Της Δάφνης Γρηγοριάδη, Οικονομικής Αναλύτριας
Ο καφές αποτελεί καθημερινή συνήθεια για εκατομμύρια ανθρώπους στην Ελλάδα και την Ιταλία. Ωστόσο, οι τιμές του στην Ελλάδα φαίνεται να προκαλούν σοκ: ενώ στην Ιταλία ένα cappuccino «takeaway» κοστίζει κατά μέσο όρο 1,20€, στην Ελλάδα κοστίζει 2,40€.
Τι εξηγεί αυτή τη σημαντική διαφορά και γιατί οι Έλληνες πληρώνουν σχεδόν διπλά για το ίδιο ρόφημα;
Η διαφορά ΦΠΑ δεν εξηγεί την υψηλότερη τιμή
Στην Ελλάδα, ο ΦΠΑ για τον καφέ «takeaway» είναι μόλις 13%, ενώ για τον καφέ που καταναλώνεται εντός καταστήματος ανέρχεται στο 24%. Αντίθετα, στην Ιταλία, ο ΦΠΑ για τον καφέ ανεξάρτητα από το που καταναλωθεί είναι 22%. Παρά το γεγονός ότι στην Ελλάδα ο ΦΠΑ είναι χαμηλότερος για τον «takeaway» καφέ, η τιμή παραμένει σημαντικά υψηλότερη από αυτή της Ιταλίας, γεγονός που υποδηλώνει ότι άλλοι παράγοντες κόστους επιβαρύνουν τον τελικό καταναλωτή.
Ενεργειακό κόστος και λειτουργικά έξοδα
Ένας σημαντικός λόγος είναι το αυξημένο ενεργειακό κόστος των καταστημάτων στην Ελλάδα. Οι αυξημένες τιμές ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα σε σχέση με την Ιταλία μετακυλίονται άμεσα στους καταναλωτές. Επιπλέον, τα ελληνικά καφέ συχνά λειτουργούν σε μεγαλύτερους χώρους, με υψηλότερα ενοίκια και μεγαλύτερο προσωπικό ανά κατάστημα, ενώ τα ιταλικά καφέ είναι συνήθως μικρότερα, πιο εξειδικευμένα και με λιγότερο προσωπικό.
Προσφορά, ζήτηση και οικονομίες κλίμακας
Στην Ιταλία, η ζήτηση για καφέ είναι σταθερά υψηλή και οι ποσότητες που διακινούνται είναι πολύ μεγαλύτερες, επιτρέποντας στους προμηθευτές να προσφέρουν χαμηλότερες τιμές. Οι οικονομίες κλίμακας μειώνουν το κόστος ανά μονάδα, κάτι που δεν συμβαίνει σε περιοχές της Ελλάδας με μικρότερη κατανάλωση ή πιο απομονωμένα καταστήματα.
Κουλτούρα καφέ και καταναλωτικές συνήθειες
Η ιταλική κουλτούρα καφέ διαφέρει σημαντικά. Ο espresso θεωρείται βασικό στοιχείο της καθημερινότητας και καταναλώνεται γρήγορα, εντός ή εκτός καταστήματος, με συχνότητα που μειώνει την ανάγκη για premium τιμολόγηση.
Στρεβλώσεις αγοράς και κερδοσκοπία
Πέρα από τα αντικειμενικά κόστη, οι στρεβλώσεις στην ελληνική αγορά παίζουν ρόλο. Ορισμένα καταστήματα εκμεταλλεύονται την αυξημένη ζήτηση και το γεγονός ότι οι καταναλωτές θεωρούν τον καφέ καθημερινή ανάγκη, ανεβάζοντας τις τιμές πέρα από το πραγματικό κόστος. Αυτό, σε συνδυασμό με περιορισμένο ανταγωνισμό σε ορισμένες περιοχές, οδηγεί σε υψηλές τιμές που δεν δικαιολογούνται πλήρως από τα λειτουργικά κόστη ή τη φορολογία.
Για τους Έλληνες καταναλωτές, η εμπειρία δείχνει ότι μεγάλο μέρος της τιμής που πληρώνουν οφείλεται σε αποφάσεις τιμολόγησης των επιχειρήσεων και όχι σε αντικειμενικά κόστη. Η σύγκριση με την Ιταλία αποκαλύπτει ότι υπάρχει σημαντικό περιθώριο για χαμηλότερες τιμές, εάν οι συνθήκες αγοράς βελτιωθούν και η ανταγωνιστικότητα ενισχυθεί.
Η υψηλή τιμή του καφέ στην Ελλάδα δεν είναι μόνο θέμα κόστους ή αγοράς, αλλά έχει και κοινωνικές επιπτώσεις. Πολλοί καταναλωτές περιορίζουν την κατανάλωση, επιλέγοντας φθηνότερα ροφήματα ή καφέ στο σπίτι, γεγονός που επηρεάζει άμεσα τον τζίρο των καφετεριών. Επιπλέον, οι τιμές λειτουργούν ως δείκτης της αγοραστικής δύναμης: η αντίληψη ότι ο καφές είναι ακριβός ενισχύει την αίσθηση οικονομικής πίεσης και καθιστά τον καθημερινό καφέ λιγότερο προσβάσιμο για τις οικογένειες με χαμηλότερο εισόδημα.
