Ο Δρ. Γιώργος Φιτσιάλος, Διευθύνων Σύμβουλος της DNAlogy (του πρώτου ελληνικού ιδιωτικού εγκληματολογικού εργαστηρίου Δικανικής Γενετικής & Τοξικολογίας), Διδάκτωρ Γενετιστής και Μοριακός Βιολόγος, παραχώρησε συνέντευξη στους atticatimes.gr και την Οικονομική Αναλύτρια Δάφνη Γρηγοριάδη. Ως Πραγματογνώμων των Ελληνικών Δικαστικών Αρχών και του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου της Χάγης σε θέματα Ταυτοποίησης Βιολογικού Υλικού και Ανάλυσης DNA, ο Δρ. Φιτσιάλος μιλά για την εξιχνίαση δύσκολων υποθέσεων. «Κάθε υπόθεση που φτάνει στο εργαστήριο είναι για μας ένα νέο κεφάλαιο το οποίο γράφουμε με την ίδια αφοσίωση. Όμως, παρόλο που έχουμε χειριστεί μεγάλο αριθμό υποθέσεων, υπάρχουν ακόμα υποθέσεις στις οποίες τα ευρήματα αλλά και η ίδια η εξέλιξή τους συνεχίζουν να μας εκπλήσσουν».
Πώς οι σύγχρονες επιστημονικές τεχνολογίες που εφαρμόζονται έχουν επηρεάσει την εξιχνίαση δύσκολων υποθέσεων στην Ελλάδα;
Γ.Φ.: «Τα σύγχρονα επιστημονικά επιτεύγματα στον τομέα της ανάλυσης του DNA έχουν επηρεάσει εις βάθος τον τρόπο με τον οποίο η επιστήμη μας συμβάλλει στην εξιχνίαση των υποθέσεων παγκοσμίως, καθώς τα αποτελέσματα των αναλύσεων είναι πια πιο ολοκληρωμένα, πιο ακριβή και πιο αξιόπιστα. Πλέον, έχουμε τη δυνατότητα να ελέγχουμε το πλήρες ανθρώπινο γένωμα από απειροελάχιστες ποσότητες γενετικού υλικού που ανιχνεύουμε στα πειστήρια χρησιμοποιώντας τις τεχνολογίες «επόμενης γενιάς» ενώ διαθέτουμε και μια μεγάλη γκάμα επιστημονικών εργαλείων για να εστιάζουμε στην περιοχή του DNA που μας ενδιαφέρει, ανάλογα με το ζητούμενο κάθε υπόθεσης, όπως η ανάλυση του πυρηνικού DNA, του Χ και του Υ χρωμοσώματος, του μιτοχονδριακού DNA, κ.α. Όλα αυτά λαμβάνουν χώρα σε υπερσύγχρονα διαπιστευμένα εργαστήρια, με αυτοματοποιημένες διαδικασίες και ρομποτικά συστήματα που μας επιτρέπουν να αναλύουμε μεγάλο αριθμό δειγμάτων σε λίγο χρόνο και να είμαστε έτσι πολύ γρήγοροι αλλά και αποδοτικοί. Εκτός της ανάλυσης του γενετικού υλικού βέβαια, σε περιπτώσεις που δεν υπάρχει ύποπτος προς ταυτοποίηση, μπορούμε να αναζητήσουμε τα γενετικά προφίλ τα οποία προκύπτουν από τις αναλύσεις των πειστηρίων στην εθνική βάση γενετικών δεδομένων που τηρεί κάθε κράτος για να ταυτοποιήσουμε τους υπόπτους από προηγούμενες υποθέσεις ή από την ανεύρεση συγγενικών ατόμων, τόσο σε κρατικό όσο και σε διακρατικό επίπεδο. Παράλληλα μπορούμε να αναλύσουμε και τα φαινοτυπικά χαρακτηριστικά, δηλαδή πώς μοιάζει το άτομο που αναζητούμε, χρώμα μαλλιών, ματιών, δέρματος, κτλ, ώστε να κατευθυνθούν αντίστοιχα και οι έρευνες».
