Του Βασίλη Κεσσίδη
Οι εκλογές που διεξήχθησαν το περασμένο Σαββατοκύριακο στην Πολωνία, τη Ρουμανία και την Πορτογαλία διατήρησαν τον φιλοευρωπαϊκό πυρήνα της ΕΕ, αλλά ταυτόχρονα ανέδειξαν ένα ολοένα και πιο κατακερματισμένο πολιτικό τοπίο και μια σταθερή μετατόπιση προς τα δεξιά. Αν και η σύνθεση του Ευρωπαικού Συμβουλίου (EUCO) παραμένει προσδεδεμένη στο κυρίαρχο ρεύμα, με το Renew Europe να κερδίζει μία επιπλέον έδρα (φτάνοντας τις πέντε) και το European People’s Party (ΕΛΚ) να εδραιώνει το προβάδισμά του (δώδεκα έδρες), οι φυγόκεντρες πιέσεις προς το πολιτικό κέντρο είναι πλέον εμφανείς.
Από την οπτική των Βρυξελλών, οι βραχυπρόθεσμες θεσμικές επιπτώσεις φαίνονται περιορισμένες: δεν αναμένεται να υπάρξουν αλλαγές στους εν ενεργεία Commissioners ως άμεσο αποτέλεσμα αυτών των εθνικών εκλογών. Ωστόσο, εκτός αν η ΕΕ καταφέρει να παρουσιάσει πιο απτά και συνεκτικά αποτελέσματα στο μέτωπο της ανάπτυξης και της ανταγωνιστικότητας, η μεσοπρόθεσμη τάση προς πολιτικό κατακερματισμό θα ενταθεί.
Πολωνία: Προεδρικές Εκλογές (Α’ Γύρος)
- Rafał Trzaskowski (Civic Platform, EPP-affiliated) επικράτησε οριακά στον πρώτο γύρο με 4%, έναντι του Karol Nawrocki (υποστηριζόμενος από το Law and Justice / PiS, ECR), που έλαβε 29.5%.
- Ο Nawrocki εισέρχεται στον δεύτερο γύρο ως ντε φάκτο φαβορί, ενισχυμένος από το συνολικό 21% που έλαβαν οι ακροδεξιοί υποψήφιοι Sławomir Mentzen και Grzegorz Braun.
- Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν στατιστική ισοπαλία (~46% Trzaskowski έναντι ~44% Nawrocki), με τους αναποφάσιστους και την αποχή να παίζουν καθοριστικό ρόλο.
- Αν και η προεδρία στην Πολωνία έχει κυρίως συμβολικό χαρακτήρα, διαθέτει ουσιαστικό δικαίωμα βέτο στην νομοθεσία, εργαλείο που χρησιμοποιείται συχνά σε περιόδους συγκατοίκησης.
- Μια προεδρία Trzaskowski θα άρει το θεσμικό αδιέξοδο και θα επιτρέψει την προώθηση μεταρρυθμίσεων συμβατών με τους στόχους της ΕΕ (κράτος δικαίου, κλιματική πολιτική, στήριξη στην Ουκρανία).
- Αντιθέτως, μια νίκη Nawrocki θα παγίωνε τη θεσμική σύγκρουση και θα ανέκοπτε την πρόοδο στις μεταρρυθμίσεις.
- Η πολωνική αριστερά παραμένει περιθωριακή (~10%), και η ενοποίηση του κεντροδεξιού χώρου είναι κρίσιμη για το αποτέλεσμα του δεύτερου γύρου.
Ρουμανία: Δεύτερος Γύρος Προεδρικών Εκλογών
- Nicușor Dan, ανεξάρτητος υποψήφιος γενικά ευθυγραμμισμένος με την Renew Europe, επικράτησε με 54% έναντι του George Simion (AUR, συνδεδεμένος με την ομάδα ECR), σε δεύτερο γύρο με υψηλή συμμετοχή.
- Το αποτέλεσμα διασφαλίζει τον φιλοευρωπαϊκό προσανατολισμό της Ρουμανίας και αποτρέπει μια ανατροπή στη στρατηγική της στάση για τη διεύρυνση της ΕΕ, τα δημοκρατικά πρότυπα και την Ουκρανία.
- Το 46% του Simion εδραιώνει το AUR ως κύρια αντιπολιτευτική δύναμη και επιβεβαιώνει την κανονικοποίηση του πατριωτισμού.
