Μετά από 14 χρόνια, Ελλάδα και Κύπρος αλλάζουν στάση απέναντι στο συριακό προσφυγικό ζήτημα, εκδίδοντας τις πρώτες αρνητικές αποφάσεις σε αιτήματα ασύλου από μουσουλμάνους Σύρους και δρομολογώντας επιστροφές όσων δεν πληρούν πλέον τις προϋποθέσεις προστασίας. Παράλληλα, επανεξετάζονται και ανακαλούνται καθεστώτα ασύλου που είχαν ήδη χορηγηθεί, εφόσον έχουν εκλείψει οι λόγοι που τα δικαιολογούσαν. Αντίθετα, διαφορετική είναι η προσέγγιση απέναντι στις θρησκευτικές μειονότητες της Συρίας, οι οποίες εξακολουθούν να θεωρούνται ομάδες υπό απειλή.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα της νέας πολιτικής είναι η αποδοχή ότι: «Είσαι Σύρος, σουνίτης μουσουλμάνος, μονήρης και έχεις ανθρώπους να σε υποστηρίξουν πίσω στην πατρίδα σου; Τότε δεν δικαιούσαι άσυλο στην Ελλάδα». Πρόκειται για ριζική μεταστροφή που εφαρμόζεται ήδη, με την έκδοση απορριπτικών αποφάσεων και την ενεργοποίηση των πρώτων επιστροφών.
Όπως δήλωσε ο υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου Θάνος Πλεύρης στο «ΘΕΜΑ», η χώρα «δεν πρόκειται να ανεχθεί την κατάχρηση της Διεθνούς Προστασίας». Η αλλαγή αυτή έρχεται σε συνέχεια της απόφασης για πάγωμα των αιτήσεων μετά την πτώση του καθεστώτος Άσαντ τον Δεκέμβριο του 2024, όταν την εξουσία ανέλαβε η ομάδα Hay’at Tahrir al-Sham (HTS) υπό τον Αμπού Μοχάμεντ αλ Γκολάνι.
Οι προσπάθειες του νέου ηγέτη να εμφανιστεί ως μετριοπαθής μεταρρυθμιστής έχουν ήδη οδηγήσει τη Δύση σε επανεξέταση της στάσης της. Πρόσφατα, το State Department ανακοίνωσε ότι με εντολή του τότε Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, «αίρονται οι κυρώσεις προς τη Συρία προκειμένου να δοθεί στους Σύρους η ευκαιρία να οδεύσουν ξανά προς το μεγαλείο», σηματοδοτώντας την πρόθεση να αντιμετωπιστεί η Συρία ως σταθεροποιημένη χώρα.
Στην Ελλάδα, εκτιμάται ότι έχουν περάσει συνολικά πάνω από 300.000 Σύροι τα τελευταία χρόνια – περίπου 147.000 εξ αυτών έλαβαν καθεστώς ασύλου, ενώ άλλοι 150.000 διήλθαν χωρίς να καταγραφούν επίσημα. Σήμερα, 5.600 Σύροι παραμένουν στις δομές του Εθνικού Συστήματος Υποδοχής, αποτελώντας μία από τις πολυπληθέστερες ομάδες αιτούντων, μαζί με τους Αφγανούς.
Μετά την αποστολή σχετικής οδηγίας από τον επικεφαλής της Υπηρεσίας Ασύλου, Μάριο Καλέα, στις 30 Ιουνίου, εκδόθηκαν οι πρώτες απορριπτικές αποφάσεις με βάση τα προσωπικά χαρακτηριστικά και τις συνθήκες επιστροφής των αιτούντων. Παράλληλα, η Frontex και ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης ενημέρωσαν το υπουργείο ότι ξεκινούν εκ νέου οι διαδικασίες εθελούσιων επιστροφών στη Συρία.
Η Κύπρος υπήρξε η πρώτη χώρα της ΕΕ που υιοθέτησε αυτή την πρακτική, ενώ η Ελλάδα ακολουθεί με σαφή πρόθεση να ενισχύσει τον έλεγχο και να ανακαλέσει άδειες που έχουν απολέσει τη νομική τους βάση.
