Λυκούργος Λιακάκος, Διδάκτωρ Διεθνούς Δικαίου
Η Κίνα διανύει μια περίοδο πολυδιάστατης γεωπολιτικής αναδιαμόρφωσης, συνδυάζοντας διπλωματικές, οικονομικές και στρατιωτικές πρωτοβουλίες με απώτερο στόχο την απομόνωση της Ταϊβάν και την ενοποίησή τους έως το 2027. Η στρατηγική της στηρίζεται σε δύο βασικούς άξονες: τη διπλωματική πίεση στις αναπτυσσόμενες χώρες και την αυξανόμενη στρατιωτική κινητικότητα στη Νότια Σινική Θάλασσα. Η διαχείριση των ανωτέρω κινήσεων από τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρωπαϊκή Ένωση θα επηρεάσει τη σταθερότητα στην περιοχή, ενώ συμβάλλουν συγχρόνως στη διαμόρφωση μιας νέας αρχιτεκτονικής ασφαλείας.
Σε διπλωματικό επίπεδο, η Κίνα έχει πετύχει αξιοσημείωτες νίκες, πείθοντας περισσότερες από 70 χώρες, κυρίως στον παγκόσμιο Νότο, να υιοθετήσουν τη θέση της για την Ταϊβάν. Το «διπλωματικό πραξικόπημα» που συντελείται εξυπηρετεί διττό σκοπό: αφενός, δημιουργεί τη βάση για τη διεθνή νομιμοποίηση μελλοντικών καταναγκαστικών ενεργειών κατά της Ταϊβάν, και αφετέρου, θωρακίζει την Κίνα από πιθανές δυτικές κυρώσεις, περιορίζοντας τον αντίκτυπό τους. Επιπλέον με αυτούς τους χειρισμούς αναμένεται να παρουσιαστεί καλύτερα προετοιμασμένη και από τη Ρωσία, η οποία -παρά το σκληρό πακέτο δυτικών τιμωρητικών μέτρων- κατάφερε σε μεγάλο βαθμό να μετριάσει τις επιπτώσεις τους κατά την τελευταία τριετία.
Εντούτοις η Κίνα αξιοποιεί την οικονομική διπλωματία, επενδύοντας σε υποδομές και εκμεταλλευόμενη φυσικούς πόρους, ιδίως στην Αφρικανική ήπειρο. Ο παραπάνω οικονομικός εναγκαλισμός καθιστά πολλά από τα αναπτυσσόμενα κράτη εξαρτημένα από το Πεκίνο, δυσχεραίνοντας την υιοθέτηση μιας αυστηρής στάσης απέναντι του σε περίπτωση κρίσης.
Στον τεχνολογικό και οικονομικό τομέα, η Κίνα διαγκωνίζεται να ενισχύσει την αυτάρκεια της, ανταγωνιζόμενη ευθέως τις ΗΠΑ. Η ανάπτυξη φθηνών και αποδοτικών γλωσσικών μοντέλων τεχνητής νοημοσύνης αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της συγκεκριμένης προσπάθειας. Επιπλέον, με την εκτόξευση του πυραύλου Long March 8Α, το Πεκίνο στοχεύει στη δημιουργία ενός εκτεταμένου δικτύου δορυφόρων χαμηλής τροχιάς, ικανού να ανταγωνιστεί το Starlink του Έλον Μασκ. Επιπροσθέτως, η απόφαση της Κίνας να μειώσει σταδιακά τις επιδοτήσεις για την πράσινη ενέργεια σηματοδοτεί μια στροφή προς μια αγορά που λειτουργεί με περιορισμένη κρατική παρέμβαση. Αυτή η αλλαγή πιθανόν να διατρέχει γενικευμένες επιπτώσεις, καθώς η Κίνα κυριαρχεί στην παραγωγή ηλιακής και αιολικής τεχνολογίας. Η Ευρώπη, που παραμένει προσηλωμένη στην Πράσινη Μετάβαση, θα διέλθει ενώπιον νέων προκλήσεων στον προσανατολισμό της να διατηρήσει την πρωτοκαθεδρία σε ζητήματα καθαρής ενέργειας.
