Ο Νίκος Πασσάς είναι καθηγητής Εγκληματολογίας και Ποινικής Δικαιοσύνης στο Πανεπιστήμιο Northeastern των ΗΠΑ. Έχει διατελέσει σε σημαντικές θέσεις, όπως σύμβουλος χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων και διεθνών Οργανισμών όπως ο ΟΗΕ, η Ε.Ε, ο ΟΟΣΑ, το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα. Στην 20χρονη προσπάθειά του για την ανάδειξη της διαφθοράς διαχρονικά και της θεσμικής κατάπτωσης στην Ελλάδα, μιλάει για το τραγικό δυστύχημα στα Τέμπη στην δημοσιογράφο Κορίνα Τριανταφύλλου και τους Attica Times, στην συνάντηση που πραγματοποιήθηκε στο Ευρωκοινοβούλιο στο Στρασβούργο με αφορμή την συζήτηση που διεξήχθη στην ολομέλεια του Κοινοβουλίου για την σιδηροδρομική τραγωδία.
Ποια είναι τα βασικά στοιχεία της θανατηφόρας διαφθοράς που διαπιστώνετε στην έρευνά σας;
Η θανατηφόρα διαφθορά στην Ελλάδα δεν είναι απλώς παράνομη, είναι κυρίως θεσμικά νομιμοποιημένη. Είναι ένα πλέγμα ατιμωρησίας, αναξιοκρατίας, κομματικών εξαρτήσεων, καταστρατήγησης των διαδικασιών και έλλειψης διαφάνειας. Στα Τέμπη, είχαμε εγκληματική αμέλεια και διαρκή υποβάθμιση των σιδηροδρόμων με μείωση του προσωπικού, υποχρηματοδότηση, παράτυπες προσλήψεις, εγκατάλειψη δικλείδων ασφαλείας που υπήρχαν προ του 2019 αλλά έπαψαν να λειτουργούν επί της παρούσας κυβέρνησης (GSMR για επικοινωνία μηχανοδηγών, τηλεδιοίκηση, κέντρο ελέγχου) δημιούργησαν τις συνθήκες όπου ανθρώπινα λάθη να μπορούν να αποβούν μοιραία. Αυτά είχαν γίνει απολύτως σαφή στην επιτελική κυβέρνηση και τον υπουργό εγγράφως, επανειλημμένα από ανώτατα στελέχη, εργαζομένους, βουλευτές όλων των κομμάτων, την ΡΑΣ, την ΕΡΑ και ιδιαίτερα συγκεκριμένα από την Αρχή Διαφάνειας. Η τελευταία έδωσε δίμηνη προθεσμία στον υπουργό να αποδώσει πειθαρχικές ποινές σε κατονομασμένους υπευθύνους και τα κοινοποίησε στην οικονομική εισαγγελία για ποινικές κυρώσεις. Αντ’ αυτού, ανώτατα στελέχη φρόντισαν να απομακρυνθεί το άτομο που συνέγραψε την έκθεση! Παρά την επίγνωση σοβαρών προβλημάτων ασφαλείας, ο υπουργός και η Hellenic Train αναληθώς επιβεβαίωναν και διαφήμιζαν το αντίθετο.
Η κυβέρνηση και αρχές αγνοούν, αφήνουν αδιερεύνητη και υποβαθμίζουν την σημασία του αδήλωτου και παράνομου φορτίου εύφλεκτων υλικών που δημιούργησαν πυρόσφαιρα και πυρκαγιά η οποία σκότωσε πολλούς επιβάτες που επέζησαν του τροχαίου.
Πυροσβεστική, Τροχαία, Γενικό Χημείο του Κράτους, ιατροδικαστές και ανακριτές αμελούν τα καθήκοντα τους για άμεσες δειγματοληψίες, αναλύσεις, αυτοψίες και πορίσματα. Με ιερόσυλο και απαράδεκτο τρόπο η κυβέρνηση παρεμβαίνει στο έργο της δικαστικής εξουσίας με αλλαγή ανακριτή και παρεμποδίζει τη δικαιοσύνη με εντολή να «αποκατασταθεί ο χώρος» πριν τη προσεκτική περισυλλογή σορών, προσωπικών αντικείμενων θυμάτων και κρίσιμων πειστηρίων.
