Η Ελλάδα προχώρησε σε μια κίνηση μεγάλης σημασίας, καταγράφοντας για πρώτη φορά επισήμως τα απώτατα δυνητικά εξωτερικά όρια της υφαλοκρηπίδας της στο πλαίσιο του Εθνικού Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού. Πρόκειται για μια θεσμική πρωτοβουλία με ξεκάθαρες γεωπολιτικές, νομικές και ενεργειακές διαστάσεις, η οποία εντάσσεται στη συνολική στρατηγική για την ενίσχυση της εθνικής κυριαρχίας στη θάλασσα.
Τι είναι ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός και γιατί έχει σημασία
Ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός αποτελεί ένα στρατηγικό εργαλείο διαχείρισης των θαλάσσιων ζωνών, σύμφωνα με την ευρωπαϊκή Οδηγία 2014/89/ΕΕ. Στην περίπτωση της Ελλάδας, όμως, η κατάρτισή του υπερβαίνει τον τεχνοκρατικό χαρακτήρα του. Μέσω αυτού, η χώρα προβαίνει σε συστηματική χαρτογράφηση όλων των περιοχών στις οποίες ασκεί ή σχεδιάζει να ασκήσει κυριαρχικά δικαιώματα: «χωρικά ύδατα, συνορεύουσα ζώνη, αποκλειστική οικονομική ζώνη και υφαλοκρηπίδα». Για πρώτη φορά, «αποτυπώνονται σε χάρτη και επίσημο κρατικό έγγραφο τα απώτατα όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας χαραγμένα με τη μεθοδολογία της μέσης γραμμής».
Η υφαλοκρηπίδα υπάρχει εξυπαρχής και αυτοδικαίως
Όπως προβλέπεται από το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας και τη Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS), η υφαλοκρηπίδα αναγνωρίζεται «ipso facto και ab initio – δηλαδή αυτοδικαίως και εξυπαρχής». Δεν απαιτείται δηλαδή καμία επίσημη πράξη για να θεμελιωθεί η ύπαρξή της. Τα παράκτια κράτη διατηρούν κυριαρχικά δικαιώματα στον πυθμένα και το υπέδαφος, ανεξάρτητα από την ύπαρξη συμφωνιών οριοθέτησης. Ως μέλος της UNCLOS, «η Ελλάδα εφαρμόζει πλήρως αυτή τη νομική αρχή», και με την καταγραφή των ορίων στον Χωροταξικό Σχεδιασμό «δεν δημιουργεί νέα δικαιώματα, αλλά κατοχυρώνει αυτά που ήδη προβλέπονται από τη διεθνή έννομη τάξη».
Νομική θωράκιση και γεωπολιτικό μήνυμα
Η αποτύπωση των ελληνικών εξωτερικών θαλάσσιων ορίων δεν έχει μόνο τυπική διάσταση. Αφενός, «εδραιώνει, με επίσημο κρατικό έγγραφο, τη νομική θέση της Ελλάδας ως προς την έκταση των θαλάσσιων ζωνών της». Αφετέρου, «στέλνει ξεκάθαρο μήνυμα προς κάθε κατεύθυνση για το πού φθάνουν τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα». Πρόκειται για έγγραφο που ενισχύει τη νομική θέση της Ελλάδας σε ενδεχόμενες διακρατικές διαδικασίες ή διαπραγματεύσεις, και δημιουργεί πολιτικό προηγούμενο.
Αντίβαρο στην αναθεωρητική ρητορική
Η χαρτογράφηση των θαλάσσιων ζωνών λειτουργεί αποτρεπτικά απέναντι σε αναθεωρητικές θέσεις, ειδικά σε ό,τι αφορά τη στάση της Τουρκίας, η οποία «αρνείται να αναγνωρίσει πλήρη επήρεια σε ελληνικά νησιά όπως το Καστελλόριζο, τη Ρόδο, την Κάρπαθο ή την Κρήτη». Επιπλέον, η καταγραφή αυτή «αποδομεί νομικά και γεωγραφικά το τουρκολιβυκό μνημόνιο του 2019, το οποίο χαράσσει θαλάσσια σύνορα αγνοώντας πλήρως την ελληνική υφαλοκρηπίδα». Με αυτόν τον τρόπο, η Ελλάδα επανέρχεται με θεσμικό τρόπο, διαμηνύοντας ότι «δεν θα αποδεχτεί τετελεσμένα εκτός του πλαισίου του διεθνούς δικαίου».
Οικονομική αξιοποίηση και ενεργειακές δυνατότητες
Πέρα από τη νομική και πολιτική διάσταση, η αποτύπωση των θαλάσσιων ορίων αποτελεί βάση για την αξιοποίηση των φυσικών πόρων. Οι περιοχές στις οποίες η Ελλάδα έχει κυριαρχικά δικαιώματα περιλαμβάνουν ενδεχομένως «κοιτάσματα υδρογονανθράκων, δυνατότητες εγκατάστασης υπεράκτιων αιολικών πάρκων, θαλάσσιες διασυνδέσεις και δίκτυα υποδομών». Ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός δημιουργεί τις προϋποθέσεις για επενδύσεις, περιβαλλοντική προστασία και ανάπτυξη σημαντικών έργων.
Μια νέα εποχή για τη θαλάσσια πολιτική
Η ένταξη αυτής της αποτύπωσης σε επίσημο κρατικό πλαίσιο σηματοδοτεί την απαρχή μιας νέας εθνικής πολιτικής στη θάλασσα. «Δεν πρόκειται για προεκλογική εξαγγελία, μονομερή ενέργεια ή συμβολική πράξη», αλλά για ένα θεμέλιο πάνω στο οποίο «οικοδομείται η νέα ελληνική θαλάσσια πολιτική», με απόλυτο σεβασμό στο Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας και με μακροπρόθεσμο στρατηγικό σχεδιασμό. Σε έναν κόσμο όπου η θαλάσσια ισχύς συνδέεται με την πολιτική και οικονομική επιρροή, «η Ελλάδα ορίζει με θεσμική ακρίβεια το τι της ανήκει».
