Για τις συντονισμένες προσπάθειες που απαιτούνται σε πολλούς τομείς της κοινωνίας και της οικονομίας για την αντιμετώπιση του δημογραφικού μίλησε η Σοφία Ζαχαράκη, Υπουργός Κοινωνικής Συνοχής & Οικογένειας στη συνέντευξη που παραχώρησε στους atticatimes.gr και την Οικονομική Αναλύτρια Δάφνη Γρηγοριάδη.
«Τα κριτήρια με τα οποία οι άνθρωποι κάνουν τις βασικές επιλογές της ζωής τους όπως είναι και η απόκτηση παιδιών, είναι η ασφάλεια και η ποιότητα του πλαισίου στο οποίο ζουν και οι θετικές προοπτικές για το μέλλον τους. Αυτή είναι η κύρια επιδίωξη της πολιτικής της παρούσας κυβέρνησης», τονίζει η κ. Ζαχαράκη επισημαίνοντας παράλληλα ότι το δημογραφικό δεν αποτελεί απλώς ζήτημα διάθεσης πόρων.
Ποιοι θα είναι οι πυλώνες του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για το δημογραφικό;
Σ.Ζ.: Πριν σας απαντήσω για τους πυλώνες πάνω στους οποίους «οικοδομείται» η εθνική μας στρατηγική για το δημογραφικό, θεωρώ χρήσιμο το πρόβλημα να τίθεται στις πραγματικές διαστάσεις του. Επιτρέψτε μου λοιπόν να πω, ότι δημιουργεί πλαστή εντύπωση για τη σύνθετη φύση του προβλήματος η απλοϊκή ανάλυση ότι είναι απλώς ζήτημα διάθεσης πόρων. Διαπιστώνουμε ότι η αλλαγή του μοντέλου ζωής στις δυτικές κοινωνίες επιδρά ίσως περισσότερο στην επιλογή να κάνει κάποιος οικογένεια και παιδιά. Βεβαίως κάθε χώρα έχει τα δικά της ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και για την Ελλάδα η δημογραφική κατάρρευση μεγαλώνει τους οικονομικούς και εθνικούς κινδύνους. Με αυτές τις παραδοχές προχωρούμε στην κατάρτιση του Εθνικού Σχεδίου για το Δημογραφικού που στηρίζεται σε πέντε βασικούς πυλώνες. Την ενίσχυση της οικογένειας, την αύξηση του εργατικού δυναμικού, την περιφερειακή ανάπτυξη, το brain gain και την ενεργό γήρανση. Κάτω από τους πυλώνες αυτούς θα αρθρώνονται επιμέρους στοχευμένες πολιτικές, προγράμματα και δράσεις. Μετά από τόσους μήνες συνεχούς ενασχόλησης, συζήτησης και μελέτης με τους επιστήμονες, τους φορείς , την τοπική αυτοδιοίκηση, καταλήγω ότι τα πάντα συνδέονται με το δημογραφικό. Η βελτίωση της ποιότητας ζωής στις πόλεις και στην ύπαιθρο, η προώθηση της ανάπτυξης και της ευημερίας με όρους ισότητας και δικαιοσύνης για όλους τους πολίτες, η ενδυνάμωση των γυναικών, η ισότιμη συμμετοχή των ατόμων με αναπηρία. Όλα είναι παράμετροι του προβλήματος και μέρος της λύσης του δημογραφικού. Επίσης τα κριτήρια με τα οποία οι άνθρωποι κάνουν τις βασικές επιλογές της ζωής τους όπως είναι και η απόκτηση παιδιών, είναι η ασφάλεια και η ποιότητα του πλαισίου στο οποίο ζουν και οι θετικές προοπτικές για το μέλλον τους. Αυτή είναι η κύρια επιδίωξη της πολιτικής της παρούσας κυβέρνησης.
Υπάρχουν καλές πρακτικές από το εξωτερικό που μπορούμε να υιοθετήσουμε για την βελτίωση του δημογραφικού προβλήματος;
Σ.Ζ.: H αντιμετώπιση του δημογραφικού είναι μια κοινή διαδρομή για όλα τα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και οι πυλώνες του Εθνικού Σχεδίου βρίσκονται σε αρμονία με τον σχετικό οδηγό ( toolbox) της Κομισιόν. Είμαι εξαιρετικά ευτυχής γιατί προσφάτως πήραμε τα δημόσια εύσημα από την αρμόδια αντιπρόεδρο της Κομισιόν Ντουμπράβκα Σούιτσα για όσα κάνουμε ήδη και όσα προετοιμάζει η ελληνική κυβέρνηση για το δημογραφικό. Συγκεκριμένα στις πολιτικές μας έχουμε ενσωματώσει καλές πρακτικές που εφαρμόζονται σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες όπως η ενίσχυση της προσχολικής αγωγής και καινοτόμα προγράμματα όπως είναι οι «Νταντάδες της γειτονιάς», που συμβάλλουν στην εξισορρόπηση προσωπικής και επαγγελματικής ζωής. Ο «Προσωπικός βοηθός» που επιτρέπει στα άτομα με αναπηρία να είναι πλήρως ενεργά επαγγελματικά και κοινωνικά, το πρόγραμμα εργασιακής υποστήριξης ατόμων στο φάσμα του αυτισμού. Επίσης στην στεγαστική μας πολιτική ενσωματώνουμε σημαντικά εργαλεία που εδώ και δεκαετίες υλοποιούν άλλα κράτη μέλη της Ε.Ε. Παράδειγμα το πρόγραμμα « Κοινωνική Αντιπαροχή» που θα έρθει σύντομα να συμπληρώσει τα υπόλοιπα στεγαστικά προγράμματα μας.
