Δάφνη Γρηγοριάδη, Οικονομική Αναλύτρια
Η απόφαση του OPEC+ για αύξηση παραγωγής πετρελαίου αποτελεί μια σύνθετη στρατηγική κίνηση με σημαντικές οικονομικές και γεωπολιτικές διαστάσεις. Από τη μία πλευρά, μειώνει τα έσοδα της Ρωσίας και περιορίζει τη χρηματοδότηση του πολέμου στην Ουκρανία· από την άλλη, δημιουργεί πιέσεις στους ίδιους τους παραγωγούς, ενώ ευνοεί τις χώρες-εισαγωγείς και τους καταναλωτές. Το τελικό αποτέλεσμα θα εξαρτηθεί από την ισορροπία ανάμεσα στην προσφορά και τη ζήτηση τους επόμενους μήνες και από το κατά πόσο η παγκόσμια οικονομία θα κατορθώσει να αποφύγει μια βαθύτερη ύφεση.
Ο OPEC+, το καρτέλ των πετρελαιοπαραγωγών χωρών που περιλαμβάνει τόσο μέλη του OPEC (όπως η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα) όσο και συμμάχους εκτός OPEC (όπως η Ρωσία), προχώρησε πρόσφατα σε μια απόφαση που προκάλεσε έκπληξη στις διεθνείς αγορές: την αύξηση της παραγωγής πετρελαίου. Η απόφαση αυτή ελήφθη σε μια περίοδο που οι τιμές του αργού βρίσκονταν ήδη σε υποχώρηση, με το Brent να διαπραγματεύεται κάτω από τα 60 δολάρια το βαρέλι. Παράλληλα, η παγκόσμια οικονομία εμφανίζει σημάδια επιβράδυνσης, με τις Ηνωμένες Πολιτείες να επιβάλουν δασμούς που περιορίζουν τη διεθνή εμπορική δραστηριότητα και οδηγούν σε μειωμένη ζήτηση ενέργειας.
Όταν μειώνεται η ζήτηση για ένα προϊόν, οι παραγωγοί τείνουν να περιορίζουν την προσφορά ώστε να στηρίξουν τις τιμές. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στις αγορές πρώτων υλών όπως το πετρέλαιο, όπου η προσφορά συντονίζεται κεντρικά μέσω οργανισμών όπως ο OPEC. Το γεγονός λοιπόν ότι το καρτέλ επιλέγει να αυξήσει την παραγωγή σε μια περίοδο χαμηλής ζήτησης είναι παράδοξο από καθαρά οικονομική σκοπιά. Ωστόσο, πίσω από την απόφαση αυτή κρύβονται σύνθετες γεωπολιτικές στρατηγικές.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η Ρωσία, σημαντικός παίκτης του OPEC+, εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τα έσοδα των εξαγωγών ενέργειας. Περίπου το 30% του ρωσικού κρατικού προϋπολογισμού προέρχεται από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Η αύξηση της προσφοράς στην αγορά οδηγεί σε περαιτέρω πτώση των τιμών, μειώνοντας έτσι τα έσοδα της Ρωσίας και περιορίζοντας τη δυνατότητά της να χρηματοδοτεί την πολεμική της δραστηριότητα στην Ουκρανία. Στο πλαίσιο αυτό, είναι αξιοσημείωτο ότι ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, Ντόναλντ Τραμπ, είχε δημόσια αναφέρει ήδη από τον Ιανουάριο την πρόθεσή του να ασκήσει πίεση στον OPEC+ για αύξηση της παραγωγής, με σκοπό να περιοριστούν τα οικονομικά περιθώρια της Ρωσίας.
Η Σαουδική Αραβία, ως ηγέτιδα του OPEC, εμφανίζεται πρόθυμη να συνεργαστεί σε αυτή τη στρατηγική, παρότι η ίδια υφίσταται ζημιές από τις χαμηλότερες τιμές πετρελαίου. Η μακροπρόθεσμη στρατηγική φαίνεται πως υπερτερεί των βραχυπρόθεσμων απωλειών. Μέσα από τη συγκεκριμένη επιλογή, η Σαουδική Αραβία επιδιώκει να ενισχύσει τη γεωπολιτική της ισχύ και να ενδυναμώσει τις σχέσεις της με τις ΗΠΑ, αποδεικνύοντας τον καθοριστικό της ρόλο στις παγκόσμιες αγορές ενέργειας.
Οι οικονομικές συνέπειες της απόφασης αυτής δεν περιορίζονται μόνο στους παραγωγούς. Για τις χώρες που εισάγουν ενέργεια, όπως οι περισσότερες ευρωπαϊκές οικονομίες, η πτώση των τιμών αποτελεί θετική εξέλιξη. Η αποκλιμάκωση του ενεργειακού κόστους μειώνει το κόστος παραγωγής και μεταφορών, ενισχύοντας την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και ελαφρύνοντας το βάρος στους καταναλωτές. Επιπλέον, η αποδυνάμωση του δολαρίου, που παρατηρείται το τελευταίο διάστημα, ενισχύει ακόμη περισσότερο το όφελος για τις ευρωπαϊκές χώρες, καθώς το πετρέλαιο διαπραγματεύεται διεθνώς σε δολάρια.
Ωστόσο, η κατάσταση αυτή ενέχει και κινδύνους. Αν η πτώση των τιμών οδηγήσει σε ακόμη χαμηλότερα επίπεδα κερδοφορίας για τις πετρελαιοπαραγωγές χώρες, οι οικονομίες τους μπορεί να αποσταθεροποιηθούν, προκαλώντας εντάσεις στις αγορές. Η Ρωσία, για παράδειγμα, ήδη δέχεται ισχυρές πιέσεις λόγω κυρώσεων και πολεμικών δαπανών·
Αν οι συμμετέχουσες χώρες επιμείνουν σε μια πολιτικά καθοδηγούμενη αύξηση παραγωγής, αγνοώντας τις συνθήκες της αγοράς, μπορεί να ανοίξει ο δρόμος για μεγαλύτερη μεταβλητότητα στις τιμές.
Αν και οι χαμηλότερες τιμές είναι θετικές για την ανάπτυξη, ειδικά για τις αναδυόμενες αγορές που πλήττονται από τον πληθωρισμό, υπάρχει ο κίνδυνος η υπερπροσφορά να συμπέσει με περαιτέρω υποχώρηση της ζήτησης λόγω οικονομικής επιβράδυνσης.
