.
Αλλά ακόμα κι αν η ισχύς του στρατού της Άγκυρας ήταν ανάλογη με τον αριθμό του, αυτό αλλάζει. Ο Ερντογάν χρεοκόπησε τη χώρα. Οι ανταλλαγές συναλλάγματος και η ευκαιριακή λογιστική που χρησιμοποιεί για να καλύψει αυτήν την πραγματικότητα θα γίνουν ολοένα και πιο εμφανείς μετά τον Σεπτέμβριο. Ο πληθωρισμός είναι ήδη τριψήφιος και το βιοτικό επίπεδο πέφτει κατακόρυφα. Μια οικονομική κατάρρευση είναι στον ορίζοντα, αλλά καμία διάσωση δεν θα έρθει χωρίς λιτότητα. Ο λόγος του χρέους προς το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ) της Τουρκίας μπορεί να είναι μόνο 42%, μια απότομη αύξηση από τα προηγούμενα χρόνια, αλλά είναι ανόητο να υποθέσουμε ότι ο Ερντογάν επιτρέπει στην Τουρκία να παρέχει ακριβή στοιχεία. Το τουρκικό χρέος είναι πολύ υψηλότερο από ό,τι ανακοινώνει η Άγκυρα. Οι διεθνείς δανειστές το αναγνωρίζουν, όχι βέβαια δημοσίως. Σύντομα θα αμφισβητήσουν εάν ένα χρεοκοπημένο κράτος μπορεί να ξοδεύει πάνω από 20 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως σε έναν φουσκωμένο στρατό που κάνει περισσότερα για να αποσταθεροποιήσει την περιοχή παρά να προστατεύσει την Τουρκία.
Η Άγκυρα εκπληρώνει την απαίτηση του ΝΑΤΟ να ξοδεύει κάθε χώρα μέλος το 2% του ΑΕΠ της για την άμυνα, αλλά ακόμα κι αν η Άγκυρα θέλει να διατηρήσει αυτή τη δέσμευση, μια συρρίκνωση του ΑΕΠ θα μειώσει αυτό που μπορεί λογικά να ξοδέψει η Τουρκία κατά 50% ή περισσότερο.
Αυτό δεν θα βλάψει την Τουρκία. Ευτυχώς, η Τουρκία δεν χρειάζεται πλέον να διατηρεί τόσο μεγάλη δύναμη. Η Τουρκία δεν χρειάζεται πλέον έναν μεγάλο στρατό για την εσωτερική ασφάλεια. Ο Ερντογάν μπορεί να επιδιώκει να ανάψει εθνικιστικές σπίθες για να αποσπάσει την προσοχή του κοινού από τις αποτυχίες του, αλλά η πραγματικότητα είναι ότι η εξέγερση του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK) έχει τελειώσει. Το PKK εγκατέλειψε τον αυτονομισμό πριν από περισσότερο από μια δεκαετία. Σήμερα, το κουρδικό ζήτημα στην Τουρκία είναι πολιτικό και όχι στρατιωτικό. Η λύση του δεν απαιτεί στρατό, αλλά ένα τέλος στην καταστολή και την αναγνώριση της ισότητας όλων των πολιτών, των πολιτισμών και των θρησκειών σύμφωνα με το νόμο. Ομοίως, η Τουρκία δεν αντιμετωπίζει καμία απειλή από την Κύπρο ή την Ελλάδα. Πράγματι, η Τουρκία θα μπορούσε πιθανότατα να εξοικονομήσει δισεκατομμύρια δολάρια περισσότερα εάν σταματούσε να επιδοτεί τις κατοχές της στην Κύπρο, τη Συρία και το Ιράκ. Τουναντίον η Τουρκία συνεχίζει να ισχυρίζεται ότι μάχεται εναντίον μιας τρομοκρατικής απειλής από τμήματα της Συρίας που κυβερνώνται από Κούρδους.
Με απλά λόγια, καθώς η οικονομία της Τουρκίας καταρρέει, η Άγκυρα δεν μπορεί πλέον να αντέξει τη στράτευση. Ενώ η Τουρκία και οι λομπίστες της μπορεί να επιδιώξουν να απαιτήσουν διπλωματική επιρροή ανάλογη με το μέγεθος του στρατού της Τουρκίας, οι διπλωμάτες που αποδέχονται τέτοια επιχειρήματα επιτρέπουν τις τουρκικές αυταπάτες. Είναι καιρός για το ΝΑΤΟ να αποδεχθεί ότι, με το ΑΕΠ της Τουρκίας μικρότερο από αυτό της Ιταλίας και της Ισπανίας, η ιδέα ότι μπορεί να διατηρήσει έναν στρατό αντίστοιχα διπλάσιο και τετραπλάσιο είναι ανεύθυνη. Ο φουσκωμένος στρατός της Άγκυρας δεν είναι πλέον βιώσιμος.
Πηγή: Πέτρος Κράνιας – www.capital.gr
