Αρχικά, μπορείτε να μας πείτε λίγα λόγια για το πρόγραμμα CIVICS/DRYADS που έχει χρηματοδοτηθεί από τη Google και πώς έχει συνδεθεί με το Ελληνικό Δημόσιο και τους Δήμους; Ποιες είναι οι κύριες εφαρμογές του μέχρι σήμερα;
Η πλατφόρμα CIVICS/DRYADS είναι ένα ολοκληρωμένο σύστημα πολιτικής και περιβαλλοντικής προστασίας. Αναπτύχθηκε από την ομάδα μου, τους ερευνητές του εργαστηριου SCAN-lab του τμήματος Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών του ΕΚΠΑ και στοχεύει στην ταχέως αναπτυσσόμενη παγκόσμια αγορά για τη δημόσια ασφάλεια, τις λύσεις έξυπνων πόλεων και την περιβαλλοντική ανθεκτικότητα με μηχανισμούς Τεχνητής Νοημοσύνης, τομείς που προβλέπεται να αναπτυχθούν σημαντικά τα επόμενα χρόνια.
Η συγκεκριμένη λύση παρέχει τη δυνατότητα εντοπισμού και συναγερμού, με μεγάλη ταχύτητα, για καπνό, φωτιά, πλημμύρα καθώς και όποιοδήποτε άλλο στοιχείο απαιτηθεί, με τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης και την ανάλυση σήματος από κάμερες και αισθητήρες. Βασικό χαρακτηριστικό της λύσης είναι ότι δεν απαιτεί τη χρήση εξειδικευμένων καμερών αλλά μπορεί να χρησιμοποιηθεί οποιαδήποτε κάμερα υπάρχει διαθέσιμη σε κάποιο σημείο, drones ακόμα και κινητά τηλέφωνα. Επιπλέον, και αυτό είναι μία μόνο από τις καινοτομίες του συστήματος, το CIVICS/DRYADS κάνει πρόβλεψη σε πραγματικό χρόνο για την εξέλιξη του φαινομένου, αναλύοντας όχι μόνο τις καιρικές συνθήκες στο σημείο αλλά και την γεωμορφολογία του σημείου, ακόμα και τον όγκο της χλωρίδας και καύσιμης ύλης (στην περίπτωση δασικών πυρκαγιών) καθώς επηρεάζει καίρια το ρυθμό εξάπλωσης της φωτιάς.
Το CIVICS/DRYADS έχει αναπτυχθεί έχοντας στο επίκεντρο την προστασία των πολιτών πρωτίστως και του φυσικού περιβάλλοντος. Γι’αυτό και διαθέτει ενσωματωμένο ένα εξελιγμένο σύστημα ενημέρωσης των πολιτών για επικίνδυνα συμβάντα καθώς και για εξατομικευμένες οδούς διαφυγής για κάθε πολίτη από το σημείο που τα συμβάντα λαμβάνουν χώρα. Ταυτόχρονα, μέσω του συστήματος οι αρμόδιοι της πολιτικής προστασίας μπορούν να παρακολουθούν επίσης σε πραγματικό χρόνο όλα τα οχήματα και τις ομάδες αρωγής που σπεύδουν στο σημείο (πυροσβεστικά, περιπολικά της αστυνομίας, ασθενοφόρα) και να αναπροσαρμόζει τις οδούς διαφυγής των πολιτών έτσι ώστε οι κρατικές δυνάμεις παρέμβασης να μην παρεμποδίζονται στο έργο τους, κατά το δυνατό, από τους πολίτες που απομακρύνονται.
Το ICLEI ActionFund της Google, στηρίζει την προσπάθειά μας ώστε να εξελίξουμε το CIVICS/DRYADS για να επεκτείνει τις δυνατότητες εντοπισμού ανθρωπογενών περιβαλλοντικών κινδύνων, όπως χώρους παράνομης απόθεσης απορριμμάτων (παράνομες χωματερές) και συγκεντρωμένη καύσιμη ύλη μέσα σε δάση. Αναλογιστείτε πόσο θα βελτιωθεί το επίπεδο πρόληψης σε αυτό το ακανθώδες ζήτημα αν με μία και μόνο πτήση drone επάνω από μία περιοχή θα εντοπίζονται αυτόματα και θα ενημερώνονται οι αρχές για την ύπαρξη παράνομων χωματερών ή για όγκους επικίνδυνης καύσιμης ύλης (κλαδιά, πυκνά χόρτα, ακαθάριστες εκτάσεις κ.λπ). Πόσο πιο εύκολα θα αντιμετωπίζονται και οι πυρκαγιές εν τη γενέσει τους.
