Για τα πιο κρίσιμα νομικά ζητήματα στο ESG σήμερα μιλά η Λίντα Κλεφτοδήμου, Πρόεδρος της Investment Management Committee της Corporate Sustainability Law Committee του American Bar Association σε μια εκ βαθέων συνέντευξη στην ηλεκτρονική εφημερίδα «Attica Times» και την Οικονομική Αναλύτρια Δάφνη Γρηγοριάδη.
Πώς βλέπετε την εξέλιξη του ρυθμιστικού πλαισίου για την Εταιρική Βιωσιμότητα (Corporate Sustainability); Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις για τις εταιρείες;
Οι προκλήσεις διαφέρουν ανάλογα με τον κλάδο και τον τομέα δραστηριότητας — για παράδειγμα, οι επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν διαφορετικά ζητήματα σε σχέση με τους επενδυτικούς συμβούλους. Ωστόσο, μία από τις μεγαλύτερες και πιο καθολικές προκλήσεις είναι η πολυπλοκότητα και η ταχύτητα των κανονιστικών αλλαγών. Ενδεικτικά, η αλλαγή πολιτικής επί διοίκησης Τραμπ στις ΗΠΑ επηρέασε ριζικά το ρυθμιστικό τοπίο για τα θέματα ESG, ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται σε φάση εκτεταμένων μεταρρυθμίσεων.
Η δυσκολία είναι ακόμη μεγαλύτερη για τις διεθνείς εταιρίες, οι οποίες καλούνται να κινηθούν μέσα σε πολλαπλά και συχνά ασύμβατα κανονιστικά καθεστώτα που εξελίσσονται με ταχείς ρυθμούς. Στις ΗΠΑ, ένας πρόσθετος παράγοντας πολυπλοκότητας είναι ο αυξανόμενος ρόλος των επιμέρους Πολιτειών στη ρύθμιση των θεμάτων ESG, ιδίως σε σχέση με τους επενδυτικούς συμβούλους. Παραδοσιακά, οι βασικοί ρυθμιστικοί φορείς ήταν η SEC, η CFTC/NFA για τα παράγωγα και το Υπουργείο Εργασίας για τα συνταξιοδοτικά ταμεία. Σήμερα, όμως, πολλές Πολιτείες έχουν θεσπίσει δικούς τους κανόνες για ESG και DEI, οι οποίοι σε αρκετές περιπτώσεις συγκρούονται μεταξύ τους. Έτσι, βλέπουμε «φιλο-ESG» Πολιτείες (τα λεγόμενα Μπλε Κράτη) και «αντι-ESG» Πολιτείες (τα Κόκκινα Κράτη).
Συνοψίζοντας, η βασική πρόκληση για τις εταιρείες σήμερα είναι η διαχείριση των κανονιστικών αλλαγών — και, βεβαίως, η ποιότητα των δεδομένων ESG, η οποία ανέκαθεν αποτελούσε μια δύσκολη παράμετρο.
Αναφορικά με το Green Impact Exchange, ποια είναι η γνώμη σας;
Το Green Impact Exchange (GIX) είναι το πρώτο χρηματιστήριο στις Ηνωμένες Πολιτείες εγγεγραμμένο στην SEC που επικεντρώνεται αποκλειστικά σε εταιρείες και επενδυτικά κεφάλαια με επαληθευμένους πράσινους, κοινωνικούς και βιώσιμους στόχους. Σε αντίθεση με ιδιωτικές πλατφόρμες ή εθελοντικά πλαίσια, το GIX λειτουργεί με την πλήρη αυστηρότητα του κανονιστικού πλαισίου των δημόσιων αγορών, προσφέροντας διαφάνεια και αξιοπιστία. Σκοπός του είναι να κατευθύνει κεφάλαια προς οργανισμούς που παράγουν μετρήσιμα περιβαλλοντικά και κοινωνικά οφέλη, περιορίζοντας παράλληλα τον κίνδυνο του “greenwashing” μέσω τυποποιημένων γνωστοποιήσεων και εποπτείας. Eίναι κατά την γνώμη μου μια πολύ θετική εξέλιξη και είναι πολύ ενδιαφέρον που εγκρίθηκε αυτή την περίοδο just από την SEC που γενικά επιδεικνύει δυσπιστία στα θέματα ESG. To χρηματιστήριο δεν έχει ακόμη αρχίσει να λειτουργεί και τα κριτήρια για την εισαγωγή την εταιρειών δεν έχουν θεσπισθεί. Παρακολουθούμε με ενδιαφέρον τις εξελίξεις. Αν όλα πάνε καλά, αναμένεται να αρχίσει την λειτουργία του την άνοιξη του 2026.
Ως ενεργό μέλος του ESG Committee του New York Bar Association και του Sustainability Law Committee της American Bar Association, που εργάζονται για την προώθηση βέλτιστων πρακτικών και τη διαμόρφωση πλαισίων για βιώσιμη εταιρική διακυβέρνηση, ποια θεωρείτε ότι είναι σήμερα τα πιο κρίσιμα νομικά ζητήματα στον τομέα της βιωσιμότητας;
Είμαι η ιδρύτρια και πρώην Πρόεδρος (Chair) της ESG Committee του New York State Bar Association, όπου παραμένω ενεργό μέλος. Σήμερα είμαι Πρόεδρος (Chair) της Investment Management Committee της Corporate Sustainability Law Committee του American Bar Association. Συμμετέχω σε αυτούς τους οργανισμούς γιατί τα νομικά προβλήματα είναι πολλά και η συνεργασία για τις βέλτιστες λύσεις απαραίτητη. Και τόσο κρίσιμη όσο και τα ίδια τα προβλήματα.
