Οι πόλεμοι φθοράς ορίζονται ως εκείνοι κατά τη διάρκεια των οποίων οι αντίπαλες δυνάμεις δεν έρχονται αντιμέτωπες σε άμεση μάχη με όλες τους τις δυνάμεις, αλλά αντίθετα στοχεύουν στο να εξαντλήσουν η μία την άλλη σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο.
Το κλασικό ελεύθερο εμπόριο είναι σε μεγάλο βαθμό εθελοντικό και αμοιβαία επωφελές για τα συμβαλλόμενα μέρη. Αλλά οι μονομερώς επιβαλλόμενες κυρώσεις οικονομικής πολιτικής που εξαναγκάζουν σε ορισμένα επιθυμητά πρότυπα διεθνούς εμπορίου και οικονομικών ανταλλαγών μπορούν να θεωρηθούν ως προσπάθειες να κερδηθεί ένας πόλεμος φθοράς.
Τα τελευταία πρωτοσέλιδα στο “μέτωπο της φθοράς από τη Γερμανία, το επίκεντρο της ασταθούς ενεργειακής γεωπολιτικής της ηπείρου μετά την έναρξη των δυτικών κυρώσεων κατά της Ρωσίας, φαίνονται απίστευτα εκ πρώτης όψεως. Ήταν μόλις πριν από περίπου ένα μήνα, όταν μια έκθεση της Deutsche Bank προέβλεπε ότι “το ξύλο θα χρησιμοποιείται για σκοπούς θέρμανσης, όπου είναι δυνατόν”. Το Business Insider τιτλοφόρησε τη στήλη του με τον τίτλο “Οι Γερμανοί θα μπορούσαν να στραφούν στα ξύλα αυτόν τον χειμώνα για να θερμάνουν τα σπίτια τους καθώς η Ρωσία παρακρατεί το φυσικό αέριο, λέει η Deutsche Bank”.
Την περασμένη εβδομάδα, ο Javier Blas του Bloomberg έγραψε στο Twitter το “γράφημα της ημέρας” που έδειχνε ότι οι αναζητήσεις για καυσόξυλα (“Brennholz”) στο Google αυξήθηκαν κατακόρυφα τους τελευταίους δύο μήνες, καθώς οι Γερμανοί συνειδητοποιούν ολοένα και περισσότερο ότι τα καυσόξυλα (ναι, καυσόξυλα!) μπορεί να σταθούν ανάμεσα σε αυτούς και σε έναν παγωμένο χειμώνα με δελτίο ηλεκτρικής ενέργειας “καθώς η χώρα προετοιμάζεται για ελλείψεις φυσικού αερίου”.
Οι πολίτες της Γερμανίας -που ζουν στο κατεξοχήν τεχνολογικό κράτος με τις ναυαρχίδες BMW και Audi στην κατασκευή και τον κορυφαίο παγκοσμίως πετροχημικό τομέα που χαρακτηρίζεται από το μεγαθήριο BASF και πολλά άλλα- αντιμετωπίζουν τις προοπτικές επιβίωσης το χειμώνα όπως έκαναν οι πρόγονοί τους πριν από δύο αιώνες, κουρνιάζοντας γύρω από μια εστία με καυσόξυλα. Δεν πειράζει που πολλοί από αυτούς, συμπεριλαμβανομένων των ηγετών τους, πιστεύουν πραγματικά σαν τη Γκρέτα ότι η συνεχιζόμενη χρήση ορυκτών καυσίμων θα οδηγήσει στην πλανητική καταδίκη (σε 12 χρόνια ή στα μέσα ή στο τέλος του αιώνα κατά μήκος του φάσματος της κλιματικής κινδυνολογίας).
Ρωσία εναντίον “Δύσης”
Λίγες ημέρες μετά την έναρξη της “ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης” της Ρωσίας στην ανατολική Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου, οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ευρωπαϊκή Ένωση μαζί με τους στενότερους συμμάχους τους (Αυστραλία, Καναδάς, Ιαπωνία, Νότια Κορέα και μερικές άλλες χώρες) επέβαλαν τον πιο εκτεταμένο οικονομικό αιφνιδιαστικό πόλεμο σε κυρίαρχο κράτος από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι κυρώσεις που εξαπολύθηκαν κατά της Ρωσίας είχαν στόχο να καταστρέψουν τη ρωσική οικονομία και να αναγκάσουν τον πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν να ζητήσει ειρήνη με τους όρους της Ουκρανίας ή ακόμη και να προκαλέσουν αλλαγή καθεστώτος.