Τέλος, αναφορικά με τις συνεργασίες με το ελληνικό δημόσιο, ολοκληρώνουμε μέσα στις επόμενες μέρες την αυτόνομη εγκατάσταση του συστήματος στον Δήμο Σάμης ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη η εγκατάσταση στο δήμο Βάρης – Βούλας – Βουλιαγμένης και σχεδιάζεται και η εφαρμογή στο Δήμο Νισύρου. Πιστεύουμε ότι σύντομα θα υπάρξει ενδιαφέρον από την Πολιτική Προστασία και από άλλους δήμους ή Περιφέρειες της χώρας. Υπάρχει όμως συνεργασία και με φορείς του εξωτερικού, όπως εταιρίες ασφάλειας στη Φινλανδία, οι οποίοι χρησιμοποιούν τμήματα του CIVICS/DRYADS και συγκεκριμένα το σύστημα των εξατομικευμένων διαδρομών διαφυγής των πολιτών.
Σύμφωνα με τις τελευταίες εξελίξεις στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης, πώς πιστεύετε ότι τα ρομπότ και τα συστήματα AI θα επηρεάσουν τη καθημερινότητά μας τα επόμενα 5 χρόνια;
Μέχρι το 2030 ή λίγο μετά, η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) και τα ρομπότ θα μεταμορφώσουν την καθημερινότητά μας. Η ΤΝ θα είναι ο «ενεργοποιητής» για τη λειτουργία των ρομπότ. Στην εργασία, αναμένεται να αυτοματοποιήσουν σε πρώτη φάση το 20-30% των επαναλαμβανόμενων καθηκόντων (π.χ. παραγωγή, εξυπηρέτηση), αλλά απαιτώντας επανεκπαίδευση των ανθρώπων σε νέες δεξιότητες που θα απαιτηθούν. Στην υγεία, αλγόριθμοι ΤΝ θα εντοπίζουν και θα προβλέπουν ασθένειες και προβλήματα υγείας ενώ ρομποτικοί βοηθοί θα βοηθούν ηλικιωμένους ή άτομα με αναπηρίες. Στις μετακινήσεις, αυτόνομα οχήματα και drones θα μειώσουν τα ατυχήματα, μετατρέποντας την οδήγηση σε παθητική εμπειρία.
Η εκπαίδευση θα γίνει εξατομικευμένη, με «δασκάλους» τεχνητής νοημοσύνης να προσαρμόζονται στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε μαθητή. Στην καθημερινή ζωή, έξυπνοι βοηθοί και ρομπότ θα αναλαμβάνουν δουλειές σπιτιού, ενώ στην ψυχαγωγία, ΤΝ θα δημιουργεί εξατομικευμένο περιεχόμενο (ταινίες, παιχνίδια) με τα VR/AR να κυριαρχούν.
Ωστόσο, θα προκύψουν προκλήσεις:
Θα διαρραγεί για πρώτη φορά η αλληλεξάρτηση του Κεφαλαίου με την ανθρώπινη Εργασία, τόσο όσο αφορά θέσεις έντασης Εργασίας όσο και έντασης Γνώσης. Με την εξέλιξη της Τεχνητής Νοημοσύνης σε επίπεδο ικανοτήτων ίσο ή υψηλότερο του Ανθρώπου, θα μπορεί για πρώτη φορά να γίνεται παραγωγή εργασίας και εκμετάλλευση γνώσης από μηχανές ΤΝ, απεξαρτημένη από εργαζόμενους ανθρώπους.
Οι ανισότητες πρόσβασης («Ψηφιακά αναλφάβητοι, ψηφιακά περιθωριοποιημένοι» ή οι πολίτες φτωχότερων χωρών ή κοινωνικών στρωμάτων φαίνεται ότι θα έχουν πολύ μικρότερες δυνατότητες αξιοποίησης).
Κίνδυνοι για την ιδιωτικότητα λόγω εκτενούς χρήσης δεδομένων, και ηθικά διλήμματα. Για αυτούς τους κινδύνους είναι κρίσιμο να θεσπιστούν κανόνες ώστε η ΤΝ να γίνει ότι και το διαδίκτυο πριν από λίγα χρόνια: ένας μηχανισμός καθολικής ανάπτυξης της ανθρωπότητας και ισότητας των ανθρώπων.
