Του Σωτήρη Σκουλούδη
«Μόνο στην Ελλάδα θα μπορούσε να τοποθετηθεί ένα σύγχρονο ραντάρ δίπλα ακριβώς από ένα αρχαίο». Με αυτά τα λόγια, η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη δίνει το στίγμα, έστω με έμμεσο τρόπο, της σημασίας της σπουδαίας ανακάλυψης του μινωικού ευρήματος στο Καστέλλι, το οποίο εντοπίστηκε πέρσι κατά τη διάρκεια των κατασκευών για το νέο αεροδρόμιο του Ηρακλείου.
Πρόκειται για ένα μοναδικό μινωικό τεχνούργημα, στην κορυφή του πιο ψηλού λόφου στην περιοχή που λέγεται Παπούρα, και εκεί όπου σχεδιάζεται να κατασκευαστεί το ραντάρ του αεροδρομίου.
Οι ανασκαφές έχουν σχεδόν ολοκληρωθεί και οι αρχαιολόγοι, όσο φυσικά και η τοπική κοινωνία, μεταφέρουν το πάνδημο αίτημα για την προστασία του μνημείου, κάτι πού όπως φαίνεται θα συμβεί, όπως αποφάνθηκε στα μέσα Ιουλίου το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο. Παράλληλα, θα κατασκευαστεί και το ραντάρ σε κοντινό χώρο, καθώς η πλήρης απομάκρυνσή του από το σημείο δεν είναι εφικτή για μια σειρά τεχνικών λόγων, όπως έχει αποφανθεί η Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας.
Το θέμα ωστόσο είναι, όπως αποκαλύπτουν οι Attica Times, ότι σύμφωνα με ήδη ολοκληρωμένες και εμπεριστατωμένες αρχαιολογικές έρευνες, το μινωικό εύρημα της Παπούρας δεν είναι καθόλου… σπάνιο, ούτε ασυνήθιστό για τη συγκεκριμένη περιοχή της Πεδιάδας Ηρακλείου – αντίθετα, αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου συνόλου εκατοντάδων αρχαιολογικών, μη ανασκαμμένων ακόμα, θέσεων, που αποκαλύπτουν κάτι πολύ σημαντικότερο από αυτό που υποθέτουν ή εκτιμούν οι περισσότεροι μέχρι τώρα…
Ο λόγος, για το πρώτο ουσιαστικά οργανωμένο τηλεπικοινωνιακό σύστημα της ανθρωπότητας! Πρόκειται δηλαδή, σύμφωνα με τις δημοσιευμένες μελέτες του αρχαιολόγου Νίκου Παναγιωτάκη για φρυκτωρίες, διάσπαρτες σε στρατηγικές υπερυψωμένες θέσεις, που χρησιμοποιούνται για τη μετάδοση μηνυμάτων με τη χρήση φωτιάς!
Ο αρχαιολόγος πραγματοποίησε επί τόπου επιφανειακές έρευνες ήδη από τη δεκαετία του 1980 και εντόπισε 200 «σωρούς», όπως λέγονται σήμερα αυτές οι θέσεις, αφού με τον χαρακτηρισμό αυτόν πέρασαν στη λαϊκή μας παράδοση.
Όπως μας εξηγεί, πρόκειται για μεγάλες κατασκευές σε σχήμα κόλουρου κώνου που στην κορυφή τους άναβαν οι πυρές, για να μεταδοθεί το κωδικοποιημένο μήνυμα. «Είναι ένα τεράστιο επικοινωνιακό και αμυντικό έργο που επέτρεπε στις μινωικές αρχές να παρακολουθούν τις ακτές, τους δρόμους και γενικά όλες εκείνες τις περιοχές στρατηγικής σημασίας και να επικοινωνούν γρήγορα μεταξύ τους», εξηγεί, ενώ μάλιστα κατά την άποψή του η σημασία τους ξεπερνά τα μινωικά ανάκτορα! Δεν αποκλείεται, δε, η επικοινωνία αυτή να επεκτεινόταν και εκτός Κρήτης, και με άλλα κέντρα του αιγαιακού χώρου, καθώς κάποιες αντίστοιχες θέσεις έχουν βρεθεί και σε νησιά αλλά και στην ηπειρωτική Ελλάδα!
Ο Σωρός λοιπόν της Παπούρας είναι μια τέτοια θέση, με τη διαφορά ότι πρόκειται για τη μοναδική τοποθεσία που έχει ανασκαφεί. Ο Νίκος Παναγιωτάκης εκτιμά ότι αν και όταν ανασκαφούν κι άλλοι Σωροί, τα ευρήματα θα είναι παρόμοια ή ακριβώς τα ίδια. Όλοι οι Σωροί άλλωστε, εξηγεί ο αρχαιολόγος στους Attica Times, μεγάλοι και μικροί, έχουν την ίδια εικόνα, δηλαδή κοινά χαρακτηριστικά: σχήμα κόλουρου κώνου και αποτελούνται από στρογγυλούς (ή ημικυκλικούς) επάλληλους τοίχους αλλά και από εγκάρσιους όπως διακρίνονται σε κάποιους ημι-κατεστραμμένους από τη διάνοιξη δρόμων Σωρούς.
