Του Σωτήρη Σκουλούδη
Πιο ισχυροί, πιο έτοιμοι και πιο γρήγοροι. Η Πυροσβεστική Υπηρεσία και η Πολιτική Προστασία γενικότερα φαίνεται ότι μαθαίνει από τα λάθη και τις χρόνιες παθογένειες των τελευταίων δεκαετιών, που έχουν επιφέρει μεγάλες καταστροφές στον δασικό, και όχι μόνο, πλούτο της πατρίδας μας. Ωστόσο, τα πάντα θα κριθούν από το αποτέλεσμα και αν πράγματι είμαστε σε καλό δρόμο ή αν κάθε καλοκαίρι θα εξακολουθούμε να θρηνούμε τα δάση, τις περιουσίες αλλά και ανθρώπινες ζωές.
Τα παραδείγματα, από τον Έβρο μέχρι την Εύβοια και την Πελοπόννησο νωπά, όπως και στην Αττική φυσικά, με τις φλόγες πέρσι να κατακαίουν τα δάση που έχουν απομείνει και να φτάνουν μέχρι τις αυλές των σπιτιών του Χαλανδρίου!
Είναι χαρακτηριστικά, όσο και ανησυχητικά ή και εφιαλτικά, τα αποτελέσματα που προκύπτουν από την ανάλυση των καμένων εκτάσεων από τις δασικές πυρκαγιές των τελευταίων 8 ετών (2017-2024) στο ηπειρωτικό κομμάτι της Περιφέρειας Αττικής. Το συγκεκριμένο μόνο διάστημα οι 13 μεγάλες πυρκαγιές κατέκαψαν περισσότερα από 700.000 στρέμματα , δηλαδή το 37% της συνολικής επιφανείας των δασών, σύμφωνα με τις αναφορές από την Υπηρεσία Ταχείας Χαρτογράφησης Copernicus και το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο για Δασικές Πυρκαγιές.
Περιθώρια να χαθεί οτιδήποτε άλλο δεν υπάρχει, όπως επιβεβλημένη είναι η ανάγκη να πετύχουν και οι αναδασώσεις στις καμένες εκτάσεις. Το θέμα δεν είναι μόνο περιβαλλοντικό, αλλά αφορά και την ίδια την επιβίωση των 4 εκατομμυρίων κατοίκων του Λεκανοπεδίου.
Η δασοκάλυψη στην Αττική όταν είναι κάτω από κάποιο ποσοστό δεν μπορεί να υποβοηθήσει άλλες περιοχές, ενώ αν έχει καεί μια κηλίδα μέσα σε ένα δάσος είναι λίγη ζημιά και ανανεώνεται το δάσος από μόνο του, έχει εξηγήσει ο Ευθύμης Λέκκας προσθέτοντας ότι σε συνδυασμό με την απογύμνωση του δάσους, τις διαβρώσεις, τα πλημμυρικά φαινόμενα αλλά και την ερημοποίηση της περιοχής υπό την έννοια της απουσίας φυσικών πόρων, είναι ανάγκη να βρεθούν οι τρόποι ώστε να μην γίνουν άλλες πυρκαγιές στην Αττική. «Πρέπει να βρούμε έναν τρόπο να μην γίνουν άλλες πυρκαγιές στην Αττική με οποιοδήποτε κόστος υπάρχει», τονίζει ο κ. Λέκκας.
Όλα αυτά φαίνεται ότι έχουν γίνει κατανοητά από την ηγεσία και για αυτό έχουμε περισσότερους πυροσβέστες από ποτέ, δηλαδή 18.000 (15.5000 μόνιμους και 2.500 εποχικούς), αριθμός κατά 20% αυξημένος σε σχέση με την περσινή χρονιά. Σε αυτούς συνδράμουν και οι δασοκομάντος, ενώ Αναφορικά με τα εναέρια μέσα που διαθέτει η χώρα φέτος, όπως έχει γνωστοποιηθεί από την Πολιτική Προστασία, συνολικά υπολογίζονται 80-85, εκ των οποίων τα 49 ενοικιαζόμενα. Τα drones έχουν διπλασιαστεί, καθώς η Πολιτική Προστασία διαθέτει 82, σε σχέση με τα 45 την προηγούμενη χρονιά.
