Του Κίμωνα Λογοθέτη
Όταν ο νόμος μιλά για ηλεκτροκίνηση και το βιβλίο για καρμπιρατέρ
Η Ελλάδα απέκτησε νέο Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας. Το 2025, ο ΚΟΚ έγινε αυστηρότερος, πιο σύγχρονος, με ψηφιακά μέσα παρακολούθησης και αυξημένες ποινές για επικίνδυνες συμπεριφορές. Κι όμως, οι νέοι οδηγοί εξακολουθούν να εκπαιδεύονται με το ίδιο ξεπερασμένο βιβλίο σημάτων που γράφτηκε πριν από σαράντα χρόνια τότε που το αυτοκίνητο είχε καρμπιρατέρ, το πρόστιμο πληρωνόταν σε δραχμές και ο οδηγός μάθαινε να σπρώχνει το αυτοκίνητο αν μπλόκαρε η μίζα.
Ο νέος ΚΟΚ προβλέπει ποινές-σοκ για συμπεριφορές που μέχρι πρότινος θεωρούνταν πλημμελήματα. Η οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ ή ναρκωτικών, η υπερβολική ταχύτητα, η χρήση κινητού τηλεφώνου κατά την οδήγηση και, κυρίως, η εγκατάλειψη θύματος μετά από τροχαίο, αντιμετωπίζονται πλέον ως κακουργηματικές πράξεις. Η εγκατάλειψη θύματος, που κάποτε θεωρούνταν πλημμέλημα, σήμερα αποτελεί κακούργημα με ποινές πολυετούς κάθειρξης. Η οδήγηση υπό μέθη ή χρήση ουσιών με πρόκληση ατυχήματος υπάγεται επίσης στις βαριές ποινές του Ποινικού Κώδικα. Οι παραβάτες χάνουν δίπλωμα, άδεια και πινακίδες, τα πρόστιμα εκτοξεύονται, ενώ οι υποτροπές επιφέρουν διπλασιασμό κυρώσεων. Παράλληλα, ο νέος νόμος εισάγει ηλεκτρονικά συστήματα ελέγχου, κάμερες παρακολούθησης και αυτόματες ειδοποιήσεις για παραβάσεις – μια μεταρρύθμιση που στα χαρτιά θυμίζει ευρωπαϊκή χώρα.
Κι ενώ ο νόμος μιλά για κακουργήματα, το βιβλίο μιλά για καρμπιρατέρ. Οι νέοι οδηγοί διδάσκονται ακόμα πώς να τραβήξουν το τσοκ του αέρα, πώς να αλλάξουν τον διανομέα, πώς να σπρώξουν το αυτοκίνητο αν δεν παίρνει μπροστά και πόσο είναι το πρόστιμο – σε δραχμές – αν περάσουν με κόκκινο. Η ύλη που διδάσκεται σήμερα σε έναν νέο που θέλει να αποκτήσει άδεια οδήγησης αναφέρεται σε τεχνολογία και νομοθεσία της δεκαετίας του 1970 και του 1980.
Η απόσταση ανάμεσα στη νομοθεσία και στην εκπαίδευση είναι χαώδης. Ο νέος ΚΟΚ επιχειρεί να φέρει την Ελλάδα στην εποχή της ηλεκτροκίνησης, των ευφυών οχημάτων και της αυτόνομης οδήγησης, όμως το εκπαιδευτικό υλικό παραμένει στη μηχανική εποχή. Οι υποψήφιοι οδηγοί δεν διδάσκονται τίποτα για τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, τη διαδικασία φόρτισης και την ανάκτηση ενέργειας, ούτε για τα σύγχρονα συστήματα ελέγχου πρόσφυσης, σταθερότητας (ESP), βοηθού εκκίνησης σε ανηφόρα, ή τα έξυπνα φρένα. Δεν μαθαίνουν τι είναι η αυτόνομη οδήγηση, πώς λειτουργούν οι έξυπνες κάμερες και τα έξυπνα φανάρια, ούτε καν τη σημασία του συστήματος ανοικτής ακρόασης για ασφαλή χρήση τηλεφώνου εν κινήσει.
Πώς να μιλάμε για παιδεία και ασφάλεια, όταν οι εξετάσεις βασίζονται σε ύλη που γράφτηκε τότε που δεν υπήρχαν κινητά τηλέφωνα, ηλεκτρονικά συστήματα οδήγησης ή καν ζώνες ασφαλείας για τους πίσω επιβάτες;
Το πιο εξοργιστικό είναι ότι εδώ και χρόνια το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, σε συνεργασία με το Ευγενίδειο Ίδρυμα, έχει εξαγγείλει επανειλημμένα την προετοιμασία ενός νέου, επικαιροποιημένου βιβλίου θεωρητικής εκπαίδευσης υποψηφίων οδηγών. Ανακοινώσεις, δελτία Τύπου, δηλώσεις προθέσεων, επιτροπές και υποσχέσεις – αλλά αποτέλεσμα κανένα. Κάθε κυβέρνηση υπόσχεται «εκσυγχρονισμό της εκπαίδευσης οδηγών» και κάθε φορά το ίδιο εγχειρίδιο με τις ίδιες εικόνες, τα ίδια παραδείγματα και τα ίδια πρόστιμα σε δραχμές παραμένει στα εξεταστικά κέντρα.
Το μάθημα κυκλοφοριακής αγωγής στα σχολεία υπάρχει μόνο στα χαρτιά. Δεν υπάρχει ύλη, δεν υπάρχουν βιβλία, δεν υπάρχουν εκπαιδευμένοι δάσκαλοι. Οι μαθητές δεν διδάσκονται ποτέ τι σημαίνει σεβασμός στον δρόμο, πρόληψη, ασφάλεια και υπευθυνότητα. Αντί να μαθαίνουν για την ηλεκτρονική εποπτεία, την τεχνολογία και τις σύγχρονες απαιτήσεις της κυκλοφορίας, συνεχίζουν να προετοιμάζονται για εξετάσεις που ανήκουν στην εποχή των Fiat 127 και των κασετοφώνων.
Αν η Πολιτεία θέλει πραγματικά να αλλάξει τη νοοτροπία, πρέπει να ξεκινήσει από τη ρίζα: νέα, σύγχρονη και επικαιροποιημένη ύλη, εκπαίδευση των δασκάλων οδήγησης, ενσωμάτωση της τεχνολογίας στην εκπαιδευτική διαδικασία και ουσιαστική κυκλοφοριακή αγωγή στα σχολεία. Αν όλα αυτά ξεκινούσαν σήμερα, θα χρειάζονταν τουλάχιστον δύο χρόνια για να εφαρμοστούν. Αλλά αν δεν ξεκινήσουν ποτέ, θα συνεχίσουμε να διδάσκουμε στους νέους πώς λειτουργεί ο εξαερωτήρας και όχι πώς σώζεται μια ζωή.
Το βιβλίο των σημάτων δεν άλλαξε ποτέ και μάλλον δεν πρόκειται να αλλάξει. Όσο μένει ίδιο, απαξιώνεται η εκπαίδευση, η παιδεία και η ίδια η έννοια της οδικής ασφάλειας. Η Ελλάδα του 2025 έχει νόμους του 21ου αιώνα αλλά εκπαίδευση οδηγών του 20ού. Και όσο αυτοί οι δύο κόσμοι συνυπάρχουν, οι δρόμοι θα συνεχίσουν να είναι το πιο επικίνδυνο σχολείο της χώρας.
