Το γονικό λειτούργημα, οι ρόλοι της μάνας και του πατέρα, ήταν ανέκαθεν απαιτητικοί και δύσκολοι, και έχουν γίνει ακόμη πιο δύσκολοι στην εποχή μας, την εποχή της ψηφιακής πληροφορικής και των πληροφοριακών συστημάτων, που συχνά μεταλλάσσονται και σε όργανα συστηματικής και ανεξέλεγκτης «παρά-πληροφόρησης».
Βιώνουμε στον 21ο αιώνα την εποχή της έκρηξης και της πρωτόγνωρης προόδου της πληροφορικής και το διαπιστώνουμε αυτό όχι μόνο σε επίπεδα επιχειρήσεων, οργανισμών Πανεπιστημίων και Ερευνητικών Ιδρυμάτων αλλά βλέποντας παιδιά, γονείς, παππούδες και γιαγιάδες να χρησιμοποιούν κομπιούτερ, laptop, tablet και κινητά τηλέφωνα…
Το σημερινό μου άρθρο δεν στοχεύει στην «δαιμονοποίηση» της υψηλής τεχνολογίας, ούτε και στην «τρομοκράτηση» των αναγνωστών μου. Στοχεύω, όμως, να ενεργοποιήσω την προσοχή όλων μας στους κινδύνους, (αντιστρέφω το ελληνικό απόφθεγμα δηλώνοντας «ουδέν καλόν αμιγές κακού»), του διαδικτύου και των μέσων πρόσβασης σε αυτό.
Επιτραπέζια κομπιούτερ, laptop, tablets και κινητά τηλέφωνα με έγχρωμες οθόνες εντυπωσιακών και ταχύτατων απεικονίσεων της ψηφιακής τεχνολογίας και αναμεταδόσεως μηνυμάτων θέλγουν και βοηθούν τους ειδικούς, αλλά, αλίμονο, συχνά εμπλέκουν σε «περιπέτειες» συνανθρώπους μας όλων των ηλικιών.
Πρόσφατα κρούσματα παιδιών που έχουν εμπλακεί σε περιπέτειες πέφτοντας θύματα προσέγγισης από μεγάλα στην ηλικία «ανώριμα άτομα» με αντικοινωνική συμπεριφορά και σεξουαλική παθογένεια, περιήγηση των παιδιών μας σε χώρους πορνογραφικού υλικού και έκθεση σε κινδύνους παιδεραστίας, ακόμη και απόπειρες αυτοκτονίας, που πολλές απέτρεψε την τελευταία στιγμή η παρέμβαση των ανδρών δίωξης ηλεκτρονικού εγκλήματος της ΕΛΑΣ, αποτελούν καθημερινό δημοσιογραφικό υλικό.
Μέσα στο «πνεύμα της εποχής» της πληροφορικής (σαυτό που οι Γερμανοί αποκαλούν zeitgeist) εντάσσεται και το γνωστό και διαδεδομένο και στην Ελλάδα Ίντερνετ, το διαδίκτυο, στο οποίο, με κάποιο κόστος, έχουμε πρόσβαση εμείς όσο και τα παιδιά μας.
Μια αχλή μυστηρίου, όμως, φαίνεται να περιβάλλει το Ίντερνετ που, αν μη τι άλλο, του δίνει και κάποιες μαγικές διαστάσεις ενώ, βλέποντάς το από μια απλουστευμένη, οπτική γωνία αξιολόγησης, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για μια ιλιγγιώδους μεγέθους βιβλιοθήκη-εγκυκλοπαίδεια σύγχρονης ψηφιακής μορφής τεχνολογίας.
Όπως συμβαίνει και με κάθε άλλη μορφή εξέλιξης και υπέρβασης των συνόρων της ανθρώπινης γνώσης, Τεχνογνωσία και Τεχνολογία εξελίσσονται και προχωρούν πολύ πιο γρήγορα από την αναγκαία παράλληλη εξέλιξη των πλαισίων ηθικής και δεοντολογίας και θέσπισης κάποιων, όχι μόνο άγραφων αλλά και προσεκτικά διατυπωμένων, κανόνων συμπεριφοράς απέναντι στον πλούτο πληροφοριών και στη χρήση τους.
Με άλλα λόγια, η πρόσβαση και η χρήση των πληροφοριών και των εικόνων που κατά δισεκατομμύρια σελίδων παρέχονται στον χρήστη του Ίντερνετ εξασφαλίζεται εφόσον ο χρήστης «υπογράψει» πληκτρολογώντας στον δικό του κομπιούτερ ή στο κινητό ότι είναι «άνω των 18 ετών» ή μέσα στα όρια που υπαγορεύει η κείμενη νομοθεσία της χώρας στην οποία ζει και από την οποία προσπαθεί να αποκτήσει πρόσβαση στο διαδίκτυο!..
Όπως αποδεικνύεται στην καθημερινή πρακτική της εποχής των σούπερ ταχυτήτων των ηλεκτρονικών μας υπολογιστών, εικόνες και πληροφορίες που ΔΕΝ θα ήταν βατές σε ανήλικα πρόσωπα γίνονται βατές με την πληκτρολόγηση του κομπιούτερ μας.
