Της Δάφνης Γρηγοριάδη, Οικονομικής Αναλύτριας
Η Γαλλία, μία από τις πιο ανεπτυγμένες οικονομίες παγκοσμίως και παραδοσιακά θεμέλιο σταθερότητας της Ευρωζώνης, βρίσκεται σήμερα αντιμέτωπη με μια εξαιρετικά σοβαρή δημοσιονομική πρόκληση. Η πολυετής συνήθεια του κράτους να λειτουργεί με ελλείμματα και να στηρίζεται σε δανεισμό έχει οδηγήσει τη χώρα στο να διαθέτει σήμερα το υψηλότερο δημόσιο χρέος σε απόλυτους αριθμούς μεταξύ των μελών της ΕΕ, ξεπερνώντας τα 3,3 τρισεκατομμύρια ευρώ.
Η κατάσταση είναι τόσο δραματική που, όπως δήλωσε πρόσφατα ο Γάλλος Πρωθυπουργός François Bayrou, «κάθε δευτερόλεπτο που περνάει, προστίθενται 5.000 ευρώ νέου χρέους».
Το δημοσιονομικό έλλειμμα της χώρας για το προηγούμενο έτος ανήλθε στο 5,8 % του ΑΕΠ, πολύ μακριά από τον στόχο του Συμφώνου Σταθερότητας της ΕΕ (3 %). Η κυβέρνηση έχει θέσει ως άμεσο στόχο τη μείωση του ελλείμματος στο 4,6 % εντός του επόμενου έτους, με ορίζοντα επιστροφής στο 3 % το 2029 – δηλαδή μετά από τέσσερα έτη σταδιακής προσαρμογής.
Για να επιτευχθεί αυτό, απαιτείται εξοικονόμηση ύψους 44 δισ. ευρώ στον κρατικό προϋπολογισμό. Πρόκειται για ένα ποσό τεράστιο, που θα χρειαστεί περικοπές σε δημόσιες δαπάνες και νέες πηγές εσόδων.
Ωστόσο, όπως έχει δηλώσει ο ίδιος ο Πρωθυπουργός, το έργο γίνεται ακόμη δυσκολότερο από το γεγονός ότι κάποιες κατηγορίες δαπανών θα αυξηθούν αναγκαστικά: πρώτον, η εξυπηρέτηση του χρέους που κοστίζει δεκάδες δισεκατομμύρια σε ετήσια βάση, και δεύτερον, οι αμυντικές δαπάνες, οι οποίες διογκώνονται λόγω των στρατιωτικών υποχρεώσεων της χώρας στο ΝΑΤΟ.
Το δημόσιο χρέος της Γαλλίας δεν δημιουργήθηκε απότομα, αλλά είναι το αποτέλεσμα μιας μακρόχρονης πολιτικής κουλτούρας κρατικού παρεμβατισμού, με υψηλές κοινωνικές δαπάνες και συχνή ανοχή στα ελλείμματα. Η σταθερή δημοσιονομική επιδείνωση δεν οδήγησε σε πειθαρχία ούτε σε διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Αντιθέτως, συνεχίστηκε, παρά τις επανειλημμένες συστάσεις της Ε.Ε.
Η σημερινή κατάσταση μοιάζει με ένα σημείο χωρίς επιστροφή: τα ετήσια επιτόκια δανεισμού της χώρας αυξάνονται, οι οίκοι αξιολόγησης απειλούν με υποβάθμιση και η εμπιστοσύνη των αγορών διαβρώνεται. Το γεγονός ότι η Γαλλία εξακολουθεί να έχει πρόσβαση στις αγορές οφείλεται περισσότερο στο μέγεθος και τη βαρύτητα της οικονομίας της, και λιγότερο στη μακροοικονομική της σταθερότητα.
Η γαλλική κυβέρνηση βρίσκεται μπροστά σε ένα δύσκολο πολιτικό και κοινωνικό δίλημμα. Από τη μία πλευρά, η εφαρμογή σκληρών δημοσιονομικών μέτρων (π.χ. περιορισμός δημοσίων δαπανών) είναι απαραίτητη για τη σταθεροποίηση του προϋπολογισμού. Από την άλλη πλευρά, τα μέτρα αυτά είναι κοινωνικά και πολιτικά αμφιλεγόμενα – ειδικά σε μια χώρα με ισχυρή συνδικαλιστική παράδοση και προηγούμενη εμπειρία μαζικών αντιδράσεων (όπως τα Κίτρινα Γιλέκα).
Το χειρότερο σενάριο για τη Γαλλία δεν είναι μόνο η δημοσιονομική κατάρρευση, αλλά και η πολιτική αποσταθεροποίηση, η οποία θα έθετε σε κίνδυνο τόσο τη θέση της χώρας στην Ε.Ε. όσο και τη συνοχή της Ευρωζώνης.
Η κύρια διαφορά είναι με την Ελλάδα είναι οτι η χώρα μας καθυστέρησε να δράσει και βρέθηκε στο χείλος της χρεοκοπίας, ενώ η Γαλλία προσπαθεί να προλάβει την πλήρη απώλεια ελέγχου. Αν όμως τα μέτρα δεν εφαρμοστούν γρήγορα και αποτελεσματικά, η “ελληνική εμπειρία” δεν θα είναι μακριά από τη γαλλική πραγματικότητα.
Η σταθεροποίηση της γαλλικής οικονομίας εξαρτάται από τέσσερις κρίσιμους παράγοντες:
1. Πολιτική βούληση: Αν η κυβέρνηση παραμείνει σταθερή και εφαρμόσει τα μέτρα, η εμπιστοσύνη των αγορών θα ενισχυθεί.
2. Κοινωνική συνοχή: Αν υπάρξει ευρύτερη κοινωνική αποδοχή ή έστω ανοχή των μέτρων, η μετάβαση μπορεί να γίνει χωρίς κοινωνική έκρηξη.
3. Ευρωπαϊκή στήριξη: Αν η Ε.Ε. επιδείξει ευελιξία και στηρίξει την προσπάθεια, η Γαλλία θα έχει μεγαλύτερη δημοσιονομική άνεση.
4. Ανάπτυξη: Αν η οικονομία δεν εισέλθει σε ύφεση, το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ μπορεί να σταθεροποιηθεί σταδιακά.
Η αλήθεια είναι πως το πρόβλημα δεν είναι μόνο οικονομικό. Είναι πολιτικό, κοινωνικό και θεσμικό. Αν η Γαλλία θελήσει να ξεφύγει από τον δημοσιονομικό φαύλο κύκλο στον οποίο παγιδεύτηκε, θα πρέπει να αλλάξει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο παράγει και διαχειρίζεται πλούτο.
Η Γαλλία βρίσκεται στο σταυροδρόμι ανάμεσα στη συνέχιση του χρόνιου εθισμού στον δανεισμό και σε μια πορεία υπεύθυνης, αλλά επώδυνης, προσαρμογής. Το χρέος των 3,3 τρισ. ευρώ δεν είναι μόνο αριθμός – είναι το αποτύπωμα δεκαετιών δημοσιονομικής χαλάρωσης. Αν δεν δράσει τώρα, ίσως βρεθεί αντιμέτωπη με την ίδια πραγματικότητα που κάποτε βίωσε η Ελλάδα: μνημονιακού τύπου περιορισμούς, έξωθεν εποπτεία και εσωτερική κοινωνική φθορά.