Εξασφάλιζαν, δε, τη γρήγορη, ασφαλή και οικονομική αποστολή μηνυμάτων σε κοντινές ή πολύ μακρινές περιοχές, εκμηδενίζοντας ουσιαστικά τις αποστάσεις. Παράλληλα, είχαν και αμυντικό και οχυρωματικό ρόλο, αφού παρείχαν ασφάλεια στους ταξιδιώτες, στο εμπόριο, στις μεταφορές. Από τη βόρεια ως τη νότια ακτή της Κρήτης, είχαν οπτική επαφή μεταξύ τους, προκειμένου το μήνυμα να μεταδίδεται τάχιστα και σε μεγάλη απόσταση.
«Εάν συγκρίνουμε το Σωρό της Παπούρας όπως έχει αποκαλυφθεί με το Σωρό του Παντελή, σε σκαρίφημα που σχεδιάσαμε χωρίς ούτε καν καθαρισμό του χώρου, διαπιστώνουμε ότι και οι δύο κατασκευές, και τα δύο μνημεία, αποτελούνται από επάλληλους τοίχους που σχηματίζουν τον κόλουρο κώνο, για τον οποίο έχω επανειλημμένα γράψει. Στο Σωρό του Παντελή δεν φαίνονται οι εγκάρσιοι τοίχοι, μιας και όλο το μνημείο είναι καλυμμένο από χώμα και πέτρες, όπως ακριβώς ήταν και ο Σωρός της Παπούρας πριν ανασκαφεί», αναφέρει.
Το σημαντικό λοιπόν, προειδοποιεί ο αρχαιολόγος, είναι να εξετάζουμε ένα μνημείο όχι αποκομμένο από το φυσικό του χώρο και από άλλα μνημεία ταυτώνυμα της περιοχής. Το μνημείο επομένως θα πρέπει να ιδωθεί σε συνάρτηση με άλλα, που πριν την ανασκαφή, παρουσίαζαν την ίδια εικόνα.
Τι πρέπει να γίνει
«Ο Σωρός της Παπούρας θα μπορούσε να αποτελέσει την αρχή για προστασία, ανάδειξη και προβολή και των υπόλοιπων Μινωικών Φρυκτωριών-Σωρών σε όλη την Κρήτη ως αναπόσπαστο τμήμα του γιγαντιαίου αυτού κατασκευαστικού άθλου του μινωικού Πολιτισμού και να προστατευθεί απαρέγκλιτα από την αρχαιολογική νομοθεσία ως ανακάλυψη μείζονος σημασίας», αναφέρει ο Νίκος Παναγιωτάκης, ο οποίος με αφορμή αυτή την εξέλιξη, βλέπει το έργο ζωής του να δικαιώνεται.
Παράλληλα, αφήνει αιχμές για τον τρόπο χειρισμού της ανασκαφής από τους συναδέλφους του, καθώς θεωρεί ότι υπάρχουν σκόπιμες κωλυσιεργίες από μέρους τους, που ουσιαστικά υπονομεύουν την ανάδειξη της αλήθειας, αλλά και της ευρύτερης σημασίας της ανακάλυψης.
«Σκάβουν επί 1,5 χρόνο και δεν έδωσαν ούτε μια φωτογραφία των ευρημάτων. Κι αυτό διότι δεν θέλουν κάποιοι προς το παρόν να πουν ότι είναι φρυκτωρία, προκειμένου να το σώσουν μεν, αλλά και να πιστωθούν οι ίδιοι την επιτυχία της ανακάλυψης. Αυτό όμως είναι ανήθικο και αντιδεοντολογικό . Κρύβονται πια πίσω από το δάχτυλό τους», μας αναφέρει δηκτικά.
«Αποδεικνύεται πετρίτρανα όμως ότι είναι μια μινωική φρυκτωρία, ένα δέντρο ενός δάσους δηλαδή που διαθέτει άλλα 200 δένδρα σαν και αυτό μόνο στη γεωγραφική ενότητα Πεδιάδος. Τώρα, πρέπει να ασχοληθούμε με την προστασία όχι μόνο της συγκεκριμένης φρυκτωρίας, αλλά και όλων των υπολοίπων και να αναδειχτεί όπως πρέπει όλο αυτό το δίκτυο. Και μετά η έρευνα να επεκταθεί και στην υπόλοιπη Ελλάδα γιατί πιθανότατα το σύστημα αυτό βγαίνει και εκτός Κρήτης», προσθέτει, για να καταλήξει, σχολιάζοντας και την απόφαση του ΚΑΣ για την κατασκευή του ραντάρ:
«Θα πρέπει και σε αυτό το μνημείο να τηρηθούν οι προβλεπόμενες αρχαιολογικές ζώνες ώστε να είναι επισκέψιμο και να προστατεύεται επαρκώς, αλλά όχι και περικυκλωμένο από το ραντάρ. Αυτή δεν είναι η καλύτερη λύση και σίγουρα θα πρέπει να επιλεγεί μια άλλη κοντινή τοποθεσία για αυτό».
Ο λόγος περνά πλέον στο Υπουργείο Πολιτισμού, που πρέπει να ενσκύψει πια πάνω από τους εκατοντάδες Σωρούς, από τους οποίους όπως όλα δείχνουν, θα προκύψει ότι ο πρώτος ευρωπαϊκός πολιτισμός της ιστορίας, ήταν και αυτός που ανακάλυψε και εφάρμοσε επί εκατοντάδες χρόνια το πρώτο αποτελεσματικό τηλε-επικοινωνιακό σύστημα μετάδοσης πληροφορίας και μηνυμάτων. Ακριβώς στα ίδια σημεία, που το 2025 τοποθετούμε τα υπερσύγχρονα ραντάρ μας…