Μπορείτε να μας εξηγήσετε τις κύριες προκλήσεις που αντιμετωπίζετε κατά τη διενέργεια αναλύσεων;
Γ.Φ.: «Αν και τα τελευταία χρόνια η επιστήμη μας έχει κάνει τεράστια άλματα προόδου, υπάρχουν ακόμα κάποιες προκλήσεις τις οποίες καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε καθημερινά στο εργαστήριο σε όλα τα στάδια της ανάλυσης. Ξεκινώντας από την παραλαβή των πειστηρίων, κάθε επαφή μας με αυτά θα πρέπει να γίνεται με τέτοιον τρόπο ώστε να εξασφαλίσουμε ότι δε θα επιμολυνθούν από εξωγενές γενετικό υλικό που θα αλλοιώσει το τελικό αποτέλεσμα, δε θα προσθέσουμε δηλαδή υλικό που δεν ανήκει στη σκηνή ενός εγκλήματος ή δε θα αφαιρέσουμε υλικό που φέρει σημαντικές πληροφορίες για την υπόθεση. Στη συνέχεια, κατά τη διάρκεια της ανάλυσης, πολλές φορές έχουμε στα χέρια μας γενετικό υλικό χαμηλής ποσότητας ή και ποιότητας, δηλαδή λίγο ή/και κατεστραμμένο, το οποίο πρέπει να χειριστούμε με τα κατάλληλα εργαλεία ώστε να εξάγουμε από αυτό τη μέγιστη δυνατή πληροφορία. Τέλος, μετά το πέρας των αναλύσεων και αφού έχουμε πάρει τα αποτελέσματα, χρειάζεται πολύ προσεκτική ερμηνεία καθώς πολλές φορές τα γενετικά προφίλ που προκύπτουν από την ανάλυση των πειστηρίων μπορεί να είναι μικτά, να προέρχονται δηλαδή από πολλά άτομα και η ερμηνεία τους να απαιτεί τη διενέργεια πολύπλοκων στατιστικών αναλύσεων ή να εμφανίζουν φαινόμενα τα οποία απαιτούν εξειδικευμένες γνώσεις για την ερμηνεία τους ώστε να καταλήξουμε σε συμπεράσματα ασφαλή για την εκδίκαση των υποθέσεων στο δικαστήριο».
Υπάρχει κάποια υπόθεση που θυμάστε χαρακτηριστικά λόγω της πολυπλοκότητας της και του τρόπου με τον οποίο αντιμετωπίστηκε;
Γ.Φ.: «Κάθε υπόθεση που φτάνει στο εργαστήριο είναι για μας ένα νέο κεφάλαιο το οποίο γράφουμε με την ίδια αφοσίωση. Όμως, παρόλο που έχουμε χειριστεί μεγάλο αριθμό υποθέσεων, υπάρχουν ακόμα υποθέσεις στις οποίες τα ευρήματα αλλά και η ίδια η εξέλιξή τους συνεχίζουν να μας εκπλήσσουν. Μια τέτοια υπόθεση ήταν η δολοφονία του Μάριου Παπαγεωργίου την οποία λύσαμε σε συνεργασία με την εκπομπή της Αγγελικής Νικολούλη «Φως στο Τούνελ». Στην υπόθεση αυτή κληθήκαμε να ελέγξουμε το όχημα το οποίο οδηγούσε την ημέρα που εξαφανίστηκε και με το οποίο πιθανά τον είχαν μεταφέρει οι δράστες μετά το θάνατό του. Το όχημα μάλιστα είχε ήδη ελεγχθεί από τα εγκληματολογικά εργαστήρια της αστυνομίας χωρίς κανένα σημαντικό εύρημα. Όταν φτάσαμε στο σημείο, εκ πρώτης όψεως το όχημα ήταν καθαρό και δια γυμνού οφθαλμού δεν υπήρχε καμία ένδειξη τέλεσης εγκλήματος. Επειδή όμως από την εμπειρία μας γνωρίζουμε ότι η πληροφορία πολλές φορές δεν κρύβεται στα προφανή, χρησιμοποιώντας ένα ειδικό σπρέι που επιτρέπει την ανίχνευση σημείων με αίμα που έχει στη συνέχεια καθαριστεί και το οποίο μέχρι εκείνη την ημέρα δεν είχε ξαναχρησιμοποιηθεί στα πλαίσια επίλυσης ποινικής υπόθεσης στην Ελλάδα, μείναμε εμβρόντητοι όταν στο πορτ-μπαγκάζ ανιχνεύσαμε το αίμα του Μάριου κάτω από το χώρο αποθήκευσης στο χώρο της ρεζέρβας, το οποίο είχε σχολαστικά πλυθεί. Μετά από την κατάθεση αυτών των ευρημάτων στην ανακρίτρια, οι ύποπτοι καταδικάστηκαν σε ισόβια για τη δολοφονία του Μάριου Παπαγεωργίου, κατατάσσοντας την υπόθεση ανάμεσα στις ελάχιστες υποθέσεις όπου υπήρξε καταδικαστική απόφαση για δολοφονία χωρίς την ανεύρεση πτώματος».