Ηχητικά αλλοιώνονται, βίντεο εξαφανίζονται, μήνες μετά τη διαβεβαίωση ότι δεν υπάρχει κανένα επιπλέον στοιχείο, η εταιρεία ασφαλείας δια μαγείας ανακαλύπτει ότι υπάλληλος παράτυπα αντέγραψε βίντεο της 28-2-203 σε στικάκι που πετάχτηκε σε κάδο ανακύκλωσης. Παράρτημα της ΔΕΕ αποκαλύπτει ότι υπάλληλοι της εταιρείας ονόμασαν κρίσιμα στοιχεία «ΔΥΣΤΥΧΗΜΑ» και τα διέγραψαν μόλις 48 ώρες μετά τη σύγκρουση ενώ αργότερα πληροφορούσαν τον ανακριτή ότι διαγραφές έγιναν αυτόματα. Για μήνες και σε διάφορες ημερομηνίες προσωπικό παρεμβαίνει παράτυπα και διαγράφει κι άλλα στοιχεία. Οταν 2 χρόνια μετά εμφανίζονται τα μαγικά βίντεο, ώρες πριν φτάσει η αστυνομία για κατάσχεση όλου του υλικού που υπάρχει ακόμα, υπάλληλος διαγράφει πάνω απο 1800 αρχεία συμπεριλαμβανομένου και αντιγράφου του φακέλου «ΔΥΣΤΥΧΗΜΑ» . Τέτοια απροκάλυπτη καταστροφή στοιχείων διερευνάται και διώκεται επειγόντως σε κράτος δικαίου.
Η συντονισμένη συγκάλυψη συνοδεύεται με παραπλανητικές δηλώσεις, στοχοποίηση οικογενειών, θυμάτων και τεχνικών συνεργατών. Όταν η διαφθορά σκοτώνει, παύει να είναι απλώς διοικητικό πρόβλημα — γίνεται ζήτημα ζωής και θανάτου.
Τι γνωρίζετε για τις μαρτυρίες και τις δυσκολίες των επιζώντων;
Οι μαρτυρίες που έχουμε συγκεντρώσει δείχνουν μια βαθιά απογοήτευση από την κρατική αντιμετώπιση. Οι επιζώντες – πολυ-τραυματίες, τραυματίες, ακόμη και όσοι δεν είχαν σωματικά τραύματα— έχουν ψυχολογικά θέματα με αυτά που είδαν, αισθάνθηκαν, μύρισαν, άκουσαν. Πάρα πολλοί από τους 300 που επέζησαν δεν έχουν μιλήσει καθόλου δημόσια, ακόμη και μεταξύ τους. Πολλοί υποφέρουν από μετα-τραυματικό στρες. Πολλοί έχουν απομονωθεί. Πολλοί διστάζουν να μιλήσουν ή να καταθέσουν. Όλοι τους χρειάζονται υποστήριξη, αποκατάσταση και πάνω απ’ όλα, δικαιοσύνη.
Ποιο ήταν το κλίμα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τι μηνύματα λάβατε;
Το κλίμα στα θεωρεία ήταν συγκινησιακά φορτισμένο. Ευρωβουλευτές διαφόρων πολιτικών αποχρώσεων εξέφρασαν αγανάκτηση για την απουσία διαφάνειας και για τις προσπάθειες συγκάλυψης ενώ μια επέλεξε να κατακρίνει όσους αποζητούν δικαιοσύνη και παραπλάνησε το κοινό μιλώντας για κράτος δικαίου το οποίο έχει καταρρακωθεί στην πραγματικότητα. Πολλοί αναρωτήθηκαν πώς είναι δυνατόν ένα κράτος-μέλος της Ε.Ε. να λειτουργεί με τέτοια θεσμική ανεπάρκεια. Ένα βασικό μήνυμα ήταν πως η Ευρώπη παρακολουθεί και πως η υπόθεση αυτή δεν θα κλείσει με επικοινωνιακά τεχνάσματα.
