Το Σουδάν βιώνει από τον Απρίλιο του 2023 μία από τις πιο αιματηρές εσωτερικές συγκρούσεις στη σύγχρονη ιστορία της Αφρικής. Ο πόλεμος ανάμεσα στις ένοπλες δυνάμεις (SAF) του στρατηγού Αμπντέλ Φατάχ αλ Μπουρχάν και τις Δυνάμεις Ταχείας Υποστήριξης (RSF) του Μοχάμεντ Χάμνταν Νταγκαλό, γνωστού ως Χεμεντί, έχει μετατρέψει τη χώρα σε πεδίο ερειπίων και απελπισίας.
Η πρωτεύουσα Χαρτούμ, κάποτε σύμβολο ισχύος και πολιτικής επιρροής στον μουσουλμανικό κόσμο της Αφρικής, έχει γίνει σήμερα «πεδίο λυσσαλέων μαχών».
Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, περισσότεροι από 10 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν εγκαταλείψει τα σπίτια τους και πάνω από 15.000 έχουν χάσει τη ζωή τους. Η ανθρωπιστική κρίση έχει λάβει τρομακτικές διαστάσεις, ιδιαίτερα στο Νταρφούρ, όπου επαναλαμβάνονται τα φρικτά εγκλήματα της δεκαετίας του 2000. Οι RSF κατηγορούνται για εθνοκαθάρσεις, μαζικούς βιασμούς και επιθέσεις σε χωριά μη αραβικών φυλών.
Από τη δικτατορία στο χάος
Οι ρίζες της σημερινής τραγωδίας εντοπίζονται στην ανατροπή του Ομάρ αλ Μπασίρ το 2019, ύστερα από τρεις δεκαετίες αυταρχικής διακυβέρνησης. Ο στρατός, που αρχικά εμφανίστηκε ως «εγγυητής της μετάβασης», δεν παρέδωσε ποτέ πραγματικά την εξουσία. Το μεταβατικό συμβούλιο που δημιουργήθηκε μετά την πτώση του Μπασίρ διαλύθηκε σύντομα από τις αντιπαλότητες ανάμεσα στους δύο ισχυρούς άνδρες – τον Μπουρχάν και τον Χεμεντί – οι οποίοι είχαν ήδη συνεργαστεί στις αιματηρές επιχειρήσεις του Νταρφούρ και στον πόλεμο της Υεμένης.
Η εύθραυστη συμφωνία με τις πολιτικές δυνάμεις κατέρρευσε το 2021, όταν ο στρατός ανέτρεψε την προσωρινή κυβέρνηση, βυθίζοντας τη χώρα σε πολιτική αστάθεια και ανταγωνισμό για τον έλεγχο των πλουτοπαραγωγικών πηγών, των ορυχείων χρυσού και των διεθνών στηριγμάτων εξουσίας.
Ένας πόλεμος με διεθνικές προεκτάσεις
Το Σουδάν αποτελεί στρατηγικό κόμβο συμφερόντων, όπου διασταυρώνονται οι φιλοδοξίες δυνάμεων όπως η Αίγυπτος, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Ρωσία και η Σαουδική Αραβία.
Οι Εμιρατινοί φέρονται να ενισχύουν τον RSF μέσω Λιβύης, ενώ η Αίγυπτος στηρίζει τον Μπουρχάν. Η Ρωσία, από την πλευρά της, βλέπει στη χώρα ευκαιρία για πρόσβαση στην Ερυθρά Θάλασσα και για τη δημιουργία ναυτικής βάσης.
Την ίδια ώρα, «η διεθνής κοινότητα, απορροφημένη από την Ουκρανία και τη Γάζα, παρακολουθεί παθητικά» μια σύγκρουση που απειλεί να προκαλέσει γενικευμένη αποσταθεροποίηση στην Ανατολική Αφρική.
Το αβέβαιο αύριο
Καμία πλευρά δεν φαίνεται ικανή να επικρατήσει. Ο Μπουρχάν διατηρεί τον έλεγχο του βορρά και των παράκτιων περιοχών, ενώ οι RSF κυριαρχούν στο Νταρφούρ και σε μεγάλο τμήμα του νότου. Το κράτος έχει ουσιαστικά καταρρεύσει.
Ο ΟΗΕ προειδοποιεί ότι, αν δεν υπάρξει άμεση πολιτική λύση, το Σουδάν μπορεί να εξελιχθεί σε «νέα Σομαλία», με ανεξέλεγκτη βία, πείνα και διάλυση των θεσμών.
Η τραγωδία που εκτυλίσσεται δεν είναι απλώς μια μάχη δύο στρατηγών. Είναι η αποτυχία μιας χώρας να ολοκληρώσει τη μετάβασή της στη δημοκρατία· ενός λαού που πίστεψε στην ελευθερία και βρέθηκε ξανά παγιδευμένος ανάμεσα στα όπλα, τα συμφέροντα και τη «σιωπή του κόσμου».