Υπάρχουν προκλήσεις σχετικά με ζητήματα βιοηθικής;
Γ.Φ.: «Οι ηθικές προκλήσεις στον τομέα της ανάλυσης του γενετικού υλικού είναι πολύπλευρες και έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην ιδιωτικότητα, τη δικαιοσύνη και την κοινωνική εμπιστοσύνη. Από την πλευρά της η επιστημονική κοινότητα κάνει ότι μπορεί ώστε να υπάρχει ισορροπία μεταξύ των ατομικών δικαιωμάτων και της δημόσια ασφάλειας ενώ η νομική κοινότητα αναθεωρεί συνεχώς το πλαίσιο στο οποίο πραγματοποιούνται οι αναλύσεις ώστε να μπορεί να αντιμετωπίζει τις νέες προκλήσεις που συνεχώς προκύπτουν. Η λήψη γενετικού υλικού από ένα άτομο πραγματοποιείται μόνο με τη συγκατάθεσή του ενώ οι αναλύσεις του γενετικού υλικού στον τομέα της εγκληματολογίας περιλαμβάνουν αυστηρά τη μελέτη περιοχών στο DNA που δε φέρουν καμία πληροφορία για το υπό εξέταση άτομο πέραν του φύλου, πληροφορία που είναι απαραίτητη για την ταυτοποίηση και φυσικά η πρόσβαση στα αποτελέσματα των αναλύσεων είναι πολύ περιορισμένη ώστε να μην υπάρξει αλλοίωση ή μετάδοση προς τρίτους. Οι σημαντικότερες προκλήσεις στον τομέα της βιοηθικής αυτή τη στιγμή θα έλεγα πως είναι δύο. Η πρώτη έχει να κάνει με την αναζήτηση των γενετικών προφίλ στις εθνικές βάσεις γενετικών δεδομένων όπου μπορεί να προκύψει συσχέτιση με άλλα συγγενικά άτομα αλλά και με την αποθήκευσή τους για την οποία έχουν εκφραστεί φόβοι για μελλοντικές χρήσεις που δεν μπορούμε ίσως ακόμα να φανταστούμε. Η δεύτερη και σημαντικότερη κατά τη γνώμη μου – καθώς έχουμε ήδη δει τις επιπτώσεις της – έχει να κάνει με τις περιπτώσεις λανθασμένης ερμηνείας των αποτελεσμάτων που εκδίδονται από εργαστήρια και φτάνουν στα χέρια των δικαστών οι οποίοι με τη σειρά τους, στηριζόμενοι σε αυτές, εκδίδουν λανθασμένες αθωωτικές ή καταδικαστικές αποφάσεις. Η καταδίκη και φυλάκιση αθώων πολιτών αλλά και η αθώωση ατόμων που έχουν διαπράξει αξιόποινες πράξεις θέτουν πολύ σοβαρά ζητήματα ηθικής στις κοινωνίες».
Σχετικά με την DNAlogy
Τα εργαστήρια μας : H DNAlogy, το πρώτο ελληνικό ιδιωτικό εγκληματολογικό εργαστήριο Δικανικής Γενετικής & Τοξικολογίας, παρέχει από το 2009 καινοτόμες εγκληματολογικές υπηρεσίες. Ως εργαστήριο ανάλυσης και ταυτοποίησης DNA, είναι διαπιστευμένο από το Ε.ΣΥ.Δ. κατά το πρότυπο ποιότητας ΕΛΟΤ ΕΝ ISO/IEC 17025:2017, για το σύνολο των δικανικών δοκιμών ανάλυσης DNA και πιστοποιημένο από ευρωπαϊκούς και διεθνείς οργανισμούς ελέγχου ποιότητας. Στελεχωμένη από Δικαστικούς Πραγματογνώμονες των Ελληνικών και Διεθνών Δικαστικών Αρχών, η DNAlogy πραγματοποιεί πραγματογνωμοσύνες ανάλυσης DNA και τοξικολογικών εξετάσεων τόσο για ιδιωτικούς όσο και για δικαστικούς σκοπούς.
