Του Κίμωνα Λογοθέτη
Ο νέος Κώδικας Οδικής Κυκλοφορίας τέθηκε σε ισχύ με στόχο να βελτιώσει την οδική ασφάλεια, να επιβάλει αυστηρότερες κυρώσεις στους παραβάτες και να καλλιεργήσει μια πιο υπεύθυνη οδηγική κουλτούρα. Ωστόσο, η εμπειρία στην Ελλάδα δείχνει ότι το πραγματικό στοίχημα δεν είναι η ψήφιση ενός αυστηρού νομικού πλαισίου, αλλά η αποτελεσματική του εφαρμογή στην πράξη. Εκεί ακριβώς εντοπίζονται οι μεγαλύτερες δυσκολίες. Η Τροχαία, ως αρμόδια υπηρεσία, καλείται να βγάλει «το φίδι από την τρύπα» σε συνθήκες που μόνο ευνοϊκές δεν είναι. Από την πρώτη κιόλας εβδομάδα εφαρμογής του νέου ΚΟΚ διαφαίνεται ότι πέντε μεγάλα προβλήματα θα καθορίσουν την επιτυχία ή την αποτυχία του.
1. Υποστελέχωση και καθυστερήσεις στη λειτουργία των τεχνικών μέσων
Η Τροχαία παραμένει υποστελεχωμένη. Σε πολλές περιοχές, οι υπηρεσίες λειτουργούν με το μισό προσωπικό από αυτό που θα απαιτούσαν οι πραγματικές ανάγκες. Οι αστυνομικοί καλούνται να καλύψουν βάρδιες με ελάχιστους πόρους, ενώ ταυτόχρονα πρέπει να αστυνομεύουν ένα τεράστιο οδικό δίκτυο. Η κατάσταση επιβαρύνεται από την καθυστέρηση στην τοποθέτηση και λειτουργία τεχνικών μέσων καταγραφής παραβάσεων. Οι κάμερες, τα ραντάρ και τα αυτόματα συστήματα ελέγχου παραμένουν αποσπασματικά, με αποτέλεσμα η επιτήρηση να στηρίζεται σχεδόν αποκλειστικά στη φυσική παρουσία τροχονόμων. Έτσι, η καθημερινή αστυνόμευση δεν μπορεί να φτάσει στο επίπεδο που απαιτεί η αυστηρότητα του νέου ΚΟΚ.
2. Το άλυτο ζήτημα στάσης και στάθμευσης
Η παράνομη στάθμευση αποτελεί ίσως το πιο χαρακτηριστικό και χρόνιο πρόβλημα του Λεκανοπεδίου. Οι νόμιμες θέσεις είναι κατά πολύ λιγότερες από τον αριθμό των κυκλοφορούντων οχημάτων. Αυτό δημιουργεί μια κατάσταση μόνιμης παραβατικότητας, με τους οδηγούς να θεωρούν σχεδόν «δεδομένο» ότι θα σταθμεύσουν σε απαγορευμένα σημεία. Στο κέντρο της Αθήνας, οι εικόνες διπλοπαρκαρισμένων αυτοκινήτων και τουριστικών λεωφορείων που καταλαμβάνουν ολόκληρες λωρίδες στη Φιλελλήνων, την Αμαλίας ή τη Συγγρού είναι καθημερινές. Η αυστηροποίηση των προστίμων δεν λύνει το πρόβλημα, γιατί οι πολίτες δεν έχουν εναλλακτική. Χωρίς ουσιαστική ενίσχυση των χώρων στάθμευσης και παράλληλη προώθηση των μέσων μαζικής μεταφοράς, η εφαρμογή του ΚΟΚ κινδυνεύει να καταρρεύσει μπροστά σε μια κοινωνική πραγματικότητα που αγνοεί τις προβλέψεις του νόμου.
