Ακούγεται σαν κάτι που θα μπορούσε να έχει βάλει το χέρι του ο Έλον Μασκ: «Νόσος X». Στην πραγματικότητα, ο όρος επινοήθηκε πριν από χρόνια ως ένας τρόπος για να πειστούν οι επιστήμονες να εργαστούν σε ιατρικά αντίμετρα για άγνωστες μολυσματικές απειλές -νέους κορωνοϊούς όπως αυτός που προκαλεί την COVID-19, για παράδειγμα- αντί για γνωστές, όπως ο ιός Έμπολα.
Η ιδέα ήταν να ενθαρρυνθεί η ανάπτυξη πλατφορμών τεχνολογίας, συμπεριλαμβανομένων εμβολίων, φαρμακευτικών θεραπειών και διαγνωστικών εξετάσεων, που θα μπορούσαν να προσαρμοστούν και να αναπτυχθούν γρήγορα ως απάντηση σε μια σειρά μελλοντικών εστιών με επιδημικές ή πανδημικές δυνατότητες.
Τι είναι η «Νόσος X;»
Είναι το κάπως μυστηριώδες όνομα για μια ασθένεια που προκαλείται από μια επί του παρόντος άγνωστη, αλλά σοβαρή μικροβιακή απειλή. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας πρόσθεσε τη νόσο X το 2017 σε μια λίστα παθογόνων παραγόντων που θεωρούνται κορυφαία προτεραιότητα για την έρευνα, μαζί με γνωστούς θανατηφόρους ιούς όπως το Σοβαρό Οξύ Αναπνευστικό Σύνδρομο (SARS) και ο Έμπολα.
Το θέμα μπήκε στην ημερήσια διάταξη του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ για το 2024 στο Νταβός της Ελβετίας, με τον Γενικό Διευθυντή του ΠΟΥ, Τέντρος Αντανόμ Γκεμπρεγέσους, να συμμετέχει μαζί με άλλους αξιωματούχους υγείας για να το συζητήσουν.
Η COVID-19, που προκλήθηκε από έναν νέο τότε κορωνοϊό -τον SARS-CoV-2, ήταν ένα παράδειγμα νόσου X όταν οδήγησε την ανθρωπότητα σε πανδημία στα τέλη του 2019. Η τεράστια δεξαμενή ιών που κυκλοφορούν στην άγρια ζωή θεωρείται πιθανή πηγή περισσότερων τέτοιων ασθενειών. Αυτό οφείλεται στη δυνατότητά τους να διαχυθούν και να μολύνουν άλλα είδη, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων, προκαλώντας μια μόλυνση έναντι της οποίας οι άνθρωποι δεν θα έχουν ανοσία.
Ποιο το νόημα της μελέτης της νόσου X;
Όπως το θέτει ο ΠΟΥ, στόχος είναι να «επιτρέψει την έγκαιρη προετοιμασία και ετοιμότητα των υπηρεσιών υγείας» για μια άγνωστη ασθένεια.
Η ανθρωπιστική κρίση που πυροδότησε η επιδημία του Έμπολα το 2014-2016 στη Δυτική Αφρική ήταν ένα παράδειγμα αφύπνισης. Παρά τις δεκαετίες έρευνας, δεν υπήρχαν προϊόντα έτοιμα να αναπτυχθούν εγκαίρως για να σώσουν περισσότερες από 11.000 ζωές. Σε απάντηση, ο ΠΟΥ δημιούργησε ένα σχέδιο για να επιταχύνει την ανάπτυξη μιας σειράς εργαλείων για «ασθένειες προτεραιότητας».
Η τρέχουσα λίστα περιλαμβάνει:
- COVID-19
- Αιμορραγικό πυρετό Κριμαίας-Κονγκό
- Νόσο του ιού Έμπολα και Νόσο του ιού Marburg,
- πυρετό Lassa,
- Αναπνευστικό σύνδρομο Μέσης Ανατολής (MERS) και SARS,
- ιογενείς ασθένειες και ιό νίπα,
- Πυρετό της κοιλάδας Rift,
- Ιό Ζίκα και
- Νόσο Χ.
Πώς πάει η έρευνα για την επόμενη πανδημία;
Χρειάστηκαν μόλις 326 ημέρες από την απελευθέρωση της γενετικής αλληλουχίας του ιού SARS-CoV-2 έως την έγκριση του πρώτου εμβολίου για την COVID-19, εν μέρει χάρη στην εργασία που έγινε από το 2017 για την προετοιμασία για τη νόσο X.
Τώρα ομάδες όπως η Coalition for Epidemic Preparedness Innovations (CEPI), υποστηρίζουν πλατφόρμες εμβολίων ταχείας απόκρισης που θα μπορούσαν να αναπτύξουν νέα μέσα ανοσοποίησης εντός 100 ημερών από την εμφάνιση ενός ιού με πιθανότητα πανδημίας στο πλαίσιο ενός σχεδίου 3,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Άλλες προσπάθειες που βρίσκονται σε εξέλιξη περιλαμβάνουν:
- Επικαιροποίηση των διεθνών υγειονομικών κανονισμών και ανάπτυξη μιας νέας παγκόσμιας συμφωνίας για την προστασία του κόσμου από μελλοντικές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης.
- Ένα νέο ταμείο, εγκεκριμένο από την Παγκόσμια Τράπεζα, για την πρόληψη, την ετοιμότητα και την αντιμετώπιση της πανδημίας.
- Ένα Κέντρο Πληροφοριών για Πανδημία και Επιδημία στο Βερολίνο που στοχεύει στην επιτάχυνση της πρόσβασης σε βασικά δεδομένα και στην ανάπτυξη αναλυτικών εργαλείων και μοντέλων πρόβλεψης για την αξιολόγηση πιθανών απειλών.
- Το Παγκόσμιο Πρόγραμμα Virome που στοχεύει στην ανακάλυψη ζωονοσογόνων ιογενών απειλών και την αποτροπή μελλοντικών πανδημιών.
- Μια πρωτοβουλία 5 δισεκατομμυρίων δολαρίων της κυβέρνησης των ΗΠΑ για την ανάπτυξη εμβολίων και θεραπειών επόμενης γενιάς για την COVID-19, που ονομάζεται Project NextGen.
- Χρηματοδότηση 262,5 εκατομμυρίων δολαρίων για ένα εθνικό δίκτυο των ΗΠΑ για τον εντοπισμό και την αποτελεσματικότερη απόκριση σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης για τη δημόσια υγεία.
- Ίδρυση παγκόσμιου κέντρου για θεραπείες πανδημίας.
Ωστόσο, πολυάριθμες προκλήσεις απειλούν να υπονομεύσουν αυτές τις προσπάθειες, συμπεριλαμβανομένων των εξαντλημένων και εξασθενημένων συστημάτων υγείας, ενός αυξανόμενου αντιεπιστημονικού κινήματος που έχει αυξήσει τον δισταγμό απέναντι στα εμβόλια και τη δυνατότητα για τις κυβερνήσεις να υποβαθμίσουν τελικά τη χρηματοδότηση για τον εντοπισμό επιδημιών και την ετοιμότητα καθώς οι αντιληπτοί κίνδυνοι εξαφανίζονται.