Πώς προτίθεστε να διαχειριστείτε τις σύνθετες δημογραφικές τάσεις, όπως η γήρανση του πληθυσμού, οι αλλαγές στις οικογενειακές δομές και η μετανάστευση, λαμβάνοντας υπόψη τους κοινωνικούς, οικονομικούς, πολιτιστικούς και πολιτικούς παράγοντες που τις επηρεάζουν;
Σ.Ζ.: Αυτή ακριβώς την απαιτητική άσκηση κάνουμε, συντάσσοντας το Εθνικό Σχέδιο για το Δημογραφικό. Η υγιής και ενεργός γήρανση, η μακροχρόνια φροντίδα, τα ειδικά προγράμματα πρόληψης και αντιμετώπισης ασθενειών, η παραμονή των μεγαλύτερων σε ηλικία ανθρώπων στην εργασία εφόσον το επιθυμούν βρίσκεται στον πυρήνα των πολιτικών που προωθούμε. Οι άνθρωποι στα 60 τους είναι πλέον νέοι, δεν νοείται απόσυρσή τους από τη ζωή, την εργασία. Είναι παραγωγικοί και ακμαίοι και αναμένουν κίνητρα για να συμπορεύονται με τη νεότερη γενιά.
Ζούμε παραπάνω, επομένως αλλάζει και όλη η φιλοσοφία διαχείρισης της γήρανσης. Μαζί και με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή δουλεύουμε προγράμματα για την ψηφιακή επιμόρφωση, την επαναφορά στην αγορά εργασίας, στη συμμετοχή σε εθελοντικές δράσεις. Χαρακτηριστικά είναι τα προγράμματα ψηφιακών δεξιοτήτων που θα χρηματοδοτήσουμε από το ταμείο ανάκαμψης για ηλικιωμένους συμπολίτες μας αλλά και άτομα με αναπηρία ενώ ήδη συστήσαμε ειδική ομάδα εργασίας με συναρμόδια υπουργεία για την μακροχρόνια φροντίδα με ειδική αναφορά στους ανθρώπους της τρίτης ηλικίας.
Ως εκπαιδευτικός και έχοντας περάσει από το Υπουργείο Παιδείας, πως θεωρείτε ότι μπορεί η εκπαίδευση να συμβάλει στην αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος;
Σ.Ζ.: Θα απαντούσα με μια λέξη. Καταλυτικά. Και είναι αυτό που συστηματικά ακολουθούμε ως κυβέρνηση. Προσφέροντας στις οικογένειες, τα νέα ζευγάρια, τους γονείς, τη δυνατότητα όλα τα παιδιά να έχουν πρόσβαση σε καλά δημόσια σχολεία. Όλων των βαθμίδων. Ενώ συγχρόνως κυβέρνηση έχουμε νομοθετήσει για την δυνατότητα των ιδιωτικών σχολείων να μπορούν να προσφέρουν το επίπεδο σπουδών που επιθυμούν με αυστηρά κριτήρια ελέγχου. Δίνω ιδιαίτερη σημασία στην λειτουργία του ολοήμερού σχολείου καθώς αυτό απελευθερώνει τους γονείς από την υποχρέωση να παραλάβουν το παιδί νωρίς από το σχολείο ενώ μπορεί να επιτρέψει την καλύτερη προετοιμασία των μαθημάτων αλλά και διεύρυνση γνωστικών αντικειμένων μετά το ωρολόγιο πρόγραμμα. Είναι επίσης συνεχής και επιτακτική ανάγκη για να βελτιώνεται το παρεχόμενο πρόγραμμα σπουδών. Νιώθω πολύ περήφανη που εντάξαμε το μάθημα των αγγλικών στο νηπιαγωγείο αλλά και το εργαστήρι δεξιοτήτων στο πρόγραμμα σπουδών καθώς διευρύνει τα αντικείμενα και επιτρέπει στα παιδιά να αναπτύσσουν κι άλλες δεξιότητες. Αυτό το εντάσσω στην ευρύτερη προσπάθεια βελτίωσης κυρίως της δημόσιας εκπαίδευσης. Επίσης κεντρική προτεραιότητα που συντείνει στη απόφαση των γονέων να μείνουν κυρίως σε πόλεις και χωριά της ελληνικής περιφέρειας, είναι η έγκαιρη κάλυψη των κενών και η πληρέστερη κάλυψη των αντικειμένων στα σχολεία. Είναι