Της Κορίνας Τριανταφύλλου
Το μεταναστευτικό αποτελεί μία από τις πιο σύνθετες και πιεστικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ελλάδα τις τελευταίες δεκαετίες. Το πρόσφατο περιστατικό στα ανοιχτά της Γαύδου, όπου τρία σκάφη με 190 παράνομους μετανάστες εντοπίστηκαν μέσα σε λίγες ώρες, επαναφέρει στο προσκήνιο την επείγουσα ανάγκη για μια αποτελεσματική, αυστηρή και διαχειρίσιμη μεταναστευτική πολιτική. Η κυβέρνηση δείχνει να αφυπνίζεται καθυστερημένα, με τον νέο υπουργό Μετανάστευσης Θάνο Πλεύρη να θέτει σε εφαρμογή μέτρα που, αν και αναγκαία, έρχονται μετά από χρόνια ελλιπούς διαχείρισης.
Ανεπαρκής πολιτική υπό τον κ. Βορίδη
Κατά την προηγούμενη πολιτική ηγεσία του υπουργείου Μετανάστευσης, με επικεφαλής τον κ. Βορίδη, η αντιμετώπιση του φαινομένου χαρακτηρίστηκε από παθητικότητα και γενικόλογες τοποθετήσεις. Παρότι ο κ. Βορίδης θεωρείται πολιτικός με σκληρές θέσεις για τη μετανάστευση, η πολιτική του δεν αντανακλούσε την αυστηρότητα που κάποιοι θα ανέμεναν. Τα μέτρα ήταν αόριστα, οι έλεγχοι πλημμελείς και η αποτρεπτική ισχύς σχεδόν ανύπαρκτη. Δεν υπήρξε σαφής διαχωρισμός ανάμεσα σε νόμιμους αιτούντες άσυλο και παράνομους μετανάστες, ούτε επαρκής συνεργασία με τις δικαστικές και αστυνομικές αρχές για άμεση επιστροφή όσων δεν δικαιούνται παραμονή.
Ο Θάνος Πλεύρης και το νέο αυστηρό πλαίσιο
Η αλλαγή ηγεσίας στο υπουργείο φαίνεται να συνοδεύεται από μια πιο ρεαλιστική προσέγγιση. Ο Θάνος Πλεύρης υπέγραψε εγκύκλιο που ενεργοποιεί το άρθρο 27 του Ν. 5226/25, το οποίο προβλέπει ποινή φυλάκισης τουλάχιστον δύο ετών για όσους μετανάστες παραμένουν παράνομα στη χώρα. Παράλληλα, καταργείται σε όλα τα επίσημα έγγραφα ο όρος «παράτυπη μετανάστευση», αντικαθιστάμενος από τον νομικά ορθό όρο «παράνομη μετανάστευση» — μια αλλαγή που δεν είναι μόνο σημειολογική, αλλά ουσιαστική για την αποσαφήνιση της εθνικής στρατηγικής.
Το νομοθετικό πλαίσιο προβλέπει επίσης διοικητική κράτηση έως 24 μήνες για όσους απορρίπτεται η αίτηση ασύλου, με ποινές φυλάκισης από 2 έως 5 έτη, εκτός αν οι μετανάστες επιλέξουν την οικειοθελή επιστροφή. Ήδη, οι πρώτες καταδίκες στη Θεσσαλονίκη δείχνουν την πρόθεση του κράτους να εφαρμόσει τον νόμο χωρίς αναστολές ή εκπτώσεις: δύο Τούρκοι υπήκοοι καταδικάστηκαν σε 2 έτη φυλάκιση και 5.000 ευρώ πρόστιμο ο καθένας.
Η διαχείριση των κυκλωμάτων διακίνησης και ο ρόλος της Frontex
Η συνεργασία του Λιμενικού με τη Frontex δείχνει ότι υπάρχει πια σοβαρότητα στην επιτήρηση των θαλάσσιων συνόρων. Όμως, το ερώτημα παραμένει: Πόσους ακόμα μπορεί να αντέξει η Ελλάδα; Με το μεταναστευτικό να αποτελεί διαρκές πρόβλημα, είναι σαφές πως οι ροές δεν μετριάζονται, παρά τις εκατοντάδες επιχειρήσεις διάσωσης και τις επαναπροωθήσεις.
Η χώρα δεν μπορεί να λειτουργεί επ’ αόριστον ως αποθήκη ψυχών. Οι τοπικές κοινωνίες πιέζονται, οι δομές φιλοξενίας φτάνουν στα όριά τους και οι υπηρεσίες ασύλου αδυνατούν να ανταποκριθούν στον όγκο των αιτήσεων. Ο ανθρώπινος παράγοντας δεν μπορεί να αγνοηθεί, όμως πρέπει να μπει και ένα όριο.
Η απουσία ουσιαστικής στήριξης από την Ε.Ε.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ αναγνωρίζει την Ελλάδα ως κράτος-πύλη της Ευρώπης, δεν έχει παράσχει την απαιτούμενη στήριξη ούτε σε επίπεδο μηχανισμών, ούτε σε επίπεδο αναλογικής κατανομής μεταναστών. Τα λόγια συμπάθειας δεν είναι αρκετά όταν οι χώρες του ευρωπαϊκού Βορρά αρνούνται να μοιραστούν τις ευθύνες.
Η αποτυχία του ευρωπαϊκού μηχανισμού μετεγκατάστασης, η καθυστέρηση στην αναθεώρηση του Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Άσυλο και η απροθυμία πολλών κρατών να αναλάβουν το μερίδιο που τους αναλογεί επιτείνουν το πρόβλημα.
Κλείνοντας…
Η Ελλάδα βρίσκεται σε κρίσιμο σταυροδρόμι. Η διαχείριση του μεταναστευτικού δεν μπορεί πλέον να είναι ούτε αποσπασματική, ούτε απλώς επικοινωνιακή. Απαιτείται αυστηρή εφαρμογή των νόμων, διαφάνεια στη διαδικασία ασύλου και ενίσχυση της φύλαξης των συνόρων.
Η κυβέρνηση φαίνεται επιτέλους να αναλαμβάνει δράση, αλλά το τίμημα των καθυστερήσεων και των παραλείψεων προηγούμενων ετών είναι ήδη βαρύ. Αν δεν υπάρξει άμεση και συνεχής πολιτική βούληση, με στήριξη από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, η χώρα μας θα συνεχίσει να ασφυκτιά υπό το βάρος ενός φαινομένου που δείχνει να μην έχει τέλος.