Μπορούμε να μιλήσουμε για «δομική εγκληματικότητα του κράτους»;
Ναι, μπορούμε και πρέπει. Όταν το κράτος επαναλαμβανόμενα επιτρέπει παραλείψεις, καλύπτει υπεύθυνους, παρεμποδίζει τη δικαιοσύνη, αλλοιώνει το πεδίο και θεσμοθετεί σχέσεις ατιμωρησίας, τότε δεν έχουμε απλώς δυσλειτουργία, αλλά εγκληματική κανονικότητα. Στην εγκληματολογία, αυτά αποκαλούνται κρατικο-επιχειρηματικά εγκλήματα και διακινδυνεύσεις στα μέσα μαζικής μεταφοράς
Η σιδηροδρομική τραγωδία στα Τέμπη κάλλιστα αναλύεται μέσα από το πρίσμα του κρατικο-επιχειρηματικού εγκλήματος, αναδεικνύοντας συστημικές αποτυχίες, διαφθορά και την αλληλεπίδραση μεταξύ κράτους και επιχειρήσεων.
Η επιβολή μνημονιακών πολιτικών, η βιαστική ιδιωτικοποίηση και κατάτμηση του ΟΣΕ αποτέλεσαν κρίσιμους παράγοντες που οδήγησαν σε εγκληματογόνες συνθήκες. Η μείωση δαπανών για ασφάλεια, η υποστελέχωση και η μη ολοκλήρωση έργων υποδομής, η μη λειτουργία τηλεδιοίκησης, κέντρου ελέγχου και συστήματος επικοινωνίας μεταξύ μηχανοδηγών καταδεικνύουν κυβερνητικές και επιχειρηματικές ευθύνες. Ιδιαίτερα δεδομένων των εγγράφων προειδοποιήσεων από εργαζόμενους, ανώτατους υπαλλήλους, εθνικούς και Ευρωπαϊκούς θεσμούς και τα πολλαπλά δυστυχήματα κι εκτροχιασμούς τα τελευταία χρόνια.
Ποιο μήνυμα στέλνετε στους νέους Έλληνες της «εξορίας»;
Κατανοώ απόλυτα την απογοήτευση και τον θυμό τους. Η χώρα όμως χρειάζεται τη φωνή, την ακεραιότητα και τις γνώσεις τους. Δεν πρέπει να επιτρέψουμε να γίνει η παραίτηση συλλογική μοίρα. Ο αγώνας κατά της διαφθοράς και υπέρ του κράτους δικαίου δεν είναι εθνικός, είναι παγκόσμιος. Τους καλώ να επιστρατευτούν — τουλάχιστον ηθικά και πολιτικά. Να απαιτούν θεσμική λογοδοσία, να στηρίζουν τις αναδυόμενες πρωτοβουλίες για ακεραιότητα και κράτος δικαίου, να μη σιωπούν.
Δεν μπορούμε να συνεχίζουμε να υποθηκεύουμε το μέλλον των παιδιών μας. Η πολιτική που ακολουθούμε σήμερα πρέπει να είναι βιώσιμη, κοινωνικά δίκαιη και περιβαλλοντικά υπεύθυνη. Όμως η πορεία αυτή δεν είναι εύκολη. Στην ελληνική πολιτική ζωή, συχνά επικρατεί η νοοτροπία της “παρέας” – ένα κλειστό σύστημα δικτύων που προωθεί συμφέροντα εις βάρος του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου. Αυτή η αντίληψη πρέπει να σπάσει. Η διακυβέρνηση δεν μπορεί να είναι προνόμιο των λίγων, αλλά συμμετοχική διαδικασία, όπου όλοι έχουν φωνή και ρόλο.
Η Ελλάδα μπορεί να αλλάξει. Αλλά η αλλαγή αυτή δεν θα έρθει από μόνη της. Θα προκύψει μέσα από τη συλλογική μας βούληση, μέσα από την απαίτησή μας για μια ηγεσία που μας σέβεται και μας υπηρετεί. Σήμερα, δεν ζητάμε απλώς νέους ανθρώπους στην πολιτική. Ζητάμε νέους τρόπους να γίνεται πολιτική. Με ήθος. Με διαφάνεια. Με όραμα. Με συμμετοχή. Ας μην αφήσουμε αυτή την ευκαιρία να πάει χαμένη. Είναι η ώρα να πάρουμε το μέλλον στα χέρια μας. Ενωμένοι μπορούμε να χτίσουμε μια Ελλάδα που αξίζει σε όλους μας!
