Της Μαριάννας Γεωργαντή
Η Γαλλία εισέρχεται σε μια σπάνιας έντασης πολιτικο-οικονομική κρίση, με τον πρωθυπουργό Φρανσουά Μπαϊρού να επιχειρεί ένα «σοκ ευθύνης» για τα δημόσια οικονομικά και τον Εμανουέλ Μακρόν να παλεύει να συγκρατήσει μια Βουλή χωρίς ξεκάθαρη πλειοψηφία. Ο Μπαϊρού έθεσε ευθέως θέμα εμπιστοσύνης για τις 8 Σεπτεμβρίου, σε μια απόπειρα να νομιμοποιήσει πολιτικά ένα πακέτο λιτότητας περίπου €44 δισ. που στοχεύει στη μείωση του ελλείμματος από το 5,8% του ΑΕΠ (2024) στο 4,6% το 2026. Το σχέδιο περιλαμβάνει πάγωμα μεγάλου μέρους των δημοσίων δαπανών και των κοινωνικών παροχών στα επίπεδα του 2025 και την κατάργηση δύο αργιών (Δευτέρα του Πάσχα και 8 Μαΐου) — μέτρα που έχουν ξεσηκώσει ισχυρές αντιδράσεις.
Η κίνηση Μπαϊρού είναι εξαιρετικά ριψοκίνδυνη πολιτικά. Οι δημοσκοπήσεις τον εμφανίζουν εξαιρετικά αντιδημοφιλή, τα κόμματα της αντιπολίτευσης (αριστερά και άκρα δεξιά) έχουν ήδη προαναγγείλει καταψήφιση και τα συνδικάτα καλούν σε πανεθνική κινητοποίηση. Αν χάσει, ο Μακρόν θα χρειαστεί να ορίσει νέο πρωθυπουργό ή να μπει στον πειρασμό μιας νέας διάλυσης της Εθνοσυνέλευσης — χωρίς εγγύηση σταθερής πλειοψηφίας.
Οι αγορές, εν τω μεταξύ, «τιμολογούν» ήδη τον κίνδυνο πολιτικής παράλυσης: ο CAC 40 βρέθηκε υπό πίεση και το spread Γαλλίας-Γερμανίας (10ετία) διευρύνθηκε αισθητά μετά την ανακοίνωση της ψήφου εμπιστοσύνης. Η Reuters κατέγραψε εβδομαδιαία πτώση του γαλλικού χρηματιστηρίου, ενώ ειδικός Τύπος σημείωσε άνοδο του spread προς τα 70-80 μ.β. με το ρίσκο νέας κυβερνητικής κρίσης.
Γιατί τώρα; Διότι η Γαλλία βρίσκεται υπό την «επαναφορά» των ευρωπαϊκών δημοσιονομικών κανόνων, με έλλειμμα που ξεφεύγει από το όριο του 3% και χρέος άνω του 110% του ΑΕΠ. Το Ελιζέ στηρίζει δημόσια τον Μπαϊρού και παρουσιάζει το πακέτο ως αναγκαίο «φρένο» στην πορεία των δημοσίων οικονομικών, όμως πολιτικά πληρώνει το κόστος μιας μειοψηφικής, κουρασμένης διακυβέρνησης μετά από χρόνια δύσκολων μεταρρυθμίσεων (αποκορύφωμα η αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης).
Στον πυρήνα του πακέτου Μπαϊρού βρίσκεται ο συμβολισμός του «να δουλέψουμε περισσότερο» (κατάργηση δύο αργιών) και η οριζόντια δημοσιονομική ψύχρανση (πάγωμα παροχών/δαπανών), με ρητή εξαίρεση την άμυνα. Οι επικριτές το βαφτίζουν «τιμωρητικό» για τους μισθωτούς και τους συνταξιούχους∙ οι υποστηρικτές αντιτείνουν ότι πρόκειται για το ελάχιστο απαιτούμενο ώστε να ανακτηθεί αξιοπιστία. Σε κάθε περίπτωση, η κοινωνική και πολιτική αντίδραση είναι ήδη ορατή.