Αναλογιστείτε ότι ανάμεσα στους 50 πλουσιότερους ανθρώπους στον κόσμο, οι περισσότεροι είναι από τομείς είτε της τεχνολογίας είτε από τομείς που αξιοποιούν την τεχνολογία και δεν υπάρχει ούτε ένας από τις παραδοσιακές πλούσιες οικογένειες που κυριαρχούσαν στον κόσμο μέχρι την έλευση του Διαδικτύου τη δεκαετία του ‘80!
Οι εξελίξεις στα μεγάλα γλωσσικά μοντέλα, αισθητήρες, ρομπότ και υπολογιστική ισχύ δείχνουν ότι η ΤΝ θα ενσωματωθεί πλήρως στη ζωή μας, βελτιώνοντας την ποιότητα, αλλά απαιτώντας προσοχή και προσαρμογή. Η επιτυχία αυτής της ταχείας μετάβασης εξαρτάται τόσο από την ηθική στη χρήση της όσο και από την ανθρώπινη προνοητικότητα. Μέχρι το 2030, η ΤΝ και τα ρομπότ δεν θα είναι το «μέλλον», αλλά το παρόν.
Από την πλευρά της άμυνας και της ασφάλειας, ποια είναι τα βασικά σημεία που θα πρέπει να προσέξουμε όταν αναπτύσσουμε και εφαρμόζουμε συστήματα AI;
Η ανάπτυξη και εφαρμογή συστημάτων ΤΝ για αμυντικούς σκοπούς απαιτεί προσοχή σε κρίσιμα σημεία.
Πρώτον, η εθνική ασφάλεια και τεχνολογική ανεξαρτησία. Χρειάζεται προσοχή σε θέματα μείωσης της εξάρτησης από Ξένες Τεχνολογίες ΤΝ. Η χρήση εγχώριων λύσεων αποτρέπει την εξάρτηση από ξένους προμηθευτές ΤΝ και τις πιθανές “πίσω πόρτες” (backdoors) ή περιορισμούς που μπορούν να επιβληθούν μέσω γεωπολιτικών πιέσεων. Αυτό σημαίνει την ανάπτυξη εγχώριων υποδομών ΤΝ με επένδυση σε εθνικά data centers, cloud υποδομές κλπ για τη διατήρηση του ελέγχου των επιχειρησιακών δεδομένων. Ανάπτυξη εθνικού «sovereign cloud». Επίσης, τη δημιουργία Εθνικού Οικοσυστήματος ΤΝ για την Αμυνα και Ασφάλεια, με υποστήριξη ερευνητικών κέντρων, πανεπιστημίων και νεοφυών επιχειρήσεων (startups) για την ανάπτυξη εγχώριων λύσεων ΤΝ και αποφυγής χάσματος τεχνολογικής κυριαρχίας.
Δεύτερον, θα πρέπει να δημιουργηθούν δομές και διαδικασίες για τον έλεγχο των εισαγόμενων Τεχνολογιών ΤΝ. Τα ξένα συστήματα ΤΝ πρέπει να περνούν αυστηρό έλεγχο για κρυφές ευπάθειες, μηχανισμούς ελέγχου από τρίτους και πιθανές παγίδες εξωτερικού ελέγχου.
Τρίτον, η κυβερνοασφάλεια. Τα συστήματα ΤΝ είναι ευάλωτα σε επιθέσεις, π.χ. «model inversion» (όπου ο επιτιθέμενος προσπαθεί να ανακατασκευάσει ευαίσθητες πληροφορίες από το εκπαιδευμένο μοντέλο TN) και «adversarial perturbations» (όπου ο επιτιθέμενος προσθέτει μικρές τροποποιήσεις στα δεδομένα εισόδου, οι οποίες δεν είναι εμφανείς αλλά προκαλούν λανθασμένη ταξινόμηση από το μοντέλο TN), ή «δηλητηρίαση δεδομένων» (data poisoning), που μπορούν να παραπλανήσουν το σύστημα ΤΝ. Η κρυπτογράφηση, η συνεχής παρακολούθηση και οι μηχανισμοί ελέγχου ακρίβειας είναι κρίσιμοι. Μοντέλα Ασφάλειας Μηδενικής Ανοχής (Zero Trust Security Model) για την πρόσβαση σε συστήματα TN είναι απαραίτητα.