Η Ρωσία απάντησε με ένα πρόγραμμα “ρούβλια για φυσικό αέριο” για τις “μη φιλικές” χώρες (δηλαδή εκείνες που συμμετείχαν στις κυρώσεις) ως πρότυπο για όλες τις σημαντικές εξαγωγές βασικών εμπορευμάτων της Ρωσίας προς μια εχθρική δυτική συμμαχία. Τις ημέρες μετά τις κυρώσεις, το ρούβλι της Ρωσίας έπεσε σχεδόν στο μισό των επιπέδων του πριν από την εισβολή, το χρηματιστήριό της έκλεισε και η κεντρική της τράπεζα αύξησε τα επιτόκια για να περιορίσει τις επιπτώσεις. Αντίθετα με τις προσδοκίες και τον κομπασμό του προέδρου Τζο Μπάιντεν ότι κατέρρευσε το “ρούβλι σε ερείπια”, ωστόσο, το νόμισμα σύντομα ανέκαμψε απότομα. Ενισχύθηκε στα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων 7 ετών, ενώ το πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της χώρας εκτινάχθηκε σε επίπεδα ρεκόρ μέχρι τον Μάιο.
Αυτό οφείλεται μόνο εν μέρει στις ενέργειες της ρωσικής κεντρικής τράπεζας που περιόρισαν τις εκροές συναλλάγματος και αύξησαν τα επιτόκια. Ήταν κυρίως αποτέλεσμα της εκτίναξης των παγκόσμιων τιμών των ορυκτών καυσίμων και των βιομηχανικών προϊόντων που αποτελούν τις σημαντικότερες εξαγωγές πρώτων υλών της χώρας. Σύμφωνα με δημοσίευμα του Reuters, ο υψηλότερος όγκος εξαγωγών πετρελαίου, σε συνδυασμό με την άνοδο των τιμών του φυσικού αερίου, θα αυξήσει τα έσοδα της Ρωσίας από τις εξαγωγές ενέργειας στα 337,5 δισ. δολάρια φέτος, μια αύξηση 38% σε σχέση με το 2021, σύμφωνα με έγγραφο του υπουργείου Οικονομίας που είδε το πρακτορείο.
Οι τελευταίες Παγκόσμιες Οικονομικές Προοπτικές του ΔΝΤ που εκδόθηκαν στα τέλη Ιουλίου μείωσαν τις προβλέψεις για την ανάπτυξη σχεδόν όλων των χωρών, αλλά αναβάθμισαν τις οικονομικές προβλέψεις της Ρωσίας. Η Ρωσία εξακολουθεί να αναμένεται να συρρικνωθεί κατά 6% φέτος, αν και πρόκειται για σημαντική βελτίωση σε σχέση με την αρνητική πρόβλεψη του ΔΝΤ για 8,5% τον Απρίλιο.
Ενώ υπήρξε κάποια μείωση των εξαγωγών ενέργειας προς τις δυτικές χώρες, η Κίνα και η Ινδία αύξησαν γρήγορα τις εισαγωγές ενέργειας από τη Ρωσία σε μειωμένες τιμές. Ενώ η Κίνα βρίσκεται σε συνομιλίες με τη Ρωσία για να αγοράσει πετρέλαιο για να αναπληρώσει τα στρατηγικά της αποθέματα, σύμφωνα με το Bloomberg, η Ινδία διυλίζει φθηνότερο ρωσικό αργό για να το εξάγει στη συνέχεια ως προϊόντα πετρελαίου στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ.
Σε μια ειρωνεία που δεν θα περάσει απαρατήρητη από τους παρατηρητές των ευρωπαϊκών υποθέσεων, ο Robin Brooks, επικεφαλής οικονομολόγος του Institute of International Finance, λέει ότι η Δύση “πληρώνει υψηλό τίμημα” για την άρνηση της ρωσικής ενέργειας στον εαυτό της, αν και οι “εξαιρέσεις” της ΕΕ από τις κυρώσεις πολλαπλασιάζονται. Εν τω μεταξύ, οι οικονομικές συνθήκες της Ρωσίας είναι τώρα σχεδόν τόσο χαλαρές όσο και πριν από τον πόλεμο.
