Η Ευρωπαϊκή Ένωση επιταχύνει τα βήματά της προς την πλήρη απεξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο, θέτοντας ως ορόσημο το τέλος του 2027. Παρά τη στρατηγική σημασία της κίνησης αυτής, εγείρονται σοβαρές νομικές και οικονομικές προκλήσεις, καθώς ενδέχεται να οδηγήσει την ΕΕ σε πληρωμή αποζημιώσεων δισεκατομμυρίων ευρώ προς τη Ρωσία.
Η Κομισιόν παρουσίασε πρόσφατα το σχέδιο σταδιακής ακύρωσης των συμβολαίων προμήθειας, με την επίκληση ρήτρας “ανωτέρας βίας” λόγω του πολέμου στην Ουκρανία. Ωστόσο, νομικοί ειδικοί αμφισβητούν αν αυτή η βάση είναι επαρκής, τονίζοντας ότι προηγούμενες αποφάσεις –όπως του Διαιτητικού Δικαστηρίου της Στοκχόλμης στην υπόθεση της φινλανδικής Gasum– έδειξαν πως η Ρωσία μπορεί να δικαιωθεί.
Η ΕΕ κινδυνεύει έτσι να υποχρεωθεί να πληρώσει για φυσικό αέριο που τελικά δεν θα παραλάβει, καθώς μεγάλες ευρωπαϊκές ενεργειακές εταιρείες (όπως οι TotalEnergies και Repsol) δεσμεύονται από μακροχρόνια συμβόλαια.
Επιπλέον, η πλήρης αποσύνδεση από τη ρωσική ενέργεια εγκυμονεί κινδύνους για την ενεργειακή σταθερότητα. Η Διεθνής Υπηρεσία Ενέργειας (IEA) προειδοποιεί για ενδεχόμενη εκτόξευση των τιμών έως και 100%, αν δεν διασφαλιστούν επαρκείς εναλλακτικές πηγές. Ήδη, η Goldman Sachs εκτιμά ότι η χονδρική τιμή του φυσικού αερίου στην Ευρώπη μπορεί να διπλασιαστεί.
Αντιρρήσεις εκφράζονται και από κράτη-μέλη με υψηλή εξάρτηση από τη Ρωσία, όπως η Ουγγαρία, η Σλοβακία και η Αυστρία, με την υπουργό Ενέργειας της τελευταίας να δηλώνει πως «αν τελειώσει ο πόλεμος, πρέπει να επανεξετάσουμε τις σχέσεις με τη Ρωσία στον ενεργειακό τομέα».
Παρά τη μείωση της εξάρτησης από ρωσικό αέριο (από 45% το 2021 σε 19% το 2024), η πλήρης διακοπή παραμένει εξαιρετικά περίπλοκη και απαιτεί κοινή ευρωπαϊκή νομική στρατηγική και εγγυήσεις για την ενεργειακή ασφάλεια.
Η μάχη για την ενεργειακή απεξάρτηση είναι πια όχι μόνο γεωπολιτική, αλλά και νομική. Και μόλις ξεκίνησε.