Το τρίπτυχο που ακολουθείται – ή που γίνεται προσπάθεια να ακολουθηθεί είναι λιγότερες ενάρξεις πυρκαγιών, γρήγορη οριοθέτηση σε όσες εκδηλωθούν και ολιστική προσέγγιση στις περιπτώσεις μεγάλων πυρκαγιών. Και για να γίνει αυτό, επιτέλους διαπιστώνονται και ενέργειες πρόληψης, που είναι και η ουσία της πυροπροστασίας, καθώς συχνά όταν έρχεται η ώρα της καταστολής, μπορεί να είναι ήδη πολύ αργά.
Βασική ενέργεια για την πρόληψη, δεν είναι άλλη από τον καθαρισμό των οικοπέδων, και η διορία λήγει στις 16 Ιουνίου, οπότε όσοι δεν το έχουν κάνει ακόμα, έχουν λίγες ώρες μπροστά τους… Την ίδια ώρα προχωρά η υλοποίηση του προγράμματος AntiNero για καθαρισμούς και δημιουργία αντιπυρικών ζωνών σε δασικές περιοχές καθώς και ο καθαρισμός των χώρων δικτύου υψηλής τάσης που διέρχονται μέσα από δασικές εκτάσεις όπως και οι παρεμβάσεις σε αρχαιολογικούς χώρους.
Όπως τονίσαμε όμως, όλα θα κριθούν εκ του αποτελέσματος.
«Έτοιμη» η Περιφέρεια Αττικής – Ποιες ενέργειες έχουν γίνει
Η Βασιλική Καβαλλάρη, Αντιπεριφερειάρχης Π.Ε. Ανατολικής Αττικής, μιλώντας στους Attica Times, αναφέρεται ακριβώς στη σημασία αυτών των ενεργειών πρόληψης, περιγράφωντας ακριβώς τις ενέργειες που έχουν γίνει για να θωρακιστεί η Αττική.
Όπως αναφέρει:
«Είναι επιτακτική ανάγκη να είμαστε ρεαλιστές όσον αφορά τα περιστατικά των δασικών πυρκαγιών, τα οποία σύμφωνα με τους ειδικούς οξύνονται διαρκώς, λόγω της κλιματικής κρίσης σε συνδυασμό με τις δραστηριότητες του ανθρώπινου παράγοντα. Υπό τις κατευθύνσεις του Περιφερειάρχη Αττικής, κ. Νίκου Χαρδαλιά, η Περιφέρεια δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην πρόληψη, ώστε να βρίσκεται δυναμικά στο πεδίο των συμβάντων, συνδράμοντας την Πυροσβεστική Υπηρεσία στο δύσκολο έργο της, πάντα βάσει του επιχειρησιακού σχεδιασμού και με τα μέσα που διαθέτει, όπως υδροφόρες και μηχανήματα έργου, μέσω του επικαιροποιημένου μητρώου εργοληπτών που διατηρεί.
Επιπλέον, με σκοπό τη βέλτιστη προετοιμασία των εμπλεκόμενων υπηρεσιών, έλαβαν χώρα τακτικές ασκήσεις, τόσο επί χάρτου όσο και επί του πεδίου, όπως οι ασκήσεις «Αινείας 2025» που οργάνωσε η Περιφέρεια στη Βαρυμπόμπη και η άσκηση «Δια Πυρός 2025» της Π.Υ. στο Σούνιο Δήμου Λαυρεωτικής, ενισχύοντας την επιχειρησιακή ετοιμότητα και τον συντονισμό μας. Περαιτέρω, τα συνεργεία της Περιφέρειας καθημερινά προβαίνουν σε εργασίες αποψίλωσης φυτικής ύλης σε οδούς αρμοδιότητας μας.
Στην Περιφερειακή Ενότητα Ανατολικής Αττικής έχει ήδη συγκληθεί το Περιφερειακό Συντονιστικό Όργανο Πολιτικής Προστασίας, με τη συμμετοχή ανώτατων αξιωματικών της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας, της Ελληνικής Αστυνομίας, του Λιμενικού Σώματος, καθώς και των αρμοδίων Αντιδημάρχων και εκπροσώπων των 13 Δήμων της περιοχής, της Αποκεντρωμένης Διοίκησης και θεσμικών φορέων όπως ο Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ), ο ΔΕΔΔΗΕ και πολλών συλλόγων εθελοντών Πυροσβεστών.