Σημειώνει επίσης ότι το πλεόνασμα του γερμανικού ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών “έχει επιστρέψει σε επίπεδα που είχαν παρατηρηθεί για τελευταία φορά στις αρχές της δεκαετίας του 2000, όταν η Γερμανία ήταν ο “ασθενής” της Ευρώπης”, προσθέτοντας ότι η Γερμανία είναι “και πάλι άρρωστη τώρα” έχοντας ένα μοντέλο ανάπτυξης που “βασιζόταν σε μεγάλο βαθμό στη φθηνή ρωσική ενέργεια”. Ο αγωγός φυσικού αερίου Nordstream 1 -η κύρια αρτηρία τροφοδοσίας της Γερμανίας με φυσικό αέριο- που λειτουργεί σε επίπεδο 20% της κανονικής παροχής και το επακόλουθο σοκ των ενεργειακών τιμών της Ευρωζώνης, είναι το κεφαλοκλείδωμα του Πούτιν σε όλο το λαιμό της Ευρώπης απειλώντας με “καταστροφικά βιομηχανικά λουκέτα” και μαζικές απολύσεις.
Οι πολίτες της Ρωσίας, αν και φτωχότεροι, δεν φαίνεται να πηγαίνουν τόσο άσχημα σε σχέση με τους Γερμανούς γείτονές τους. Οι λιανικές δαπάνες σε καφετέριες, μπαρ και εστιατόρια πάνε καλά. Οι εύποροι Μοσχοβίτες μπορεί να χάσουν τα I-phones και τις τσάντες Gucci κάτω από τις κυρώσεις και τις εθελούσιες αποχωρήσεις των δυτικών εταιρειών. Αλλά οι απλοί πολίτες σίγουρα δεν ψάχνουν για καυσόξυλα αυτό το χειμώνα ή δεν ανησυχούν για το αν θα μπορούν να κάνουν ζεστά μπάνια.
G-7, BRICS και άλλοι
Ο πόλεμος φθοράς μεταξύ της G7 και της Ρωσίας συνεχίζεται, καθώς ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν προχώρησε πρόσφατα σε “μια επίθεση γοητείας στην Αφρική για να ανακτήσει τη δημοτικότητα των ΗΠΑ, η οποία χάθηκε φαινομενικά κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης Τραμπ, και να αντιμετωπίσει τις προσπάθειες της Ρωσίας να πάρει περισσότερες αφρικανικές χώρες με το μέρος της”.
Σε αιχμηρές δηλώσεις στον Τύπο με τον κ. Μπλίνκεν να κάθεται στο πλευρό της, η υπουργός Εξωτερικών της Νότιας Αφρικής Ναλέντι Πάντορ δήλωσε ότι αντιτίθεται στον “συγκαταβατικό εκφοβισμό” που προέρχεται από τη Δύση: “Επειδή όταν πιστεύουμε στην ελευθερία – όπως λέω, είναι ελευθερία για όλους – δεν μπορείτε να λέτε ότι επειδή η Αφρική κάνει αυτό, τότε θα τιμωρηθείτε από τις Ηνωμένες Πολιτείες…. Ένα πράγμα που σίγουρα δεν μου αρέσει είναι να μου λένε ‘ή επιλέγεις αυτό ή αλλιώς'”.
Κάνοντας την ίδια επισήμανση πιο διπλωματικά, ο υπουργός Εξωτερικών της Ινδίας Σ. Τζαϊσάνκαρ δήλωσε σε διάσκεψη τον Ιούνιο, όταν δέχθηκε ερωτήσεις από το ακροατήριο: “Είμαι το ένα πέμπτο του παγκόσμιου πληθυσμού. Είμαι αυτό που σήμερα είναι η 5η ή 6η μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο… Αισθάνομαι ότι δικαιούμαι να έχω τη δική μου πλευρά. Δικαιούμαι να σταθμίζω τα δικά μου συμφέροντα και να κάνω τις δικές μου επιλογές. Οι επιλογές μου δεν θα είναι κυνικές και συναλλακτικές. Θα είναι μια ισορροπία των αξιών μου και των συμφερόντων μου. Δεν υπάρχει καμία χώρα στον κόσμο που να αδιαφορεί για τα συμφέροντά της”.
Σε ομιλία που εκφώνησε πριν από μερικές μέρες στην Μπανγκόκ κατά τη συμμετοχή του σε συνεδρίαση της Μεικτής Επιτροπής Ινδίας-Ταϊλάνδης, ο υπουργός υπερασπίστηκε τις εισαγωγές αργού πετρελαίου της Ινδίας από τη Ρωσία. Αναφέρθηκε στην εκτίναξη των τιμών της ενέργειας σε όλο τον κόσμο λόγω του πολέμου Ρωσίας-Ουκρανίας και είπε: “Ήμασταν πολύ ανοιχτοί και ειλικρινείς σχετικά με το ενδιαφέρον μας. Έχω μια χώρα με κατά κεφαλήν εισόδημα 2000 δολάρια, αυτοί δεν είναι άνθρωποι που μπορούν να αντέξουν υψηλότερες τιμές ενέργειας. Είναι ηθικό μου καθήκον να διασφαλίσω την καλύτερη δυνατή συμφωνία”.