3. Ελλιπής συντήρηση υποδομών
Οι ξεθωριασμένες διαγραμμίσεις και οι φθαρμένες ή βανδαλισμένες πινακίδες σήμανσης δεν είναι απλώς ένα ζήτημα αισθητικής. Πρόκειται για πρόβλημα ουσίας. Όταν δεν φαίνεται καθαρά η διάβαση πεζών ή η γραμμή στοπ σε ένα φανάρι, η βεβαίωση μιας παράβασης μπορεί να καταπέσει νομικά. Το ίδιο ισχύει όταν μια πινακίδα που απαγορεύει αναστροφή ή αριστερή στροφή είναι καλυμμένη, σπασμένη ή απλώς δυσδιάκριτη. Έτσι, οι οδηγοί έχουν κάθε δικαίωμα να προβάλλουν ένσταση, η οποία συχνά γίνεται δεκτή. Με απλά λόγια: αν το κράτος δεν φροντίσει για τη σωστή και συστηματική συντήρηση των οδικών υποδομών, η εφαρμογή του νέου ΚΟΚ μένει στον αέρα.
4. Δυσκολία αστυνόμευσης κρίσιμων παραβάσεων
Η χρήση κινητού τηλεφώνου κατά την οδήγηση έχει εξελιχθεί σε μάστιγα. Χιλιάδες οδηγοί κρατούν καθημερινά το κινητό στο χέρι, αποσπώντας την προσοχή τους. Το νέο πλαίσιο προβλέπει αυστηρότερες ποινές, ιδιαίτερα στην περίπτωση υποτροπής, αλλά η πραγματικότητα είναι πως η συγκεκριμένη παράβαση δύσκολα διαπιστώνεται μαζικά. Για να ελεγχθεί χρειάζεται στοχευμένη παρακολούθηση, που όμως δεν μπορεί να εφαρμοστεί σε τέτοια κλίμακα. Το ίδιο ισχύει και για την ακινητοποίηση οχημάτων σε κεντρικούς δρόμους. Στον Κηφισό, τη Μεσογείων ή τη λεωφόρο Κηφισίας, είναι σχεδόν αδύνατο για την Τροχαία να σταματήσει έναν παραβάτη με ασφάλεια, χωρίς να δημιουργηθεί μποτιλιάρισμα. Έτσι, οι πιο επικίνδυνες παραβάσεις συχνά μένουν ατιμώρητες, παρά τη βαρύτητα που τους αποδίδει ο νέος ΚΟΚ.
5. Χρόνος για εξοικείωση με τις νέες ποινές
Το τελευταίο μεγάλο εμπόδιο δεν είναι η απροθυμία των αστυνομικών να εφαρμόσουν το νέο πλαίσιο, αλλά ο χρόνος που απαιτείται για την πλήρη εξοικείωση με τις αλλαγές. Οι νέες χρηματικές ποινές, οι διαδικασίες αφαίρεσης διπλώματος, αλλά και η αυστηρή τήρηση της υποτροπής απαιτούν λεπτομερή γνώση και συντονισμό. Το πρόβλημα επιτείνεται επειδή δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη το ενιαίο σύστημα διαχείρισης παραβάσεων. Σήμερα, κάθε παράβαση απαιτεί πολύπλοκες γραφειοκρατικές διαδικασίες: καταχώριση στο point system, έλεγχος της υποτροπής, πιθανές ενστάσεις, ειδοποιήσεις. Όλη αυτή η διαδικασία μπορεί να απασχολεί ως και επτά στελέχη της ΕΛ.ΑΣ. για κάθε παράβαση. Έτσι, η γραφειοκρατία απορροφά ανθρώπινο δυναμικό που θα έπρεπε να βρίσκεται στους δρόμους.
Η εφαρμογή του νέου ΚΟΚ είναι μια αναγκαία τομή, αλλά χωρίς την επίλυση των παραπάνω προβλημάτων, κινδυνεύει να μείνει «στα χαρτιά». Η Τροχαία χρειάζεται ενίσχυση με προσωπικό και τεχνολογικά μέσα, το οδικό δίκτυο χρειάζεται συντήρηση και εκσυγχρονισμό, ενώ οι διαδικασίες πρέπει να απλοποιηθούν. Μόνο έτσι ο νέος Κώδικας θα αποκτήσει ουσιαστικό αντίκρισμα και θα οδηγήσει σε πραγματική βελτίωση της οδικής ασφάλειας. Διαφορετικά, θα προστεθεί στη μακρά λίστα νόμων που ψηφίστηκαν με καλές προθέσεις αλλά δεν εφαρμόστηκαν ποτέ αποτελεσματικά.
