Η κρίση των Ιμίων έφτασε στο αποκορύφωμά της τις πρώτες ώρες της 31ης Ιανουαρίου 1996, οδηγώντας την Ελλάδα και την Τουρκία στα πρόθυρα πολεμικής σύγκρουσης. Σαν σήμερα, πριν από 29 χρόνια, τα γεγονότα στα Ίμια κορυφώθηκαν, σηματοδοτώντας μία από τις πιο κρίσιμες στιγμές στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
Το επεισόδιο εντάσσεται στο πλαίσιο των διαφορών μεταξύ των δύο χωρών στο Αιγαίο, που έγιναν πιο έντονες μετά τη Μεταπολίτευση. Η Ελλάδα θεωρεί ότι η μοναδική διαφορά με την Τουρκία είναι η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας, ενώ η γείτονα χώρα προβάλλει επιπλέον ζητήματα, όπως ο εναέριος χώρος (αναγνωρίζοντας 6 αντί για 10 ναυτικά μίλια), το FIR Αθηνών, η αποστρατιωτικοποίηση των νησιών και, με αφορμή την κρίση των Ιμίων, το καθεστώς ορισμένων βραχονησίδων («Γκρίζες Ζώνες»).
Οι δύο ακατοίκητες βραχονησίδες, γνωστές ως Ίμια (ή Καρντάκ στα τουρκικά), βρίσκονται ανάμεσα στο νησιωτικό σύμπλεγμα των Δωδεκανήσων και τις νοτιοδυτικές ακτές της Τουρκίας. Απέχουν 3,8 ναυτικά μίλια από το Μποντρούμ (Αλικαρνασσό), 5,5 ν.μ. από την Κάλυμνο και 2,5 ν.μ. από τη βραχονησίδα Καλόλιμνος.
Η Ελλάδα απέκτησε τα Ίμια από την Ιταλία με τη Συνθήκη των Παρισίων το 1947, στο πλαίσιο της ενσωμάτωσης των Δωδεκανήσων μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η Τουρκία είχε αποδεχτεί την ελληνική κυριαρχία στην περιοχή, όμως η αμφισβήτηση ξεκίνησε έπειτα από ένα ναυτικό περιστατικό στις 25 Δεκεμβρίου 1995. Εκείνη την ημέρα, ένα τουρκικό φορτηγό πλοίο προσάραξε κοντά στην Ανατολική Ίμια και ο πλοίαρχός του αρνήθηκε βοήθεια από το ελληνικό Λιμενικό, υποστηρίζοντας ότι βρισκόταν σε τουρκικά ύδατα. Το γεγονός έδωσε αφορμή στην Τουρκία να προβάλλει τη δική της ερμηνεία της Συνθήκης της Λωζάνης (1923) και να αμφισβητήσει την ελληνική κυριαρχία σε ορισμένες βραχονησίδες.
Το Χρονικό της Κρίσης
- 25 Δεκεμβρίου 1995: Το τουρκικό πλοίο «Φιγκέν Ακάτ» προσάραξε κοντά στην Ανατολική Ίμια και εκπέμπει σήμα κινδύνου. Ο πλοίαρχος αρνήθηκε βοήθεια από τις ελληνικές αρχές, δηλώνοντας ότι βρίσκεται σε τουρκική περιοχή.
- 29 Δεκεμβρίου 1995: Η Τουρκία επιδίδει ρηματική διακοίνωση στην Ελλάδα, υποστηρίζοντας ότι τα Ίμια ανήκουν στην τουρκική επικράτεια.
- 9 Ιανουαρίου 1996: Το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών απορρίπτει τη διακοίνωση.
- 15 Ιανουαρίου 1996: Παραίτηση του πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου.
- 19 Ιανουαρίου 1996: Ο Κώστας Σημίτης εκλέγεται πρωθυπουργός από την κοινοβουλευτική ομάδα του ΠΑΣΟΚ.
- 26 Ιανουαρίου 1996: Ο δήμαρχος Καλύμνου, Δημήτρης Διακομιχάλης, συνοδευόμενος από αστυνομικούς και κατοίκους, υψώνει την ελληνική σημαία στα Ίμια.
- 27 Ιανουαρίου 1996: Δημοσιογράφοι της τουρκικής «Χουριέτ» προσγειώνονται με ελικόπτερο στη Μεγάλη Ίμια, κατεβάζουν την ελληνική σημαία και υψώνουν την τουρκική.
- 28 Ιανουαρίου 1996: Έλληνες βατραχάνθρωποι αποβιβάζονται στη Μεγάλη Ίμια και επαναφέρουν την ελληνική σημαία.
- 29 Ιανουαρίου 1996: Ο Κώστας Σημίτης στέλνει μήνυμα ότι η Ελλάδα θα απαντήσει δυναμικά σε οποιαδήποτε πρόκληση. Τουρκικά πολεμικά παραβιάζουν τα ελληνικά χωρικά ύδατα.
- 30 Ιανουαρίου 1996: Ο Σημίτης επικοινωνεί με τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Μπιλ Κλίντον. Η Ελλάδα δηλώνει έτοιμη να αποσύρει το στρατιωτικό άγημα, αλλά όχι την ελληνική σημαία.
Η Κρίσιμη Νύχτα – 31 Ιανουαρίου 1996
- 01:40: Πληροφορίες φτάνουν στο ΓΕΕΘΑ ότι Τούρκοι κομάντος αποβιβάζονται στη Μικρή Ίμια.
- 04:50: Ελικόπτερο του Πολεμικού Ναυτικού εντοπίζει Τούρκους κομάντος στη νησίδα. Κατά την επιστροφή του, συντρίβεται στη θάλασσα, παρασύροντας στον θάνατο τα τρία μέλη του πληρώματός του: Χριστόδουλος Καραθανάσης, Παναγιώτης Βλαχάκος και Έκτορας Γιαλοψός. Η ελληνική κυβέρνηση απέδωσε το δυστύχημα στις κακές καιρικές συνθήκες, όμως υπάρχουν εκτιμήσεις ότι το ελικόπτερο καταρρίφθηκε από τουρκικές δυνάμεις.
- 06:00: Οι ΗΠΑ, μέσω του Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ, επιβάλλουν στις δύο πλευρές την αποχώρηση στρατιωτικών δυνάμεων και σημαιών. «No ships, no troops, no flags». Μέχρι το μεσημέρι, η Ελλάδα και η Τουρκία είχαν αποσύρει τις δυνάμεις τους από τα Ίμια.
Η κρίση των Ιμίων δεν άλλαξε το νομικό καθεστώς των νησιών, αλλά άνοιξε τον δρόμο για τη στρατηγική της Τουρκίας περί «Γκρίζων Ζωνών» στο Αιγαίο. Το ελληνικό κράτος δεν αναγνώρισε ποτέ τέτοιο ζήτημα, επικαλούμενο τις διεθνείς συνθήκες. Παράλληλα, η ελληνική κυβέρνηση δέχθηκε σφοδρή κριτική για τη διαχείριση της κρίσης, ιδιαίτερα μετά την ευχαριστία του Κώστα Σημίτη προς τις ΗΠΑ από το βήμα της Βουλής.
