Σύμφωνα με τη δημοσκόπηση της GPO για τα Παραπολιτικά 90,1, το 64,8% των ερωτηθέντων πιστεύει ότι η υπόθεση των Τεμπών συνέβαλε στην ενίσχυση του αντισυστημισμού. Η τραγωδία αυτή ενίσχυσε τη διαχρονική δυσπιστία των πολιτών προς το κράτος, αύξησε την αμφισβήτηση απέναντι στους θεσμούς και διεύρυνε το έλλειμμα εμπιστοσύνης προς οτιδήποτε θεωρείται συστημικό. Παράλληλα, δημιούργησε έναν νέο διαχωρισμό στην κοινωνία μεταξύ συστημικών και αντισυστημικών, παρόμοιο με τη διχοτόμηση μνημόνιο – αντιμνημόνιο της προηγούμενης δεκαετίας. Η αντίδραση της κυβέρνησης, που επιδίωξε να περιορίσει το πολιτικό κόστος, και της αντιπολίτευσης, που προσπάθησε να αποκομίσει πολιτικά οφέλη, οδήγησε σε έντονη κομματική αντιπαράθεση.
Στο πλαίσιο αυτό, οποιαδήποτε κριτική προς την κυβέρνηση εκλαμβάνεται ως «πολιτική εργαλειοποίηση του πόνου», ενώ κάθε κυβερνητική αδράνεια θεωρείται προσπάθεια συγκάλυψης. Μέσα σε αυτό το πολωμένο περιβάλλον διαμορφώνεται ένας νέος ιδιότυπος διχασμός, που φέρει ιδιαίτερα πολιτικά, ιδεολογικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά.
Ο αντισυστημισμός: θετικός ή αρνητικός;
Όσον αφορά την έννοια του αντισυστημισμού, το 39,8% των ερωτηθέντων τη βλέπει θετικά, ενώ το 51% τη συνδέει με αρνητικούς συνειρμούς. Οι πιο θετικοί προς την έννοια αυτή είναι οι νέοι έως 39 ετών, οι πολίτες που αυτοτοποθετούνται στην Αριστερά και οι ψηφοφόροι του ΚΚΕ, της Πλεύσης Ελευθερίας και της Ελληνικής Λύσης. Αντίθετα, οι άνω των 65 ετών, οι κεντροδεξιοί και οι υποστηρικτές της ΝΔ, της Φωνής Λογικής και της Νίκης τείνουν να έχουν αρνητική άποψη.
Ο αντισυστημισμός και ο λαϊκισμός
Σχετικά με τη σύνδεση του αντισυστημισμού με τον λαϊκισμό, το 43,3% της κοινής γνώμης συμφωνεί με αυτή την άποψη, κυρίως οι κεντροδεξιοί και οι ψηφοφόροι της ΝΔ και της Φωνής Λογικής. Από την άλλη, το 46,7% απορρίπτει αυτή τη σύνδεση, με τους αριστερούς και τους υποστηρικτές του ΚΚΕ, της Πλεύσης Ελευθερίας, του ΣΥΡΙΖΑ και της Νίκης να διαφωνούν περισσότερο.
Ωστόσο, φαίνεται να επικρατεί η άποψη ότι ο αντισυστημισμός αποτελεί ένδειξη κοινωνικών αντανακλαστικών, με το 54,3% να το υποστηρίζει, ενώ το 36,2% τον θεωρεί επικίνδυνο για τη δημοκρατία – αντίληψη που κυριαρχεί κυρίως στους ψηφοφόρους της ΝΔ και όσους ενημερώνονται από την τηλεόραση. Παρόλα αυτά, μόλις το 25,9% θεωρεί τον αντισυστημισμό πολιτική πρόταση, ενώ το 66,3% τον βλέπει ως μορφή διαμαρτυρίας. Αυτό εξηγεί γιατί το 55,5% των ερωτηθέντων δεν θα ήθελε να δει στη διακυβέρνηση της χώρας μια πολιτική δύναμη που θεωρείται αντισυστημική, αν και οι ψηφοφόροι της Ελληνικής Λύσης, της Πλεύσης Ελευθερίας και της Φωνής Λογικής εμφανίζονται πιο θετικοί σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο.