Σύγκριση με την ελληνική εμπειρία του 2010 (ΔΝΤ)
Η Ελλάδα εισήλθε στο πρόγραμμα του ΔΝΤ/ΕΕ τον Μάιο του 2010, με άμεση χρηματοδότηση και αυστηρούς όρους προσαρμογής (αυξήσεις φόρων, περικοπές μισθών-συντάξεων, διαρθρωτικές αλλαγές). Η πρώτη συμφωνία (SBA) των €30 δισ. από το ΔΝΤ ήταν μέρος συνολικού πακέτου περίπου €110 δισ., με στόχο την αποκατάσταση εμπιστοσύνης και την αποφυγή αθέτησης πληρωμών. Η «εξωτερική αγκύρωση» επέβαλε γρήγορη, βαθιά προσαρμογή, εις βάρος βραχυπρόθεσμης ανάπτυξης και με τεράστιο κοινωνικό κόστος.
Η Γαλλία σήμερα δεν βρίσκεται —και δύσκολα θα βρεθεί— σε αντίστοιχη θέση «προγράμματος» με το ΔΝΤ: παραμένει πυρηνική οικονομία της Ευρωζώνης, με βαθιές και ρευστές αγορές ομολόγων και ισχυρή θεσμική διασύνδεση με την ΕΚΤ. Όμως το «μάθημα Ελλάδας» λειτουργεί ως προειδοποίηση: όταν χαθεί η αξιοπιστία και το κόστος δανεισμού ξεφύγει, οι επιλογές στενεύουν δραματικά και η πολιτική οικονομία της προσαρμογής γίνεται εκρηκτική. Αυτό ακριβώς προσπαθεί να προλάβει ο Μπαϊρού — να δείξει στις αγορές ότι η Γαλλία «βάζει τάξη» προτού η κατάσταση επιδεινωθεί.
Πιθανοί διάδοχοι
Αν ο Μπαϊρού ηττηθεί, ο Μακρόν θα αναζητήσει πρόσωπο που «μιλά» σε πάνω από ένα μπλοκ. Δύο ονόματα ακούγονται έντονα:
• Σεμπαστιέν Λεκορνού, νυν υπουργός Άμυνας, από τους πιο πιστούς και διαχειριστικούς συνεργάτες του Μακρόν.
• Μπερνάρ Καζνέβ, πρώην πρωθυπουργός επί Ολάντ, με γέφυρες προς τη μετριοπαθή κεντροαριστερά.
Κανείς τους δεν εγγυάται πλειοψηφία, αλλά και οι δύο συμβολίζουν απόπειρα διεύρυνσης πέρα από τον «σκληρό πυρήνα» του Μακρονισμού.
Τι κρίνεται στις 8 Σεπτεμβρίου
Η ψήφος εμπιστοσύνης δεν είναι τυπική διαδικασία για να «περάσει» ένας προϋπολογισμός. Είναι πολιτικό δημοψήφισμα πάνω στο αν η Γαλλία αποδέχεται ότι έχει δημοσιονομική «κατάσταση έκτακτης ανάγκης» και ότι θα αναλάβει άμεσα το κόστος προσαρμογής. Αν περάσει, ο Μπαϊρού θα έχει κερδίσει χρόνο να εξειδικεύσει το πακέτο και ίσως να «μαλακώσει» ορισμένα σημεία. Αν αποτύχει, η χώρα θα κινηθεί σε τροχιά νέας κυβέρνησης μειοψηφίας ή και πρόωρων εκλογών, με τις αγορές να παραμένουν νευρικές και τα συνδικάτα «στο δρόμο». Σε κάθε σενάριο, το διακύβευμα για τον Μακρόν δεν είναι μόνο ο επόμενος πρωθυπουργός, αλλά η ίδια η ικανότητα της Γαλλίας να κυβερνηθεί χωρίς να κατρακυλήσει σε έναν φαύλο κύκλο αβεβαιότητας.