Κατά τη συνεδρίαση, συντονίστηκαν οι δράσεις βάσει των εγκεκριμένων επιχειρησιακών σχεδίων και ελήφθησαν οι αναγκαίες αποφάσεις με στόχο την πληρέστερη δυνατή αντιμετώπιση των περιστατικών πυρκαγιάς που ενδέχεται να προκύψουν και κατόπιν συνεργασίας των αρμοδίων υπηρεσιών και εισήγησης της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας εκδώσαμε την απόφαση απαγόρευσης κυκλοφορίας σε δάση και σε “ευπαθείς περιοχές”. Αξίζει στο σημείο αυτό να διευκρινίσουμε ότι οι αποφάσεις απαγόρευσης κυκλοφορίας δεν εκδίδονται γιατί θεωρείται κάποιος ως εν δυνάμει εμπρηστής, αλλά για να προστατευθεί ο ίδιος από την πιθανότητα να βρεθεί αντιμέτωπος με επικίνδυνες καταστάσεις».
Η αντιπεριφερειάρχης τέλος απευθύνει και μια έκκληση, καθώς δεν είναι όλα θέμα της… Πολιτείας:
«Θα ήθελα να θυμίσουμε στους συμπολίτες μας ότι κατά τις περιόδους αυξημένης επικινδυνότητας απαγορεύονται οι «θερμές εργασίες» σε εξωτερικούς χώρους, όπως η χρήση τροχού κοπής ή ηλεκτροκόλλησης, καθώς και το άναμμα φωτιάς για ψήσιμο σε υπαίθριους χώρους, με στόχο τη μείωση των περιστατικών πυρκαγιών στο ελάχιστο δυνατό. Η πιστή τήρηση των μέτρων και των οδηγιών αυτών αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για την αποτελεσματική πρόληψη, διασφαλίζοντας τόσο το φυσικό περιβάλλον όσο και τις ζωές και τις περιουσίες όλων μας».
Σε καλή κατεύθυνση τα μέτρα – Αλλά ακόμα πρέπει να γίνουν πολλά
Ο Δρ Γαβριήλ Ξανθόπουλος, Δασολόγος, Ειδικός στις δασικές πυρκαγιές. Τ. Διευθυντής Ερευνών στο Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ, είναι από τους πιο επιφανείς επιστήμονες της χώρας για το ζήτημα αυτό. Μελετώντας και αναδεικνύοντας το φαινόμενο, καθώς και την εξέλιξη του τρόπου διαχείρισής του μετά τις μέγα-πυρκαγιές των τελευταίων ετών, σε Ελλάδα και εξωτερικό, μιλώντας στους Attica Times, δηλώνει, ίσως για πρώτη φορά, εν μέρει ικανοποιημένος από την προσέγγιση που πλέον ακολουθείται.
Συγκεκριμένα, αν και θεωρεί ότι το συνολικό κόστος που αφιερώνεται στη διαχείριση των δασικών πυρκαγιών είναι εξαιρετικά αυξημένο, δυσβάσταχτο και δύσκολο να διατηρηθεί μακροπρόθεσμα, επισημαίνει ότι επιτέλους ένα σημαντικό ποσοστό αφιερώνεται στην πρόληψη. «Αυτό είναι απαραίτητο γιατί με την απόλυτη και μονομερή έμφαση στην καταστολή που υπήρχε στο πρόσφατο παρελθόν είχε γίνει πλέον προφανές ότι οδεύαμε από τη μία καταστροφή στην άλλη, ανεξάρτητα από το μέγεθος των δασοπυροσβεστικών δυνάμεων», αναφέρει και προσθέτει:
«Πλέον όμως, βλέπουμε έμφαση στην πρόληψη, που είναι και το κλειδί για να μην καιγόμαστε. Αναφέρομαι στο πρόγραμμα AntiNero που αφορά τόσο τη διαχείριση της δασικής βλάστησης όσο και άλλα έργα πρόληψης που λαμβάνουν χώρα σε όλα σχεδόν τα δασαρχεία. Επίσης, σε θετική κατεύθυνση είναι οι ενέργειες που γίνονται για τον καθαρισμό των οικοπέδων, κάτι ιδιαίτερα σημαντικό για τη βελτίωση της ασφάλειας των κατοικιών και των κατοίκων και τη διευκόλυνση της αντιμετώπισης πυρκαγιών, που όμως ακόμη έχει κενά εφαρμογής (π.χ. αποκομιδή καύσιμης ύλης από του δήμους) αλλά και μια προσέγγιση που δεν στηρίζεται στην επιμόρφωση του πολίτη και τη συνεργασία με αυτόν αλλά σε προσέγγιση επιβολής που έχει αρκετές αρνητικές πλευρές».
