«Ο Καζαντζάκης είναι το ένοχο μυστικό πολλών ανθρώπων που δεν τον έχουν διαβάσει. Δεν έχουν χρόνο, τον βρίσκουν δύσκολο, απρόσιτο. Ναι, ο βασικός μας στόχος είναι η νέα γενιά, να τον επανασυστήσουμε στους νέους ανθρώπους, αλλά όχι μόνο. Θέλουμε να δείξουμε και στους μεγαλύτερους πόσο διαχρονική και σύγχρονη παραμένει η γραφή του, πόσο συναρπαστική είναι η γλώσσα του…».
Με τον «Ανήφορο», ο Καζαντζάκης δίνει τη δική του απάντηση σε όσους τον κατηγόρησαν ότι από τον Αλέξη Ζορμπά απουσιάζει ο πόνος.
Αυτό που έγινε χθες στο Μουσείο Μπενάκη ήταν ο δεύτερος μεγάλος σταθμός μετά τη συμφωνία του Κωνσταντίνου Παπαδόπουλου με τις εκδόσεις Καζαντζάκη και την εκδότρια Νίκη Σταύρου, τον περασμένο Φεβρουάριο, για την αποκλειστική έκδοση των βιβλίων του οικουμενικού συγγραφέα στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Διόπτρα. Ρωτάω τον εκδότη της για το πώς φτάσαμε στο μεγάλο εκδοτικό γεγονός – το μυθιστόρημα θα βρίσκεται στα βιβλιοπωλεία στις 26 Οκτωβρίου, ημέρα θανάτου του. Το χειρόγραφο από τον «Ανήφορο» φυλασσόταν στο Μουσείο Καζαντζάκη, στην ιδιαίτερη πατρίδα του συγγραφέα, τους Βαρβάρους (σημερινή Μυρτιά). Προσοχή, όμως: ενώ γνωρίζαμε για την ύπαρξη του μυθιστορήματος από τουλάχιστον δύο πηγές (το πρώτο κεφάλαιο δημοσιεύθηκε το 1947 στη «Νέα Εστία», μια δεύτερη αναφορά συναντάμε λίγο μετά τον θάνατο του συγγραφέα), το χειρόγραφο παρέμενε αταξινόμητο μαζί με εκατοντάδες άλλες σελίδες του Καζαντζάκη μέχρι το 2017. O «Ανήφορος» γράφτηκε το 1946. Στις 2 Ιουνίου του ίδιου έτους, ο Νίκος Καζαντζάκης αναχωρεί με καράβι για την Αγγλία ύστερα από τιμητική πρόσκληση του Βρετανικού Συμβουλίου, αλλά και πρόταση να μιλήσει σε σειρά ραδιοφωνικών εκπομπών στο BBC. Κύριος σκοπός του ταξιδιού ήταν να επισκεφθεί σημαίνουσες προσωπικότητες των γραμμάτων και των τεχνών για να συζητήσει μαζί τους τα προβλήματα του πολιτισμού στον απόηχο της λήξης του πολέμου και των δραματικών γεγονότων με τη ρίψη της ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα. Εγκαθίσταται στο Κέμπριτζ και αρχίζει να γράφει τον «Ανήφορο». Το βιβλίο απηχεί τους προβληματισμούς και τις αγωνίες του μεταπολεμικού κόσμου, είναι μια ευκαιρία αναστοχασμού.
Με τον «Ανήφορο», ο Καζαντζάκης δίνει τη δική του απάντηση σε όσους τον κατηγόρησαν γιατί από τον Αλέξη Ζορμπά απουσιάζουν ο πόνος και η καταστροφή που βίωσε η Ελλάδα στη διάρκεια της Κατοχής. Η δράση του εκτυλίσσεται αμέσως μετά τον πόλεμο, σε Κρήτη και Αγγλία. Ο Κοσμάς, έπειτα από απουσία είκοσι χρόνων και την ενεργή συμμετοχή του στον πόλεμο, επιστρέφει στην πατρίδα του, το Μεγάλο Κάστρο, μαζί με την Εβραία γυναίκα του, τη Νοεμή, η οποία κουβαλάει την πανανθρώπινη μνήμη του Ολοκαυτώματος και μαζί της την ερώτηση για την αξία της ζωής. Ο άνθρωπος που βγαίνει από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο είναι ένας άνθρωπος που δεν μπορεί να στοχαστεί, ένας άνθρωπος που δεν έχει σωθεί, που κινδυνεύει, και ο Κοσμάς μεταβαίνει στη μεταπολεμική Αγγλία για να τον σώσει.
Ζορμπάς σε graphic novel
Το εκδοτικό πρόγραμμα της Διόπτρας περιλαμβάνει την επανέκδοση των περισσότερων έργων του Καζαντζάκη μέχρι το Πάσχα του 2023. Υπάρχει, ωστόσο, μια έκπληξη που απευθύνεται κυρίως σε νεότερες γενιές αναγνωστών. O γνωστός σκιτσογράφος Soloúp (Αντώνης Νικολόπουλος), μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, θα μεταφέρει σε graphic novel το έργο «Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά». Επιπλέον, ο σκιτσογράφος και μουσικός Παναγιώτης Πανταζής, κατά κόσμον Pan Pan, ετοιμάζει σε συνεργασία με τον σκηνοθέτη Γιώργο Γούση ως editor ένα graphic novel βασισμένο στο μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη «Ο καπετάν Μιχάλης».