Σε ένα καυστικό άρθρο την περασμένη εβδομάδα με τίτλο “Η Ουάσιγκτον έχει μόνο τον εαυτό της να κατηγορήσει για την αυξανόμενη τάση απο-δολαριοποίησης”, η κινεζική εφημερίδα Global Times ανέφερε: “Η σκέψη ότι οι ΗΠΑ μπορεί να κινηθούν για να αρπάξουν τα περιουσιακά στοιχεία οποιουδήποτε αρνείται να υπακούσει στις επιταγές της Ουάσιγκτον είναι πραγματικά εκνευριστική, γεγονός που ωθεί πλέον περισσότερες χώρες να διαφοροποιήσουν τα αποθεματικά τους περιουσιακά στοιχεία μακριά από τα δολάρια ΗΠΑ”.
Η Ρωσία, η Κίνα και η Ινδία έχουν εμπλακεί σε προσπάθειες για τη διευκόλυνση του εμπορίου μέσω της χρήσης των εθνικών τους νομισμάτων και ενός πιθανού ταμείου των BRICS ως βάση του εμπορίου μεταξύ των χωρών εκτός της δυτικής συμμαχίας.
Πιθανά μελλοντικά μέλη του μπλοκ BRICS, όπως η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Ιράν, η Ινδονησία, η Νιγηρία και η Ταϊλάνδη, έχουν καταστήσει σαφές -είτε φανερά, είτε με την ουδετερότητά τους στις εμπορικές και διπλωματικές σχέσεις με τη Ρωσία και τη Δύση- ότι δεν θα “επιλέξουν πλευρά”, όπως το έθεσε ο Τζαϊσάνκαρ της Ινδίας. Δεν υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι η ΕΕ ή οι ΗΠΑ μπορούν να πιέσουν τις αναπτυσσόμενες χώρες να συμμετάσχουν στις κυρώσεις κατά της Ρωσίας.
Η ρήξη
Οι οικονομικές και εμπορικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας από τους δυτικούς πρωταγωνιστές έχουν οδηγήσει σε έναν οικονομικό πόλεμο φθοράς, τα αποτελέσματα του οποίου παραμένουν αβέβαια και εκτεταμένα. Φαίνεται όλο και πιο πιθανό ότι η Ρωσία θα επιτύχει τουλάχιστον τους άμεσους στόχους της στο πεδίο της στρατιωτικής μάχης στα ανατολικά και νότια τμήματα της Ουκρανίας, αν και με μεγάλο κόστος σε άνδρες και υλικό. Ωστόσο, το κόστος των δυτικών οικονομικών κυρώσεων κατά της Ρωσίας, οι οποίες έχουν γυρίσει μπούμερανγκ, είναι πολύ σημαντικότερο για τις ζωές και τα μέσα διαβίωσης των ανθρώπων σε όλο τον κόσμο.
Η δυτική συμμαχία, με επικεφαλής τις ΗΠΑ υπό την κυβέρνηση Μπάιντεν, δεν προσφέρει καμία προοπτική για μια λύση με διαπραγμάτευση στη σύγκρουση Ρωσίας-Ουκρανίας, όπως ζήτησε ο Χένρι Κίσινγκερ στο συνέδριο του Νταβός τον Μάιο. Πράγματι, τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης και οι δυτικοί πολιτικοί ηγέτες συνέχισαν να κλιμακώνουν το αφήγημα μιας ρωσικής στρατιωτικής ήττας με μια φαινομενικά ατελείωτη παροχή κεφαλαίων και όπλων από την κυβέρνηση Μπάιντεν στην Ουκρανία.
Οι συνταξιούχοι και τα φτωχότερα κοινωνικά στρώματα σε όλη τη Δυτική Ευρώπη και το Ηνωμένο Βασίλειο, που δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά την εκτόξευση των λογαριασμών θέρμανσης και ηλεκτρικού ρεύματος, θα είναι τα πλησιέστερα θύματα που θα πληγούν περισσότερο.
Αλλά ακόμη χειρότερα θα πληγούν οι ζωές και τα μέσα διαβίωσης των ανθρώπων στους τεράστιους πληθυσμούς των αναπτυσσόμενων χωρών που ζουν σε συνθήκες φτώχειας ή στα όρια της φτώχειας. Η εκτίναξη των τιμών των τροφίμων, των λιπασμάτων και των καυσίμων ως αποτέλεσμα των κυρώσεων θα τιμωρήσει περισσότερο τους απομακρυσμένους αθώους φτωχούς.
Του Tilak Doshi
Πηγή: Capital.gr