Στην άλλη πλευρά του Ειρηνικού, η αμερικανική στρατηγική παραμένει ασαφής και ασταθής. Παρά τις σκληρές δηλώσεις του προέδρου Τραμπ και τη ρητορική υποστήριξη της Ιαπωνίας, δεν διαφαίνεται κάποια ξεκάθαρη δέσμευση για την υπεράσπιση της Ταϊβάν. Το ζήτημα ενδέχεται είτε να οδηγήσει σε κλιμάκωση της έντασης με το Πεκίνο είτε να χρησιμοποιηθεί ως διαπραγματευτικό χαρτί σε μια ευρύτερη συμφωνία. Οι αντίθετες προσεγγίσεις στον Λευκό Οίκο, όπου συνυπάρχει η σκληρή γραμμή πολιτικών (π.χ. Ρούμπιο) με τις επιχειρηματικές προτεραιότητες προσώπων όπως ο Μασκ, περιπλέκει περαιτέρω την αμερικανική στάση.
Παράλληλα, η κλιμακούμενη εμπορική αντιπαράθεση μεταξύ ΗΠΑ-Κίνας επιτείνει το κλίμα αβεβαιότητας στις διεθνείς αγορές. Οι αμοιβαίοι δασμοί, οι περιορισμοί στην τεχνολογία και οι πιέσεις για αναδιάρθρωση εφοδιαστικών αλυσίδων διαταράσσουν άμεσα τη βιομηχανική και εξαγωγική δραστηριότητα σε παγκόσμιο επίπεδο. Στο πλαίσιο αυτό, η έως σήμερα αναιμική και αδρανής ΕΕ παρακολουθεί με ανησυχία τις εξελίξεις, καθώς μια ενδεχόμενη όξυνση του εμπορικού πολέμου θα μπορούσε να πλήξει τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις και να ανατρέψει τις ισορροπίες στη διεθνή οικονομική σκηνή.
Υπο το παραπάνω πρίσμα αναδεικνύεται επιτακτικότερη η ανάγκη για μια συνεκτική και συλλογική ευρωπαϊκή στρατηγική, που θα ισορροπεί ανάμεσα στα οικονομικά της συμφέροντα και τις θεμελιώδεις αρχές της. Οφείλει να διατηρήσει τους στενούς οικονομικούς δεσμούς με το Πεκίνο, το οποίο παραμένει κρίσιμος εταίρος σε τομείς όπως η τεχνολογία και η πράσινη ενέργεια. Διαφυλάττοντας όμως τη διεθνή νομιμότητα και τις αρχές του διεθνούς δικαίου. Η ενεργή διπλωματική της παρουσία καθίσταται απαραίτητη, τόσο για την αποτροπή μιας πιθανής στρατιωτικής σύγκρουσης, όσο και για τη διαμόρφωση μιας ενιαίας ευρωπαϊκής στάσης απέναντι στις εξελίξεις στην Ασία.
Στην επιδίωξη της να αποτρέψει μονομερείς ενέργειες, η ΕΕ διαθέτει εργαλεία ικανά να επηρεάσουν το κόστος ενδεχόμενων κινεζικών πρωτοβουλιών, όπως συντονισμένες κυρώσεις ή εμπορικοί περιορισμοί. Ωστόσο, η αποτελεσματικότητα αυτής της στρατηγικής εναπόκειται στην ικανότητα των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων να εκφραστούν με αποφασιστικότητα και συνοχή. Καταδεικνύεται ολοένα και περισσότερο ότι οι εξελίξεις στον Ειρηνικό, δύναται να έχουν υφηλιακές προεκτάσεις, επιδρώντας άμεσα στην ευρωπαϊκή ασφάλεια και οικονομία. Επιβάλλεται λοιπόν μια σταθερή και ενιαία ευρωπαϊκή φωνή η οποία θα λειτουργήσει αφενός αποτρεπτικά, και αφετέρου διαμεσολαβητικά, συμβάλλοντας στη διατήρηση της ειρήνης και της διεθνούς τάξης, ιδίως σε μια συγκυρία όπου η Κίνα επιδεικνύει την αυξανόμενη αυτοπεποίθηση και τις φιλοδοξίες της στην παγκόσμια σκακιέρα.
