Με μια αιφνιδιαστική αλλά καλά μελετημένη ενέργεια, η ελληνική κυβέρνηση προχώρησε στην ανακοίνωση του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού (ΘΧΣ), μια κίνηση που εντάσσεται σε ευρύτερη στρατηγική για την ενίσχυση της διεθνούς θέσης της χώρας. Παρότι πρόκειται για ένα υποχρεωτικό έγγραφο στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών οδηγιών, η σημασία του ξεπερνά τα στενά διοικητικά όρια, αφού «υπερασπιζόμαστε τα εθνικά μας συμφέροντα με πράξεις», σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές.
Ο υπουργός Εξωτερικών, Γιώργος Γεραπετρίτης, μιλώντας στον ΣΚΑΪ, υπογράμμισε την επιλογή της Ελλάδας να στηριχθεί στο Διεθνές Δίκαιο, ανοίγοντας τον δρόμο για πιθανή προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, απαντώντας στις «αναμενόμενες» τουρκικές αντιδράσεις. Η στάση αυτή σηματοδοτεί μια σαφή τοποθέτηση της Ελλάδας ως προς το σεβασμό του διεθνούς πλαισίου, και δεν πρόκειται για απλή διπλωματική δήλωση.
Το έγγραφο του ΘΧΣ, που πρέπει να κατατεθεί μέχρι τις 27 Απριλίου, δεν λειτουργεί απλά ως τυπική υποχρέωση. Αντιθέτως, δημιουργεί νέες προοπτικές για αξιοποίηση φυσικών πόρων και ενεργειακή αυτάρκεια. Η συγκυρία της ανακοίνωσης έρχεται αμέσως μετά το ενδιαφέρον διεθνών ενεργειακών κολοσσών, όπως η Exxon και η Chevron, για περιοχές νότια και δυτικά της Κρήτης. Η ελληνική κυβέρνηση είχε προετοιμαστεί εντατικά, με συνεχείς συσκέψεις στο Μέγαρο Μαξίμου.
Η επίσημη στάση της Αθήνας απέναντι στην Άγκυρα είναι σαφής: προσήλωση στο Διεθνές Δίκαιο, χωρίς παραχωρήσεις. Ο υπουργός Εξωτερικών προκάλεσε ευθέως την Τουρκία λέγοντας πως «δεν υπάρχει καμία περίπτωση υποχώρησης» και ότι, εφόσον η Άγκυρα έχει εμπιστοσύνη στις θέσεις της, μπορεί να συναινέσει σε προσφυγή στη Χάγη.
Η τουρκική πλευρά, όμως, ενδέχεται να αντιδράσει έντονα. Ο ΘΧΣ ενισχύει τη θέση ότι τα ελληνικά νησιά έχουν πλήρη δικαιώματα στις θαλάσσιες ζώνες, με τον σχετικό χάρτη να αποτυπώνει τη μέση γραμμή, στηριγμένη στα ελληνικά νησιά. Περιλαμβάνει επίσης τις ήδη υπάρχουσες συμφωνίες με Ιταλία και Αίγυπτο, ενώ για τις υπόλοιπες περιοχές η Ελλάδα προβάλλει τη δική της εκδοχή των θαλάσσιων ορίων έως την υπογραφή νέων συμφωνιών.
Η κίνηση, ωστόσο, ενδέχεται να φέρει κινδύνους:
1. Η ρητορική της Τουρκίας μπορεί να ενταθεί, με την Άγκυρα να χαρακτηρίζει τον ΘΧΣ ως «μονομερή» πράξη.
2. Υπάρχει ο φόβος για τουρκικές ερευνητικές ή γεωτρητικές ενέργειες σε διαφιλονικούμενες περιοχές, όπως το 2020 με το Oruç Reis.
3. Ενδέχεται να υπάρξει προσπάθεια υπονόμευσης των ελληνικών συμφωνιών με τρίτες χώρες, ιδίως από την πλευρά της Λιβύης.
4. Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις μπορεί να επιδεινωθούν, αναστέλλοντας κάθε βελτιωτική πρωτοβουλία.
5. Αν το θέμα φτάσει τελικά στη Χάγη, υπάρχει πάντα το ενδεχόμενο η απόφαση να μην δικαιώσει πλήρως τις ελληνικές θέσεις.
6. Η τουρκική κυβέρνηση θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί την κατάσταση για να ενισχύσει εθνικιστικά αντανακλαστικά στο εσωτερικό της.
Συνολικά, ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός είναι μια στρατηγική πρωτοβουλία που ενισχύει το διεθνές προφίλ της Ελλάδας και προωθεί την ενεργειακή της ανεξαρτησία. Παράλληλα, όμως, αποτελεί ένα επικίνδυνο στοίχημα, καθώς η Τουρκία ενδέχεται να αντιδράσει με τρόπο που θα δημιουργήσει νέα κρίση. Η Ελλάδα βαδίζει σε τεντωμένο σχοινί, αλλά με συντονισμένη διπλωματική δράση και στήριξη από τους συμμάχους της, μπορεί να μετατρέψει την πρόκληση σε ευκαιρία.
