Από το 2019 και μετά, το χάσμα ανάμεσα στους πλούσιους και τους φτωχούς στην Ελλάδα μεγαλώνει, την ώρα που σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες παραμένει σταθερό ή και μειώνεται.
Οι θετικές αξιολογήσεις από τους οίκους αξιολόγησης παρουσιάζονται ως «δελτία νίκης», το ΑΕΠ αυξάνεται, τα επιτόκια δανεισμού μειώνονται, και το αφήγημα ότι «προχωράμε μπροστά» συνεχίζει να κυριαρχεί. Ωστόσο, κάτω από την επιφάνεια, υπάρχει μια άλλη πραγματικότητα που αποτυπώνεται σε διαφορετικά στατιστικά: την αυξανόμενη ανισότητα.
Όπως δείχνει η τελευταία έρευνα της διαΝΕΟσις, η απόσταση ανάμεσα σε πλούσιους και φτωχούς δεν μειώνεται πλέον. Αντιθέτως, «από το 2019 και μετά, μεγαλώνει». Ο δείκτης S80/S20 — που συγκρίνει το εισόδημα του πλουσιότερου 20% με εκείνο του φτωχότερου 20% — «αντί να κλείνει, ανοίγει επικίνδυνα». Το ίδιο ισχύει και για τον δείκτη Gini, που καταγράφει το συνολικό επίπεδο ανισότητας. Μέχρι το 2019, η Ελλάδα έδειχνε να ακολουθεί τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Τώρα, ενώ η ανισότητα στην ΕΕ τείνει να μειώνεται, στη χώρα μας ακολουθεί την αντίθετη πορεία.
Το ζήτημα δεν είναι μόνο ζήτημα αριθμών. Είναι και πολιτικό και κοινωνικό. Γιατί όσο «η οικονομία πηγαίνει καλά», αλλά οι τιμές στα τρόφιμα αυξάνονται γρηγορότερα από τον κατώτατο μισθό, οι θετικές μακροοικονομικές ενδείξεις χάνουν την αξία τους για τον μέσο πολίτη. Οι ανισότητες δεν αποτυπώνονται στους οικονομικούς δείκτες — αποτυπώνονται «στο σούπερ μάρκετ».
Η διαΝΕΟσις το διατυπώνει διπλωματικά: χρειάζεται μια διαφορετική θεμελίωση για το οικονομικό μοντέλο. Με πιο απλά λόγια, χρειάζεται αλλαγή στον τρόπο που «μοιράζεται ο πλούτος». Εκεί όμως αρχίζουν τα δύσκολα. Οι έμμεσοι φόροι — όπως ο ΦΠΑ και οι ειδικοί φόροι κατανάλωσης — επιβαρύνουν κυρίως τα ασθενέστερα στρώματα. Ωστόσο, παραμένουν ένα βολικό μέσο για την αύξηση των δημόσιων εσόδων. Και το συνολικό σύστημα, όχι μόνο δεν εξομαλύνει τις κοινωνικές ανισότητες, αλλά συχνά τις επιδεινώνει.
Η μελέτη εισηγείται μια εκ βάθρων επανεξέταση του φορολογικού πλαισίου, δίνοντας έμφαση στην άμεση φορολογία, εκεί όπου μπορεί να επιτευχθεί αναδιανομή, αντί να λειτουργεί το κράτος ως ένας απλός εισπράκτορας. Ωστόσο, το πρόβλημα έχει πλέον πιο βαθιές ρίζες: η ίδια η οικονομική στρατηγική έχει μετατραπεί, εδώ και χρόνια, σε έναν συμβιβασμό. Έσοδα με κάθε τρόπο. Πλεονάσματα με κάθε θυσία. Και η κοινωνική συνοχή; «Περίπλοκο θέμα. Άστο αύριο».
Η Ελλάδα επιστρέφει στον γνώριμο της «δρόμο» — αυτόν που λέει ότι όταν καταλαγιάσουν τα μεγάλα σοκ, η απόσταση μεταξύ όσων «έχουν» και όσων «δεν έχουν» αρχίζει πάλι να διευρύνεται. Δεν είναι κάτι ξαφνικό· είναι μια σταδιακή φθορά. Και γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, είναι και πιο επικίνδυνη.
