Μια νέα διπλωματική πρωτοβουλία που στοχεύει σε άμεση διαπραγμάτευση μεταξύ του Ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι και του Ρώσου ηγέτη Βλαντίμιρ Πούτιν βρέθηκε στο επίκεντρο των συνομιλιών τις τελευταίες ημέρες. Η Ουάσινγκτον και ορισμένοι ευρωπαίοι εταίροι εμφανίζονται αποφασισμένοι να προωθήσουν ένα τετ-α-τετ που, θεωρητικά, θα μπορούσε να σηματοδοτήσει μια προσπάθεια αποκλιμάκωσης — ωστόσο η απάντηση από τη Μόσχα δείχνει ότι το Κρεμλίνο δεν είναι προετοιμασμένο, και ίσως να μην είναι ποτέ.
Μια κοινή βούληση — αλλά σε… ποιο επίπεδο;
Από την πλευρά των ΗΠΑ και πολλών ευρωπαϊκών κρατών υπάρχει πλέον δημόσια δήλωση βούλησης για να δοθεί η ευκαιρία σε ηγέτες των δύο πλευρών να συναντηθούν. Η εκτίμηση είναι ότι μια διμερής συνάντηση, σε ουδέτερο έδαφος και με διαμεσολάβηση τρίτων, θα μπορούσε να ανοίξει παράθυρο για συμφωνίες σε συγκεκριμένα θέματα: εκεχειρία, ανταλλαγή ομήρων, ανθρωπιστικές ροές και τελικά η εκκίνηση διαπραγματεύσεων για πιο μόνιμες λύσεις ασφαλείας. Στο τραπέζι έχουν τεθεί και ονόματα πόλεων — όπως η Γενεύη, η Ρώμη ή άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες — ως πιθανές τοποθεσίες φιλοξενίας.
Παρά τη ρητορική στήριξης, ωστόσο, διπλωμάτες παραδέχονται πως υπάρχουν τεράστια «ανοιχτά» ζητήματα: ποιοι όροι θα προηγηθούν μιας συνάντησης, τι προαπαιτούμενα θα θέσει κάθε πλευρά, και κυρίως ποια θα είναι η ατζέντα — ζητήματα που καθορίζουν αν μια συνάντηση θα είναι διακοσμητική ή πραγματικά διαπραγματευτική.
Η Μόσχα καθησυχάζει — αλλά όχι απαραίτητα συμμερίζεται
Από την πλευρά του Κρεμλίνου, τα μηνύματα είναι επιφυλακτικά. Στην επίσημη αναφορά της τηλεφωνικής επικοινωνίας μεταξύ Τραμπ και Πούτιν, όπως μεταφέρθηκε από τον σύμβουλο του Κρεμλίνου, συζητήθηκε μόνον η «μελέτη της δυνατότητας αναβάθμισης των εκπροσώπων» των δύο πλευρών — μια διατύπωση που στην πράξη σημαίνει ότι η ρωσική πλευρά δεν έχει ακόμη αποφασίσει να δεσμευθεί για ένα απευθείας τετ-α-τετ.
Αυτό αντανακλά μια βαθύτερη πολιτική στάση: η Ρωσία εξακολουθεί να αντιμετωπίζει τον Ζελένσκι και την ηγεσία του Κιέβου με μεγάλο σκεπτικισμό — συχνά αποκαλεί το Κίεβο «καθεστώς» και αμφισβητεί τη νομιμότητα συγκεκριμένων πολιτικών αποφάσεων (π.χ. την εφαρμογή στρατιωτικού νόμου και την αναβολή εκλογών). Το Κρεμλίνο επιμένει σε όρους που για την Ουκρανία και τους δυτικούς εταίρους είναι μη αποδεκτοί: ασφυκτικές προϋποθέσεις για την αναγνώριση, συμμετοχή σε εκλογικές διαδικασίες πριν από οριστικές συμφωνίες, καθώς και διασφαλίσεις για τα ρωσικά «συμφέροντα» στην περιοχή.