Συνοπτικά, tα πιο κρίσιμα νομικά ζητήματα στο ESG σήμερα είναι (i) οι γνωστοποιήσεις και ο κίνδυνος greenwashing, (ii) η ερμηνεία του καθήκοντος εμπιστοσύνης (fiduciary duty) και το αν είναι σύννομη με αυτό το καθήκον η ένταξη των παραγόντων ESG (, (iii) οι συγκρουόμενες κανονιστικές απαιτήσεις, (iv) η υποχρεωτική δέουσα επιμέλεια στην αλυσίδα εφοδιασμού, (v) ο αυξανόμενος κίνδυνος δικαστικών διαφορών και ρυθμιστικών ελέγχων, και (vi) η αξιοπιστία και τυποποίηση των δεδομένων ESG.
Μίλησα προηγουμένως αναλυτικά για τον κατακερματισμό και την πολυπλοκότητα του ρυθμιστικού πλαισίου (διεθνές και ενδοκρατικό). Θα αναλύσω περιληπτικά και τα υπόλοιπα
Γνωστοποιήσεις & Κίνδυνος Greenwashing
Ρυθμιστική Εστίαση Οι αρχές (SEC στις ΗΠΑ, ESMA/ευρωπαϊκές αρχές, FCA στο Ηνωμένο Βασίλειο κ.λπ.) εντείνουν τον έλεγχο σε παραπλανητικές γνωστοποιήσεις ESG.
Κίνδυνος: Οι εταιρείες και οι διαχειριστές κεφαλαίων αντιμετωπίζουν νομική ευθύνη για “greenwashing” όταν οι ισχυρισμοί βιωσιμότητας είναι ασαφείς, ατεκμηρίωτοι ή υπερβολικοί.
Νομική πρόκληση: Σχεδιασμός γνωστοποιήσεων που είναι ακριβείς, συνεπείς και ευθυγραμμισμένες με πολλά πλαίσια (κανόνες της Καλιφόρνιας για το κλίμα, SFDR, CSRD, πρότυπα ISSB).
Καθήκον Εμπιστοσύνης & Ενσωμάτωση ESG
Διαχειριστές επενδύσεων: Συνεχίζεται η νομική συζήτηση για το εάν και πώς οι παράγοντες ESG πρέπει να εντάσσονται στο καθήκον εμπιστοσύνης προς τους πελάτες/δικαιούχους (και αν εναρμονίζονται με αυτό το καθήκον)
Συνταξιοδοτικά ταμεία: Η συζήτηση είναι εντονότερη ειδικά στις ΗΠΑ σχετικά με τα συνταξιοδοτικά ταμεία, υπό την καθοδήγηση του Υπουργείου Εργασίας (ERISA), που αλλάζει ανάλογα με την κυβέρνηση.
Αλυσίδα Εφοδιασμού & Νόμοι Δέουσας Επιμέλειας
ΕΕ: Corporate Sustainability Due Diligence Directive (CSDDD) και εθνικοί νόμοι (π.χ. Γερμανικός Νόμος για την Αλυσίδα Εφοδιασμού, Γαλλικός Νόμος Υποχρέωσης Επιμέλειας).
Νομικό ζήτημα: Οι εταιρείες υποχρεούνται πλέον να παρακολουθούν και να αντιμετωπίζουν κινδύνους ανθρωπίνων δικαιωμάτων και περιβαλλοντικούς κινδύνους στις αλυσίδες εφοδιασμού τους με νομική ευθύνη σε περίπτωση αποτυχίας. Πως όμως θα γίνει αυτό με τον καλύτερο δυνατό τρόπο είναι ένα ανοιχτό ερώτημα.
Δικαστικοί & Ρυθμιστικοί Κίνδυνοι
Αγωγές μετόχων: Στοχεύουν ψευδείς δηλώσεις σε ESG marketing ή αποτυχία αντιμετώπισης κλιματικών κινδύνων.
Αγωγές ΜΚΟ & ακτιβιστών: Αυξάνονται οι προσφυγές κατά εταιρειών και κυβερνήσεων (π.χ. Shell, TotalEnergies, αγωγές για το κλίμα στις ΗΠΑ).
Ρυθμιστικές κυρώσεις: SEC, FTC, ευρωπαϊκές αρχές και αρχές στην Ασία κινoύν διαδικασίες επιβολής κυρώσεων σε θέματα ESG.
Δεδομένα, Επαλήθευση & Τυποποίηση
Πρόβλημα: Η ποιότητα των δεδομένων ESG παραμένει ασυνεπής, ενώ η εξάρτηση από τρίτους παρόχους (MSCI, Sustainalytics κ.λπ.) δημιουργεί ζητήματα λογοδοσίας.
Νομικός κίνδυνος: Αν οι εταιρείες βασίζονται σε εσφαλμένα δεδομένα χωρίς επαρκή δέουσα επιμέλεια, μπορεί να εκτεθούν σε ρυθμιστικό ή δικαστικό κίνδυνο.
Πρόκληση: Η εξισορρόπηση των παραγόντων ESG με τη νομική υποχρέωση για μεγιστοποίηση των οικονομικών αποδόσεων.
Ποιος είναι ο ρόλος αυτών των επιτροπών στη διαμόρφωση κατευθυντήριων γραμμών και πολιτικών για ESG; Με ποιους τρόπους υποστηρίζουν τις επιχειρήσεις ώστε να υιοθετούν υπεύθυνες πρακτικές βιωσιμότητας;
Ο ρόλος των επίτροπων είναι ρόλος ενημέρωσης και συνεργασίας. Όπως λέει το αγγλικό ρητό, για να υπάρξει πρόοδος It takes a village.
