Αίσθηση προκάλεσε η τοποθέτηση του Αμερικανού αντιπροέδρου Τζέι Ντι Βανς στη σημαντική Διάσκεψη του Μονάχου, καθώς επέλεξε να κάνει αναφορές στη δημοκρατία και την ελευθερία του λόγου στην Ευρώπη. Στην ομιλία του την Παρασκευή, εξαπέλυσε σφοδρή κριτική προς τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, κατηγορώντας τις ότι παρακάμπτουν τη λαϊκή βούληση, παρεμβαίνουν στις εκλογές, αδιαφορούν για τις θρησκευτικές ελευθερίες και δεν λαμβάνουν μέτρα για την αντιμετώπιση της παράνομης μετανάστευσης.
Ο Βανς έθιξε μια σειρά από καυτά ζητήματα, από το ζήτημα των αμβλώσεων στη Βρετανία μέχρι τις τελευταίες εκλογές στη Ρουμανία. «Η απειλή για την οποία ανησυχώ περισσότερο απέναντι στην Ευρώπη δεν είναι η Ρωσία. Δεν είναι η Κίνα, δεν είναι κανένας άλλος εξωτερικός παράγοντας. Αυτό για το οποίο ανησυχώ είναι η απειλή από το εσωτερικό», ανέφερε χαρακτηριστικά. «Η υποχώρηση της Ευρώπης από ορισμένες από τις πιο θεμελιώδεις αξίες της, αξίες που μοιράζεται με τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής».
Τόνισε επίσης τη στάση της Ουάσινγκτον υπό την ηγεσία του Ντόναλντ Τραμπ, λέγοντας:
«Στην Ουάσινγκτον υπάρχει ένας νέος σερίφης στην πόλη και υπό την ηγεσία του Ντόναλντ Τραμπ, μπορεί να διαφωνούμε με τις απόψεις σας, αλλά θα αγωνιστούμε για να υπερασπιστούμε το δικαίωμά σας να τις προβάλλετε στο δημόσιο χώρο, είτε συμφωνείτε είτε διαφωνείτε». Παράλληλα, προειδοποίησε ότι «η απόρριψη των ανθρώπων, η απόρριψη των ανησυχιών τους … το κλείσιμο των μέσων ενημέρωσης, δεν διασφαλίζει τίποτα. Είναι ο πιο σίγουρος τρόπος για να καταστραφεί η δημοκρατία … Αν τρέχετε φοβούμενοι τους ίδιους τους ψηφοφόρους σας, δεν υπάρχει τίποτα που μπορεί να κάνει η Αμερική για εσάς».
Η τοποθέτηση του Βανς προκάλεσε αναταραχή στη Διάσκεψη του Μονάχου, όπου οι συμμετέχοντες ανέμεναν περισσότερες διευκρινίσεις για τη στάση των ΗΠΑ αναφορικά με την ειρηνευτική διαδικασία στην Ουκρανία, τις σχέσεις με τη Ρωσία και την πιθανότητα απόσυρσης αμερικανικών στρατευμάτων από την Ευρώπη.
Ο πρώην πρεσβευτής των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ, Ίβο Ντάαλντερ, απέρριψε τις δηλώσεις του Βανς, χαρακτηρίζοντάς τες «ανοησίες» και προσθέτοντας: «Δεν είναι το είδος της γλώσσας που θα περίμενε κανείς στον 21ο αιώνα και σίγουρα όχι από τον αντιπρόεδρο των ΗΠΑ στην πιο σημαντική διάσκεψη για την ασφάλεια της Ευρώπης». Επισήμανε επίσης ότι ο Βανς έχασε την ευκαιρία να παρουσιάσει τις θέσεις της διοίκησης Τραμπ σχετικά με τις διαπραγματεύσεις για την Ουκρανία.
Παράλληλα, η επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας, Κάγια Κάλας, σχολίασε ότι ακούγοντας την ομιλία του Βανς, είχε την εντύπωση πως οι ΗΠΑ «προσπαθούσαν να ξεκινήσουν καυγά» με την Ευρώπη. «Ακούγοντας αυτήν την ομιλία, είναι σαν να προσπαθούν να ξεκινήσουν καυγά μαζί μας και εμείς δεν θέλουμε να καυγαδίσουμε με τους φίλους μας», ανέφερε, υπογραμμίζοντας την ανάγκη να επικεντρωθούν οι σύμμαχοι στις μεγαλύτερες απειλές, όπως ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία. Επιπλέον, κάλεσε τους υπουργούς Εξωτερικών της ΕΕ να συναντηθούν την Κυριακή για να εξετάσουν τις σχέσεις τους με τη διοίκηση Τραμπ και τις εξελίξεις στην Ουκρανία.
Στη Γερμανία, η ομιλία του Βανς προκάλεσε επίσης αντιδράσεις. Ο υπουργός Άμυνας, Μπόρις Πιστόριους, χαρακτήρισε τις δηλώσεις του «απαράδεκτες», ενώ ο πρόεδρος της Επιτροπής Άμυνας της Bundestag, Μάρκους Φέρμπερ, σχολίασε πως «τουλάχιστον τώρα ξέρουμε τι να περιμένουμε από την Ουάσινγκτον, διχασμό αντί για συμφιλίωση». Πρόσθεσε δε ότι «άκουσα κάποιον σε προεκλογικό αγώνα. Θα ήθελα να είχα ακούσει έναν αντιπρόεδρο».
Ωστόσο, υπήρξαν και θετικές αντιδράσεις. Η αρχηγός της AfD, Αλίς Βάιντελ, εξήρε την ομιλία, χαρακτηρίζοντάς την «εξαιρετική» και «εντυπωσιακή», επισημαίνοντας ότι «δεν υπάρχουν τείχη πυρός στη δημοκρατία». Παρομοίως, η επικεφαλής της Συμμαχίας Ζάρα Βάγκενκνεχτ (BSW) εξέφρασε την άποψη ότι η κριτική του Βανς στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις «πρέπει να ήταν σοκ για το ευρωπαϊκό κατεστημένο που εξαρτάται από τις ΗΠΑ». Παρόλα αυτά, σημείωσε ότι ο αντιπρόεδρος δεν αναφέρθηκε αρκετά στα ζητήματα ειρήνης και ασφάλειας.
Ο Έλον Μασκ, σύμβουλος του Ντόναλντ Τραμπ, ήταν ενθουσιασμένος με την τοποθέτηση του Βανς, γράφοντας στο Χ: «Κάντε την Ευρώπη μεγάλη ξανά!».
Στο μεταξύ, ο Βανς είχε την πρώτη του συνάντηση με τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, διαβεβαιώνοντας πως η Ουάσινγκτον επιδιώκει μια «διαρκή» ειρήνη. «Θέλουμε να επιτύχουμε μια ανθεκτική, διαρκή ειρήνη, όχι το είδος της ειρήνης που θα έχει την Ανατολική Ευρώπη σε σύγκρουση μόλις δύο χρόνια αργότερα», υπογράμμισε.
Μετά τη συνάντησή του με τον Βανς, ο Ζελένσκι έκανε λόγο για μια «καλή συζήτηση», εκφράζοντας την πεποίθηση ότι αυτή δεν θα είναι η τελευταία τους επαφή. «Είμαστε έτοιμοι να προχωρήσουμε το συντομότερο δυνατό προς μια πραγματική και εγγυημένη ειρήνη», σημείωσε, ανακοινώνοντας ότι απεσταλμένος της Ουάσινγκτον θα επισκεφθεί το Κίεβο το προσεχές διάστημα.