Ως Πανεπιστημιακός δάσκαλος και παππούς προτείνω, για να είμαστε ειλικρινείς, να παραδεχθούμε ότι τα σημερινά παιδιά έχουν και μεγαλύτερη οικειότητα και καλύτερες γνώσεις χειρισμού Η/Υ όλων των τύπων και μαζί κινητών τηλεφώνων από πολλά άτομα της δικής μου γενιάς αλλά και ένα ποσοστό μεγάλων στην ηλικία γονέων τους…
Στο ερώτημα της κοινής γνώμης εάν υπάρχουν, πέραν των ηθικών προβλημάτων που εγείρονται, και κάποιοι άλλου είδους «κίνδυνοι» από τη χρήση του διαδικτύου, η απάντηση είναι, κατηγορηματικά «ΝΑΙ» και σχετίζονται με τις αρνητικές επιπτώσεις που μπορεί να έχει η πολύωρη και μακρόχρονη κατάχρηση του διαδικτύου στον ψυχό-συναισθηματικό κόσμο και την κοινωνική συμπεριφορά του χρήστη.
Η τελευταία διετία, με τα lockdown και τη διακοπή προσέλευσης στα σχολεία έχει αυξήσει επικίνδυνα την εξάρτηση παιδιών και εφήβων δημιουργώντας πρωτοφανή παράπλευρα προβλήματα συμπεριφοράς από την καταστροφική πανδημία covid-19…
Όχι μόνο τα παιδιά μας αλλά και ώριμα στην ηλικία άτομα είναι περισσότερο επιρρεπή να αναπτύξουν τη σύγχρονη μορφή εξάρτησης που αποκαλούμε «Ιντερνετομανία».
Χωρίς να οδηγηθούμε σε υστερικές αντιδράσεις, μπορούμε να δεχτούμε ότι υπάρχει κάποια συγκεκριμένη συμπτωματολογία που προδίδει προβλήματα στη γένεση ή την εξέλιξή τους;
Πράγματι παιδιά ή ώριμα στην ηλικία άτομα μπορεί να κριθούν «ιντερνετομανείς» και εξαρτημένα από Η/Υ και από κινητά τηλέφωνα εφόσον η συμπεριφορά τους περιλαμβάνει τουλάχιστον τέσσερα από τα ακόλουθα δέκα χαρακτηριστικά:
1) Το Ίντερνετ βρίσκεται διαρκώς στη σκέψη τους.
2) Αναλώνουν αυξανόμενα χρονικά διαστήματα για να ικανοποιήσουν την επιθυμία τους για χρήση του Ίντερνετ.
3) Παρουσιάζουν αδυναμία ελέγχου της επιθυμίας για χρήση του Ίντερνετ.
4) Αισθάνονται νευρικότητα και ευερεθιστικότητα όταν προσπαθούν να περιορίσουν ή να κόψουν εντελώς τη χρήση του διαδικτύου.
5) Χρησιμοποιούν το Ίντερνετ ως «μέθοδο φυγής» από προβλήματα που τους απασχολούν ή για να ξεπεράσουν μια άσχημη ψυχική διάθεση.
6) Αναγκάζονται να πουν ψέματα σε συγγενείς και φίλους για τον χρόνο και τα χρήματα που ξοδεύουν στη χρήση του Ίντερνετ.
7) Θέτουν σε κίνδυνο μια προσωπική σχέση ή την καριέρα τους καθώς «κολλάνε» στον κόσμο του διαδικτύου.
8) Εξακολουθούν να παίζουν στο Ίντερνετ, μολονότι έχουν ήδη ξεπεράσει τον προϋπολογισμό στα έξοδα των τηλεφωνικών συνδέσεων.
9) Αισθάνονται συμπτώματα «στερητικού συνδρόμου» όταν δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο.
10) Ασχολούνται με το διαδίκτυο περισσότερο χρόνο από αυτόν που αρχικά προγραμματίζουν.
Οι «ιντερνετομανείς» μοιάζουν στις δομές προσωπικότητας, στον χαρακτήρα και το συναισθηματικό τους φάσμα με παθολογικούς παίκτες, αυτούς που όλοι αποκαλούμε τζογαδόρους όλων των μορφών, ακριβώς επειδή τους διακρίνει η γνωστή αποτυχία ελέγχου της συμπεριφοράς τους χωρίς να βρίσκονται υπό την επίδραση ψυχοτρόπων ουσιών.
Διεθνώς υπάρχουν ειδικά κέντρα θεραπείας για απεξάρτηση από την «ιντερνετομανία» και προστέθηκαν περισσότερα μετά την διετία της πανδημίας και φρονώ ότι τα χρειαζόμαστε πλέον και στην Ελλάδα!..
Γράφει ο Καθηγητής Γιώργος Πιπερόπουλος*
*O Γιώργος Πιπερόπουλος, Δρ Κοινωνιολογίας – Ψυχολογίας, είναι Επίτιμος Καθηγητής Μάνατζμεντ και Μάρκετινγκ στο Βρετανικό Πανεπιστήμιο Durham, συνταξιούχος καθηγητής Μάνατζμεντ, Επικοινωνίας και Δημοσίων Σχέσεων και πρώην Πρόεδρος του Τμήματος Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Μακεδονίας
