Οι τελευταίες μέρες υπήρξαν από τις πιο έντονες στο διπλωματικό παρασκήνιο του πολέμου, με τις διαπραγματεύσεις για μια πιθανή ειρηνευτική διαδικασία να μπαίνουν σε νέα φάση. Ωστόσο, το βασικό «αγκάθι» παραμένει: η απαίτηση του Βλαντιμίρ Πούτιν να παραχωρηθεί στη Ρωσία ολόκληρη η περιοχή του Ντονμπάς, κάτι που το Κίεβο αποκλείει κατηγορηματικά.
Η ατζέντα του Τραμπ και οι αντιδράσεις
Ο Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος επιχειρεί να χαράξει το δικό του σχέδιο ειρήνης, έχει θέσει ως προϋπόθεση μια απευθείας συνάντηση ανάμεσα σε Κίεβο και Μόσχα. Ο ίδιος θεωρεί αναπόφευκτη τη συζήτηση για τα εδάφη που θα διατηρήσει η Ρωσία, ειδικά στην ανατολική Ουκρανία. Όμως, για τον Πούτιν μια τέτοια συνάντηση εγκυμονεί πολιτικούς κινδύνους, ενώ για τον Ζελένσκι θα σήμαινε αποδοχή συζητήσεων περί «ανταλλαγής εδαφών» – κάτι που ο Ουκρανός πρόεδρος απορρίπτει απόλυτα.
Γιατί το Ντονμπάς δεν μπορεί να παραδοθεί
Το Ντονμπάς αποτελεί στρατηγικής σημασίας περιοχή. Εκεί γράφτηκαν μερικά από τα πιο αιματηρά κεφάλαια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και σήμερα συνεχίζεται η σφοδρότερη μάχη της σύγκρουσης.
-
Οι πόλεις Μπαχμούτ και Αβντιίβκα, που καταλήφθηκαν με βαρύ κόστος από τους Ρώσους, ήταν για χρόνια προπύργια της ουκρανικής άμυνας.
-
Οι εναπομείνασες ουκρανικές θέσεις σχηματίζουν έναν κρίσιμο άξονα άμυνας Βορρά–Νότου, που αν καταρρεύσει θα ανοίξει τον δρόμο των Ρώσων προς το εσωτερικό της χώρας.
-
Η περιοχή διαθέτει σημαντικές υποδομές, σιδηροδρομικά δίκτυα και πλούσια κοιτάσματα άνθρακα και ορυκτών.
Η απώλεια του Ντονμπάς θα σήμαινε στρατηγικό πλήγμα για την Ουκρανία, αλλά και τεράστια πολιτική νίκη για το Κρεμλίνο.
Οι άνθρωποι στο επίκεντρο
Η πτώση της περιοχής θα οδηγούσε σε νέα ανθρωπιστική κρίση. Ήδη περισσότερα από δύο τρίτα της περιφέρειας Ντονέτσκ βρίσκονται υπό ρωσικό έλεγχο, ενώ πάνω από 200.000 πολίτες εξακολουθούν να ζουν στο υπό ουκρανική διοίκηση τμήμα. Οι καταγγελίες για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στα κατεχόμενα –αυθαίρετες συλλήψεις, βασανιστήρια, εξαφανίσεις– εντείνουν την ανησυχία για όσους μείνουν πίσω.
Όπως τονίζει η Κατερίνα Αρισόι, ακτιβίστρια από το Μπαχμούτ: «Στις κατεχόμενες περιοχές δεν υπάρχει ζωή – μόνο επιβίωση».
Η πολιτική πραγματικότητα
Ο Ζελένσκι έχει επανειλημμένα ξεκαθαρίσει ότι δεν έχει ούτε τη συνταγματική αρμοδιότητα να παραχωρήσει εδάφη. Η εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας είναι κατοχυρωμένη στο Σύνταγμα και αποτελεί ζήτημα εθνικής ταυτότητας.
-
Περισσότεροι από το 75% των Ουκρανών πολίτων απορρίπτουν κάθε ιδέα ανταλλαγής γης με ειρήνη.
-
Στις τάξεις του στρατού, η αντίθεση είναι ακόμη μεγαλύτερη.
Ο ιστορικός Γιαροσλάβ Χριτσάκ εξηγεί: «Η ουκρανική ταυτότητα στηρίζεται στην αρχή “τίποτα για εμάς χωρίς εμάς”. Η επίλυση ουκρανικών ζητημάτων ερήμην των Ουκρανών ισοδυναμεί με άρνηση της ύπαρξής τους».
Από την Κριμαία μέχρι σήμερα
-
2014: Κατάληψη και προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία, έναρξη συγκρούσεων στο Ντονμπάς.
-
2022: Η γενικευμένη ρωσική εισβολή που έφτασε μέχρι τα περίχωρα του Κιέβου και δημιούργησε μια χερσαία «γέφυρα» Κριμαίας–Ντονμπάς.
-
Φθινόπωρο 2022: Οι ουκρανικές αντεπιθέσεις ανέκτησαν το Χάρκοβο και τη Χερσώνα.
-
2023–2024: Το μέτωπο σταθεροποιήθηκε, με τη Ρωσία να ελέγχει σχεδόν ολόκληρη την περιφέρεια Λουχάνσκ αλλά όχι το Ντονέτσκ, όπου οι Ουκρανοί κρατούν ακόμη καίριες πόλεις όπως το Σλοβιάνσκ και το Κραματόρσκ.
Το αδιέξοδο των διαπραγματεύσεων
Η απαίτηση της Μόσχας για πλήρη παράδοση του Ντονμπάς πριν από οποιαδήποτε παύση πυρός αποκαλύπτει το βασικό δίλημμα: ποια θα μπορούσε να είναι μια νέα γραμμή συνόρων αποδεκτή και από τις δύο πλευρές; Μέχρι στιγμής, η απάντηση μοιάζει ανέφικτη.
Η Ουκρανία ζητά επιστροφή στα σύνορα πριν από το 2014, ενώ ο Πούτιν παραμένει ανυποχώρητος. Ανάμεσα στις δύο αυτές θέσεις, το «παζάρι» δείχνει να μην έχει ακόμη καμία πιθανότητα επιτυχίας.
