Αυστηρή προειδοποίηση από το ΔΕΕ στην Ιταλία: Εθνικές λίστες ασφαλών τρίτων χωρών επιτρέπονται μόνο με πλήρη και τεκμηριωμένη αιτιολόγηση.
Σαφές μήνυμα προς τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. έστειλε το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ), μπλοκάροντας ουσιαστικά το ιταλικό μοντέλο αντιμετώπισης των αιτούντων άσυλο μέσω της δημιουργίας εθνικών λιστών «ασφαλών τρίτων χωρών».
Η απόφαση του Δικαστηρίου υπογραμμίζει ότι τέτοιες λίστες μπορούν να καταρτίζονται μόνο εφόσον τεκμηριώνονται με πλήρη και προσβάσιμα δεδομένα. Επιπλέον, μια χώρα μπορεί να χαρακτηριστεί ως ασφαλής μόνο εφόσον το σύνολο του πληθυσμού της απολαμβάνει επαρκή προστασία σε ολόκληρη την επικράτειά της — όχι αποσπασματικά ή τοπικά.
Η έντονη αντίδραση της Μελόνι
Η πρωθυπουργός της Ιταλίας, Τζόρτζια Μελόνι, χαρακτήρισε την απόφαση «έκπληξη» και μίλησε για υπέρβαση αρμοδιοτήτων από την πλευρά του Δικαστηρίου. «Για άλλη μια φορά, η δικαστική εξουσία – αυτή τη φορά σε ευρωπαϊκό επίπεδο – επιχειρεί να υπερβεί τα όριά της, υποκαθιστώντας τις πολιτικές αποφάσεις», σχολίασε δηκτικά.
Το υπόβαθρο της υπόθεσης
Η υπόθεση που έφερε το θέμα ενώπιον του ΔΕΕ ξεκίνησε από την προσφυγή δύο υπηκόων Μπαγκλαντές. Αφού διασώθηκαν στη θάλασσα και μεταφέρθηκαν σε ιταλικό κέντρο κράτησης στην Αλβανία, προσέφυγαν κατά της απόρριψης των αιτημάτων ασύλου τους, υποστηρίζοντας ότι η πατρίδα τους δεν είναι ασφαλής — παρά την αντίθετη θέση της ιταλικής κυβέρνησης.
Πλήγμα στο «μοντέλο Αλβανίας»
Η απόφαση αποτελεί πλήγμα για το αποκαλούμενο «μοντέλο Αλβανίας», τη συμφωνία που υπέγραψε το 2023 η Μελόνι με τον Αλβανό πρωθυπουργό Έντι Ράμα, για την επεξεργασία έως και 30.000 αιτήσεων ασύλου ετησίως σε δομές επί αλβανικού εδάφους.
Το σχέδιο έχει ήδη προσκρούσει σε πολλαπλά νομικά εμπόδια. Δικαστικές αποφάσεις στην Ιταλία έχουν αρνηθεί την επικύρωση της κράτησης των πρώτων ομάδων αιτούντων, επικαλούμενες προηγούμενη απόφαση του ΔΕΕ (Οκτώβριος 2024) που ορίζει αυστηρά κριτήρια για τον χαρακτηρισμό μιας τρίτης χώρας ως ασφαλούς.
Η απάντηση της ιταλικής κυβέρνησης
Σε μια προσπάθεια να ξεπεράσει τα εμπόδια, η κυβέρνηση Μελόνι ενέταξε τον Δεκέμβριο 19 χώρες —ανάμεσά τους η Αίγυπτος και το Μπαγκλαντές— σε νέα λίστα ασφαλών χωρών. Όμως, Ιταλοί δικαστές αμφισβήτησαν τη νομιμότητα της διαδικασίας και ζήτησαν διευκρινίσεις από το ΔΕΕ σχετικά με την υπεροχή του ενωσιακού έναντι του εθνικού δικαίου.
Η Μελόνι δηλώνει ότι η Ιταλία θα αξιοποιήσει κάθε διαθέσιμο νομικό και τεχνικό μέσο για να προχωρήσει με τις αλλαγές της, ενόψει και της πλήρους εφαρμογής του νέου Συμφώνου Μετανάστευσης της Ε.Ε., σε δέκα μήνες από σήμερα.