Η υπόθεση των Τεμπών και η ενίσχυση του αντισυστημισμού
Η έρευνα δείχνει ότι το 64,8% των ερωτηθέντων θεωρεί πως η υπόθεση των Τεμπών έχει ενισχύσει τον αντισυστημισμό. Στο πλαίσιο αυτό, το 42,6% των πολιτών δηλώνει ότι τοποθετείται στο συστημικό στρατόπεδο, το 37,4% αυτοπροσδιορίζεται ως αντισυστημικό, ενώ το 20% δεν παίρνει θέση. Αν και δεν υπάρχουν προηγούμενα ερευνητικά δεδομένα για σύγκριση, το γεγονός ότι περισσότεροι από ένας στους τρεις πολίτες αυτοχαρακτηρίζονται αντισυστημικοί είναι αξιοσημείωτο. Η τάση αυτή δεν επηρεάζεται μόνο από την ελληνική επικαιρότητα, αλλά και από τις διεθνείς πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις, όπως οι αλλαγές που επέφερε η προεδρία Τραμπ.
Μέσα ενημέρωσης και εμπιστοσύνη
Η δημοσκόπηση καταγράφει και τη στάση των πολιτών απέναντι στα Μέσα Ενημέρωσης. Το 32,6% των ερωτηθέντων δηλώνει ότι εμπιστεύεται περισσότερο τις ενημερωτικές ιστοσελίδες, το 20,3% την τηλεόραση, το 12,5% τις εφημερίδες, το 10,8% το ραδιόφωνο και το 8,2% τα social media, ενώ το 15,3% δεν εμπιστεύεται κανένα μέσο ενημέρωσης.
Η σχέση μεταξύ συστημισμού και εμπιστοσύνης στα ΜΜΕ είναι αποκαλυπτική. Οι πολίτες που αυτοπροσδιορίζονται ως συστημικοί δείχνουν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στην τηλεόραση, τις εφημερίδες και το ραδιόφωνο. Αντίθετα, οι αντισυστημικοί ενημερώνονται κυρίως από τα social media και τις ενημερωτικές ιστοσελίδες, ενώ περίπου οι μισοί αυτής της ομάδας δεν θεωρούν αξιόπιστο κανένα Μέσο.
Η αντίληψη των κομμάτων ως περισσότερο συστημικών
Σε μια κλίμακα από το 1 έως το 5, η ΝΔ καταγράφεται ως το πιο συστημικό κόμμα, με μέσο όρο 4,3, ακολουθούμενη από το ΠΑΣΟΚ με 3,7 και τον ΣΥΡΙΖΑ με 3,4. Στον αντίποδα, ως πιο αντισυστημικά κόμματα εκλαμβάνονται η Πλεύση Ελευθερίας και το ΜέΡΑ25 με 2,7, καθώς και το ΚΚΕ με 2,8. Είναι προφανές ότι τα κόμματα εξουσίας θεωρούνται περισσότερο συστημικά, ενώ ο αντισυστημισμός στην Ελλάδα εξακολουθεί να έχει αριστερό πρόσημο.
Προβάδισμα ΝΔ, πτώση για ΠΑΣΟΚ
Μέσα σε αυτό το πολιτικό σκηνικό, τα εκλογικά ποσοστά των κομμάτων διαμορφώνονται ως εξής: η Ελληνική Λύση εμφανίζεται ενισχυμένη με 9,6%, η Πλεύση Ελευθερίας με 6,8% και η Φωνή Λογικής με 5,9%. Αντίθετα, η ΝΔ καταγράφει πτώση στο 24,8%, ενώ το ΠΑΣΟΚ υποχωρεί στο 15,4%. Ο ΣΥΡΙΖΑ παραμένει σε μονοψήφια ποσοστά (5,9%), πίσω από το ΚΚΕ (8%) και την Πλεύση Ελευθερίας.