Τέταρτον, η αξιοπιστία και η ακρίβεια. Συστήματα όπως αυτόνομα drones ή αλγόριθμοι ανίχνευσης απειλών πρέπει να ελαχιστοποιούν ψευδώς θετικά/αρνητικά σήματα και ειδοποιήσεις, καθώς σφάλματα μπορεί να οδηγήσουν σε αδικαιολόγητες ενέργειες ή παράβλεψη κινδύνων. Η εκπαίδευση των μηχανισμών ΤΝ με αξιόπιστα, ποιοτικά δεδομένα είναι απαραίτητη.
Πέμπτον, ενίσχυση της Κυβερνοάμυνας με ΤΝ. Δημιουργία «AI-powered» συστημάτων κυβερνοασφάλειας για ανίχνευση απειλών σε στρατιωτικά δίκτυα, βιομηχανικά συστήματα και κρίσιμες υποδομές..
Συνεπώς, και καθώς δεν έχω εξειδίκευση σε στρατιωτικά θέματα, θεωρώ ότι η ΤΝ στην άμυνα προσφέρει σημαντικά πλεονεκτήματα όπως ταχύτητα και ακρίβεια ανάλυσης και απόφασης, αλλά απαιτεί αυστηρούς ελέγχους αξιοπιστίας, ασφάλειας καθώς και διεθνή συντονισμό για να αποφευχθούν καταστροφικές συνέπειες. Η ισορροπία μεταξύ καινοτομίας, ελέγχου και αποφυγής χάσματος τεχνολογικής κυριαρχίας θεωρώ πως είναι το κλειδί.
Με την εξάπλωση της υπερνοημοσύνης (superintelligence), πώς πιστεύετε ότι θα επηρεαστεί η παγκόσμια οικονομία ;
Ας εξηγήσουμε σύντομα τί είναι η Υπερ-νοημοσύνη (Super-Intelligence). Είναι η Τεχνητή Νοημοσύνη η οποία όχι απλά διαθέτει τις δυνατότητες της ανθρώπινης νοημοσύνης αλλά την ξεπερνά σε κάθε επίπεδο που μπορεί να μετρηθεί.
Παρότι ακόμα δεν είμαστε εκεί, αναμένεται να φτάσουμε σε αυτό το σημείο σε περίπου 10 χρόνια. Από εκεί και μετά, παρότι είναι δύσκολο να κάνουμε προβλέψεις, μπορούμε με σιγουριά να πούμε ότι όχι μόνο η παγκόσμια οικονομία αλλά η ανθρωπότητα ως σύνολο θα περάσει σε μία άλλη εποχή. Μπορούμε να κάνουμε την αναλογία με την εποχή πριν και μετά τον ηλεκτρισμό.
Πρώτον, και στην οικονομία αποκλειστικά, η παραγωγικότητα θα εκτοξευθεί. Μια υπερνοήμων ΤΝ θα επιλύει πολύπλοκα προβλήματα (π.χ. logistics, έρευνα, σχεδιασμός αντικειμένων αλλά και διαδικασιών) σε δευτερόλεπτα, μειώνοντας το κόστος και επιταχύνοντας την καινοτομία σε κλάδους όπως η τεχνολογία, η ενέργεια και η υγεία.
Συστήματα ΤΝ που ήδη υπάρχουν και χρησιμοποιούνται, για παράδειγμα, στον εντοπισμό ασθενειών ή στον σχεδιασμό φαρμάκων, θα παράγουν αποτελέσματα σε μερικές ώρες αντί για χρόνια.
Από την άλλη, αυτό ακριβώς θα μετασχηματίσει ραγδαία την εργασία και τις εργασιακές σχέσεις. Επαναλαμβανόμενη και χειρωνακτική εργασία σε μεγάλο ποσοστό θα αντικατασταθεί από ΤΝ και ρομποτικά συστήματα, ακόμα και ανθρωποειδή. Αυτό θα προκαλέσει βραχυπρόθεσμη αύξηση της ανεργίας μέχρι να αναδυθούν νέα επαγγέλματα και ρόλοι σχετικά με την ΤΝ όπως επόπτες ΤΝ, ειδικοί ανάλυσης δεδομένων (υπάρχει ήδη), διαχειριστές ασφάλειας της ΤΝ και άλλα. Η μετάβαση όμως αυτή θα απαιτήσει παγκόσμια επανεκπαίδευση του πληθυσμού.