εξαιρετικά σημαντικό ότι ως κυβέρνηση διορίσαμε δεκάδες χιλιάδες εκπαιδευτικούς έτσι ώστε να ξεκινάμε τη χρονιά με την καλύτερη δυνατή κάλυψη των αναγκών έτσι ώστε να μην υπάρχουν ανισότητες στην παρεχόμενη εκπαίδευση σε γενικά, επαγγελματικά και σε ειδικά σχολεία. Με το δημογραφικό συνδέεται και η νομοθέτηση μη κρατικών πανεπιστημίων στη χώρα μας. Χιλιάδες νέα παιδιά που θα έφευγαν από τη χώρα θα μπορούν πλέον να φοιτούν εδώ σε σχολές και τμήματα που θα έχουν εγκριθεί με πολύ αυστηρές προδιαγραφές. Ενώ συγχρόνως θα προσελκύουμε φοιτήτριες και φοιτητές από το εξωτερικό αλλά και καθηγήτριες και καθηγητές που θα στελεχώσουν τα νέα ιδρύματα, μεταφέροντας γιατί όχι και τις οικογένειες τους στην Ελλάδα. Βλέπεται λοιπόν πως ακόμη κι αυτό μπορεί να έχει θετικό αντίκτυπο στη δημογραφική πολιτική.
Σε τι βαθμό θα επηρεάσουν τα νέα μέτρα που ανακοινώσατε για τη στήριξη των νέων οικογενειών το δημογραφικό πρόβλημα; Υπάρχουν εκτιμήσεις ή μετρήσιμα στοιχεία για τον αντίκτυπο που θα έχουν;
Σ.Ζ.: Η σημαντική αύξηση του επιδόματος γέννησης που ανακοινώσαμε πρόσφατα, ανεβάζοντας κλιμακωτά το ποσό από 400 έως και 3.500 ευρώ ανάλογα με τον αριθμό των παιδιών και αναδρομικά για όλο το 2023, είναι μέτρο ανακούφισης και μικρής ενίσχυσης για τα πρώτα πολλά έξοδα που συνεπάγεται ένα μωρό.
Δε συνιστά σίγουρα κίνητρο για να κάνει κάποιος ένα παιδί ή να μεγαλώσει την οικογένεια του. Αποτελεί όμως μια έμπρακτη απόδειξη ότι η κυβέρνηση αναγνωρίζει τις δυσχέρειες που προκαλεί στα νοικοκυριά με παιδιά η ακρίβεια και ο εισαγόμενος πληθωρισμός. Εκτός όμως από την ενίσχυση περίπου 75 χιλιάδων οικογενειών με ποσό150 εκ. ευρώ, έχουμε ήδη αυξήσει το αφορολόγητου για οικογένειες με παιδιά και όφελος για περίπου 1,34 εκατ. φορολογούμενους. Αυξήσαμε επίσης το επίδομα μητρότητας σε ελεύθερους επαγγελματίες και αγρότισσες από τους 4 στους 9 μήνες και στο ύψος του κατώτατου μισθού. Προσαυξήσαμε τα εισοδηματικά όρια του επιδόματος θέρμανσης σε 5.000 ευρώ από 3.000 ευρώ για κάθε παιδί, εισήχθη κοινωνικό τιμολόγιο ρεύματος πολυτέκνων, αυξήθηκαν τα οικογενειακά επιδόματα για τους δημοσίους υπαλλήλους. Από 1η Μαρτίου ισχύει το πλαφόν στο βρεφικό γάλα. Ήδη από το 2019 μπήκαν σε χαμηλό συντελεστή οι βρεφικές πάνες και άλλα βρεφικά ήδη. Και βέβαια ας μην ξεχνάμε την τέταρτη κατά σειρά αύξηση στον κατώτατο μισθό που ανακοινώθηκε την Παρασκευή 29, Μαρτίου. Μια αύξηση 27,7% σε σχέση με το 2019 που φτάνει πλέον στα 830 €. Αλλά και μια σημαντική αύξηση του μέσου μισθού στην Ελλάδα που φτάνει στα 1.250 € για το 2023 σε μία συνεχή ανοδική τάση κάθε χρόνο. Στόχος μας για το τέλος τετραετίας είναι να φτάσουμε τον κατώτατο μισθό 950 € ενώ ο μέσος μισθός να κυμαίνεται στα 1.500 €. Όπως αντιλαμβάνεστε η στήριξη του διαθέσιμου εισοδήματος των οικογενειών με παιδιά είναι στην προμετωπίδα της μάχης που δίνουμε. Όμως όπως σας ανέφερα και νωρίτερα το δημογραφικό δεν είναι ζήτημα απλώς εισοδηματικής ενίσχυσης.