Οι πολιτικές και ψυχολογικές προκλήσεις
Πέρα από τις τεχνικές λεπτομέρειες, υπάρχουν και ψυχολογικά εμπόδια που καθιστούν μια κανονιστική συνάντηση προβληματική:
-
Προσωπικότητα και δημόσια εικόνα: Ο Πούτιν δεν επιθυμεί, προφανώς, να καθίσει σε διάλογο που θα προσδίδει ισοτιμία στον Ζελένσκι, τον οποίο πολλές φορές περιφρονεί δημόσια. Μια εικόνα που θα παρουσιαζόταν διεθνώς ως «ισοτιμία» θα μπορούσε να θεωρηθεί πολιτική παραχώρηση.
-
Προαπαιτούμενα και τεχνική προετοιμασία: Οι συζητήσεις πρέπει να προετοιμαστούν σε επίπεδο τεχνικών αντιπροσωπειών, να συμφωνηθούν ασφαλείς κανόνες συνομιλίας, κατάλογος θεμάτων και πιθανές εγγυήσεις — διαδικασίες που απαιτούν χρόνο και εμπιστοσύνη.
-
Διαπραγματευτικό γαϊτανάκι: Κάθε πλευρά επιδιώκει να πετύχει «καλά» μέσα στα ΜΜΕ αποτελέσματα. Για την Ουκρανία οποιαδήποτε συζήτηση που θα φαινόταν να νομιμοποιεί τετελεσμένα είναι απαράδεκτη· για τη Ρωσία, η μη ικανοποίηση των στρατηγικών στόχων καθιστά τη συνάντηση άνευ αντικειμένου.
Ποιες είναι οι πιθανότητες και τι θα σήμαινε μια συνάντηση
Μια έστω προσωρινή συμφωνία για συνάντηση θα ήταν συμβολικά σημαντική: θα έστελνε μήνυμα ότι οι μεγάλες δυνάμεις επιδιώκουν ενεργό λύση. Ωστόσο, αν δεν συνοδευόταν από σαφείς και δεσμευτικούς όρους — ειδικά για ανταλλαγές ομήρων, προσωρινές εκεχειρίες και ανθρωπιστική πρόσβαση — ο κίνδυνος είναι ότι θα καταλήξει σε διπλωματικό θέατρο χωρίς πρακτικό αποτέλεσμα.
Στο μεταξύ, η Μόσχα φαίνεται ακόμη να προτιμά έναν σταδιακό, έλεγχο-κεντρικό διάλογο: αναβάθμιση επιπέδου εκπροσώπησης, προεργασία σε υπηρεσιακό επίπεδο και, ενδεχομένως, πολιτικά δέκτηκα που να θωρακίζουν ρωσικά αιτήματα. Μέχρι να εξασφαλιστούν αυτές οι προϋποθέσεις, οι πιθανότητες για ένα ουσιαστικό τετ-α-τετ παραμένουν περιορισμένες.
Συμπέρασμα
Η ωριμότητα της ιδέας για συνάντηση μεταξύ Πούτιν και Ζελένσκι αντικατοπτρίζει την επιθυμία Δύσης και συμμάχων να δημιουργήσουν ένα παράθυρο διαλόγου. Όμως η ρωσική στάση — η αμφισβήτηση της νομιμότητας του Κιέβου, οι σκληρές προαπαιτήσεις και η πολιτική χρήση της ρητορικής — δείχνει πως, ακόμη και αν μια συνάντηση οργανωθεί, το κρίσιμο είναι τι θα περιλαμβάνει στην ατζέντα και ποιες δεσμεύσεις θα συνοδεύουν τη στοχοθεσία της. Χωρίς σαφή όρους και σοβαρή προετοιμασία, το ραντεβού θα μπορούσε να μείνει μια διπλωματική φωτογραφία — εντυπωσιακή αλλά ανεπαρκής για να μεταφράσει τον πόλεμο σε ειρήνη.