- Η προεδρία στη Romania έχει ενεργό ρόλο, ειδικά στην εξωτερική πολιτική και στο EUCO, καθιστώντας το αποτέλεσμα στρατηγικά κρίσιμο για την ΕΕ.
- Ο κυβερνητικός συνασπισμός των PSD (S&D) και PNL (EPP) παραμένει, αλλά αντιμετωπίζει πίεση από τη δεξιά και μια απογοητευμένη εκλογική βάση.
- Ο Πρόεδρος Dan, χωρίς κομματική υποστήριξη, πιθανόν να επικεντρωθεί στην ενίσχυση του θεσμικού κύρους της προεδρίας, με προτεραιότητες στη διαφάνεια, το κράτος δικαίου και την ευρωπαϊκή εναρμόνιση.
- Παρόλο που δεν αναμένονται εθνικές εκλογές πριν το 2028, η άνοδος του AUR θα επηρεάσει σημαντικά την πορεία ως τις Ευρωεκλογές 2029.
Πορτογαλία: Πρόωρες Εθνικές Εκλογές
- Η Democratic Alliance (EPP) επικράτησε με 89 έδρες, χωρίς όμως να επιτύχει κοινοβουλευτική πλειοψηφία (116 απαιτούνται).
- Αυτή είναι η δεύτερη πρόωρη εκλογική αναμέτρηση σε λίγο παραπάνω από ένα έτος, έπειτα από την αποτυχία της προηγούμενης κυβέρνησης του EPP να σταθεροποιηθεί τον Μάρτιο του 2024.
- Το Chega (Patriots) εκτινάχθηκε στις 58 έδρες, ισοφαρίζοντας το Socialist Party (PS, S&D), εξέλιξη που ανατρέπει τη σταθερότητα του μεταπολιτευτικού συστήματος της Portugal.
- Σημείωση: Τα τελικά αποτελέσματα εκκρεμούν λόγω 4 εδρών της διασποράς που θα κατανεμηθούν στις 28 Μαΐου.
- Παρά την άνοδό του, ο Πρωθυπουργός Luís Montenegro έχει αποκλείσει συνεργασία με το Chega.
- Το Iniciativa Liberal (Renew) διατήρησε 8 έδρες, μη επαρκείς για πλειοψηφικό συνασπισμό με το EPP, αφήνοντας ως πιθανότερες επιλογές είτε μια εύθραυστη κυβέρνηση μειοψηφίας είτε μια κεντρώα ευρύτερη συνεργασία με τους Σοσιαλιστές.
- Η έδρα της Πορτογαλίας στο Ευρωπαικό Συμβούλιο παραμένει στο ΕΛΚ, διασφαλίζοντας θεσμική συνέχεια σε επίπεδο ΕΕ. Ωστόσο, αναλόγως της σύνθεσης κυβέρνησης, μπορεί να υπάρξει αλλαγή τόνου στις εθνικές πολιτικές για τη μετανάστευση, την ενέργεια και τα θεμελιώδη δικαιώματα.
- Ένα μοντέλο διακυβέρνησης “ανά πολιτική” μοιάζει πιθανότερο, εκτός αν το πολιτικό σύστημα επιδιώξει μια ευρύτερη σταθεροποίηση μέσω ενός κεντρώου επανακαθορισμού.
Συμπέρασμα
Συνοπτικά, οι εκλογές αυτές δεν τροποποιούν άμεσα την ισορροπία δυνάμεων στις Βρυξέλλες, αλλά ενισχύουν την ευρύτερη τάση πολιτικής αναδιάρθρωσης και κατακερματισμού σε ολόκληρη την ΕΕ. Η κεντροδεξιά εξακολουθεί να διατηρεί τον έλεγχο στο Ευρωπαικό Συμβούλιο, αλλά οι πιέσεις από εθνικιστικές και λαϊκιστικές δυνάμεις επηρεάζουν όλο και περισσότερο τον πολιτικό διάλογο στα κράτη μέλη. Η ικανότητα της ΕΕ να αποδώσει αποτελέσματα σε τομείς όπως η ανάπτυξη, η συνοχή και η ασφάλεια θα είναι κρίσιμη για την ανακοπή των φυγόκεντρων τάσεων και την ενίσχυση της δημοκρατικής νομιμοποίησης.