Το βέβαιο είναι ότι η πρόσβαση στην ΤΝ θα γίνει από επιστημονικό θέμα, γεωπολιτικό διακύβευμα. Όποιος θα διαθέτει πρόσβαση ή θα ελέγχει την ΤΝ θα έχει τεράστια οικονομική και γεωπολιτική ισχύ. Γι αυτό είναι σημαντικό να ενισχυθεί η εγχώρια παραγωγή συστημάτων ΤΝ, διότι η εξάρτηση απο τρίτους στον τομέα αυτό θα είναι καταλυτική για την ευημερία αλλά και την επιβίωση του κράτους.
Η υπερνοημοσύνη μπορεί να φέρει πρωτοφανείς δυνατότητες, αλλά απαιτείται και η προσαρμογή των πολιτών και των κοινωνιών σε μια οικονομία όπου η ΤΝ θα κυριαρχεί.
Μιλήστε μας για την δράση σας σε ευρωπαϊκό επίπεδο και για το one6G Association όπου είστε Πρόεδρος
To one6G Association είναι ένας Φορέας με 170 εταίρους από την Ευρωπαϊκή, κυρίως, και παγκόσμια Βιομηχανία Τεχνολογιών Πληροφορικής, την Ακαδημαϊκή Κοινότητα, την Τοπική Αυτοδιοίκηση – «Έξυπνες Πόλεις» και άλλες Βιομηχανίες που έχει στόχο να δημιουργήσει ένα ανοιχτό πλαίσιο συνεργειών και αξιοποίησης της έρευνας για την ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων με έμφαση σε Δίκτυα Νέας Γενιάς – 6G και Τεχνητή Νοημοσύνη. Ως Πρόεδρος του one6G Association, ηγούμαι μιας διεθνούς προσπάθειας που αποσκοπεί στη διαμόρφωση του οικοσυστήματος για το 6G και την ΤΝ. Το one6G συγκεντρώνει κορυφαίους ερευνητές, βιομηχανικούς εταίρους και φορείς τυποποίησης με στόχο να καθορίσουμε τις αρχές και τις προτεραιότητες που θα οδηγήσουν στη μελλοντική γενιά δικτύων επικοινωνιών και τη δικτύωση της ΤΝ. Επικεντρωνόμαστε στη δημιουργία ενός ανοιχτού, καινοτόμου και βιώσιμου οικοσυστήματος, διασφαλίζοντας ότι οι νέες τεχνολογίες ανταποκρίνονται στις ανάγκες της κοινωνίας, της οικονομίας και της βιομηχανίας.
Το 6G αναμένεται οτι θα είναι το σύστημα για τη διασύνδεση των μηχανισμών ΤΝ και θα συμβάλει στην υποστήριξη της «Υπερ-νοημοσύνης» με υπερταχύτητες μετάδοσης δεδομένων και πληροφοριών αλλά και χαρακτηριστικά αξιοπιστίας και ποιότητας υπηρεσίας που θα επιτρέπουν την απρόσκοπτη λειτουργία και επανεκπαίδευση των συστημάτων ΤΝ και των ρομποτικών εφαρμογών, καθώς και τη βελτιστοποίηση της κατανάλωσης ενέργειας και πόρων.
Είναι πολύ μεγάλη τιμή η εκλογή μου για δυο συνεχόμενες θητείες σε ενα τέτοιο Φορέα που ενσωματώνει εταίρους από Ευρώπη, Ασία, Αμερική με πολύ μεγάλο αντίκτυπο στο σημερινό τεχνολογικό γίγνεσθαι.
Η δράση μου σε ευρωπαϊκό επίπεδο επικεντρώνεται στην προώθηση της έρευνας, της καινοτομίας και της στρατηγικής ανάπτυξης των τεχνολογιών 6G και ΤΝ, με στόχο τη διαμόρφωση ενός ψηφιακού μέλλοντος που θα βασίζεται στην ασφάλεια, τη βιωσιμότητα και την κοινωνική αξία. Στο πλαίσιο αυτό, έχω ενεργό ρόλο σε ευρωπαϊκές και διεθνείς πρωτοβουλίες, συνεργασίες με τη βιομηχανία, την ακαδημαϊκή κοινότητα και τους φορείς χάραξης πολιτικής, με στόχο τη στήριξη ενιαίων παγκόσμιων προτύπων ανάπτυξης των τεχνολογιών με προστιθέμενη αξία για τις κοινωνίες των πολιτών.
