Παρά την πρόσφατη διπλωματική ένταση στη Βεγγάζη, η Ελλάδα διατηρεί ενεργούς διαύλους επικοινωνίας με τον στρατάρχη Χαλίφα Χάφταρ. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, επιστρέφοντας από τη Διάσκεψη για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας στη Ρώμη, επιβεβαίωσε την προσήλωση της κυβέρνησης στην προσπάθεια ανάσχεσης των μεταναστευτικών ροών από τη Λιβύη.
Σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές και διπλωματικούς κύκλους, η στάση της πλευράς Χάφταρ υπήρξε ενδεικτική θετικής πρόθεσης: δύο κινήσεις καλής θέλησης μέσα σε λίγες ώρες. Ο Μπελκάσεμ Χάφταρ, γιος του στρατάρχη, είχε συνάντηση με τον Έλληνα γενικό πρόξενο, χαρακτηρίζοντας το πρόσφατο επεισόδιο «ένα απλό ζήτημα πρωτοκόλλου» και ζητώντας συμμετοχή ελληνικών εταιρειών σε έργα υποδομών της Ανατολικής Λιβύης. Προηγήθηκε και επίσκεψη του έτερου γιου του Χάφταρ στον πρόεδρο της ελληνικής κοινότητας.
Με βάση αυτά τα δεδομένα, η Αθήνα θεωρεί ότι δημιουργούνται οι συνθήκες ώστε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να οργανώσει στοχευμένη αποστολή της «Ομάδας Ευρώπης» στη Βεγγάζη, με στόχο τη διαχείριση του μεταναστευτικού, όπως συμφωνήθηκε σε τετραμερή συνάντηση των ηγετών Ελλάδας, Ιταλίας, Μάλτας και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Ταυτόχρονα, η ελληνική κυβέρνηση ενεργοποιεί νέα στρατηγική εντός των συνόρων, αναστέλλοντας για τρεις μήνες την εξέταση ασύλου για όσους έρχονται από Βόρεια Αφρική μέσω θαλάσσης. Όπως επισημαίνουν κυβερνητικές πηγές, η ρύθμιση στηρίζεται στη νομική βάση που είχε χρησιμοποιηθεί το 2020 στον Έβρο και αφορά όσους εισέρχονται παράνομα: «θα συλλαμβάνονται και θα κρατούνται».
Στόχος του νέου πλαισίου είναι να σταλεί μήνυμα αποφασιστικότητας, «ότι η δίοδος προς την Ελλάδα κλείνει». Από το 2019, όπως υπενθυμίζουν οι ίδιες πηγές, η κυβέρνηση υποστήριζε πως το προσφυγικό πρέπει να αφορά μόνο όσους έχουν προσφυγικό προφίλ και ότι χρειάζεται ένα ενιαίο ευρωπαϊκό σύστημα επιστροφών.
Η αναστολή της διαδικασίας ασύλου είναι προσωρινή και επανεξετάζεται βάσει ευρωπαϊκών δεσμεύσεων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έδωσε ήδη τη συγκατάθεσή της για τα μέτρα.
Σημαντική αλλαγή αποτελεί η ποινικοποίηση της παραμονής μετά την απόρριψη ασύλου. Ο παραβάτης αντιμετωπίζει ποινή φυλάκισης έως πέντε έτη χωρίς αναστολή, με μόνη εναλλακτική την επιστροφή στη χώρα καταγωγής.
Παράλληλα, προβλέπεται επανεξέταση όλων των παροχών προς παράτυπους μετανάστες, συμπεριλαμβανομένου του επιπέδου σίτισης στις δομές, το οποίο χαρακτηρίζεται «ξενοδοχειακού τύπου».
Σε ό,τι αφορά την Κρήτη, προχωρά ο σχεδιασμός για νέα κλειστή δομή κράτησης. Το νησί βρίσκεται σε περιοχή αυξημένης μεταναστευτικής πίεσης και έχουν ήδη διατεθεί χώροι από το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας για τη δημιουργία της.
Απαντώντας στις αντιδράσεις, κυβερνητικά στελέχη σχολιάζουν ότι οι επικριτές αυτής της πολιτικής «εκφράζουν θεωρίες εκ του ασφαλούς», τονίζοντας ότι «η πολιτική ασκείται στο πεδίο και επί πραγματικών δεδομένων».