Ρωτάμε τον ειδικό αν έχουμε φτάσει στο σημείο που θα θέλαμε, ή αν έστω το προσεγγίζουμε, αλλά όπως μας λέει, «είναι σαφές ότι πολλά ακόμα μπορούν και πρέπει να γίνουν. Τα δασαρχεία, αν και έχουν αναβαθμισμένο ρόλο και έχουν διατεθεί σημαντικά κονδύλια για αυτά, παραμένουν υποστελεχωμένα σε πολύ μεγάλο βαθμό, και άρα αναποτελεσματικά στις κρίσιμες υποχρεώσεις που έχουν για ενέργειες πρόληψης. Η πρόταση που κατατέθηκε από διετίας εκ μέρους μου για τη δημιουργία ενός βραχίονα για πρόληψη χαμηλού κόστους – μεγάλης αποτελεσματικότητας στο πλαίσιο της Δασικής Υπηρεσίας με 200 περίπου νέα στελέχη που θα εκπαιδευτούν, θα οργανωθούν και θα ασχολούνται με την πρόληψη όλον τον χρόνο, αγνοήθηκε πλήρως. Αντίθετα, έγιναν επενδύσεις πολλαπλάσιου κόστους για πρόληψη βασισμένη σε τεχνικά μέσα (περισσότερα από 100 drones με αντίστοιχους χειριστές, σπατάλη προληπτικών πτήσεων ελικοπτέρων και αεροσκαφών με γεμάτες δεξαμενές, ακόμη και σε συνθήκες μέτριου κινδύνου, κλπ.) που μέχρι στιγμής δεν έχουν φέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα».
Παράλληλα, επισημαίνει ο Γαβριήλ Ξανθόπουλος, «πολλές από τις σύγχρονες προσεγγίσεις μας εκπορεύονται από μίμηση ξένων προτύπων που (αν και γενικά σωστά) δεν σημαίνει ότι είναι πάντα κατάλληλα για τη χώρα μας. Ας θυμηθούμε ότι οι κατοικίες μας είναι κτισμένες διαφορετικά, κατά κανόνα πιο δύσφλεκτες, το οικόπεδά μας πολύ μικρότερα, οι ανάγκες ασφάλισης κατοικίας διαφορετικές (καθώς και το διαθέσιμο εισόδημα), οι ανθρώπινες σχέσεις διαφορετικές, κλπ».
Όσον αφορά στην ενισχυμένη πυροσβεστική δύναμη -που επεμβαίνει και σε πολύ καλούς χρόνους πλέον από το ξέσπασμα της πρώτης φλόγας- ο ειδικός περιμένει να δει τα αποτελέσματα επί του πεδίου. Σήμερα, αρχή της αντιπυρικής περιόδου μόλις ξεσπάσει πυρκαγιά σε μια αγροτοδασική έκταση επιχειρούν άμεσα μεγάλος αριθμός πυροσβεστών και εναέριων μέσων. Αυτό φαίνεται καλό, όμως τι θα γίνει όταν υπό δύσκολες συνθήκες ξεφύγουν κάποιες πυρκαγιές από την αρχική προσβολή; Θα εξελιχθούν σε μέγα-πυρκαγιές και θα αντιμετωπισθούν με τον ανεπαρκή τρόπο που αντιμετωπίσθηκαν οι πυρκαγιές της Β. Εύβοιας και του Έβρου, ή θα τα καταφέρουμε καλύτερα;
Σε κάθε περίπτωση, η επερχόμενη αντιπυρική περίοδος καθώς και οι 2-3 επόμενες θα δείξουν αν οι μέχρι τώρα προσπάθειες θα έχουν κάποιο ουσιαστικό αποτέλεσμα, κυρίως όσον αφορά την αποφυγή καταστροφών.
«Τέλος»,καταλήγει ο επιστήμονας, «είναι ιδιαίτερα σημαντικό το θέμα της αξιολόγησης των αποτελεσμάτων της κάθε αντιπυρικής περιόδου. Στη χώρα μας, αυτός που είναι υπεύθυνος για την οργάνωση της αντιμετώπισης – δηλαδή η Πολιτική Προστασία και η Πυροσβεστική- είναι και οι ίδιοι που προβαίνουν στην αξιολόγηση των αποτελεσμάτων της! Καταλαβαίνετε ότι αυτό είναι… προβληματικό και σίγουρα όχι καλός οδηγός για την επόμενη χρονιά. Απαιτείται ανεξάρτητη αξιολόγηση με σκοπό την ανάδειξη των αδυναμιών και όχι την απόκρυψή τους. Ίσως είναι και ο λόγος που οι προσπάθειες βελτίωσης του συστήματος καθυστέρησαν για δεκαετίες»!
