Του Σωτήρη Σκουλούδη
Η αφήγηση του δημοσιογράφου Κώστα Μαρδά από τα κατεχόμενα της Κύπρου δεν είναι απλώς ένα οδοιπορικό σε έναν τόπο υπό κατοχή, αλλά ένα προσωπικό προσκύνημα στη μνήμη και στη συνείδηση, πενήντα και πλέον χρόνια μετά τον Αττίλα. Από την Κυρήνεια και το Πέντε Μίλι, εκεί όπου αποβιβάστηκαν οι πρώτες δυνάμεις της τουρκικής εισβολής, μέχρι την περίκλειστη Αμμόχωστο που μετατράπηκε σε τουριστική «ατραξιόν», ο δημοσιογράφος περιγράφει έναν τόπο όπου ο πόλεμος δεν τελείωσε ποτέ· απλώς καλύφθηκε με καζίνο, ξαπλώστρες και φρεσκοβαμμένα ξενοδοχεία.
Μέσα από τη μαρτυρία του και τη συνέντευξή του στους Attica Times, ζωντανεύουν οι αντιφάσεις μιας καθημερινότητας όπου ο κατακτητής υποδέχεται με ευγένεια τον πρόσφυγα, τα ελληνικά ονόματα επιβιώνουν πάνω σε ξεθωριασμένες πινακίδες και η «πράσινη γραμμή» κόβει στη μέση ζωές, επαγγέλματα και όρκους που δεν λύγισαν ποτέ. Οι εικόνες από τα Βαρώσια, οι χιλιάδες διελεύσεις από τα οδοφράγματα, οι τουρίστες που «θαυμάζουν» ερείπια και η άτολμη στάση της διεθνούς κοινότητας, συνθέτουν ένα σκληρό ερώτημα για όλους μας: πότε η λήθη έγινε πιο βολική από το «Δεν ξεχνώ» και αν υπάρχει ακόμη περιθώριο αφύπνισης, πριν ο Αττίλας καθιερωθεί οριστικά ως τουριστικό θέαμα.
Attica Times: Πώς αποφασίσατε να πάτε στα κατεχόμενα;
Κώστας Μαρδάς: Το είχα σαν ένα προσωπικό τάμα… Και το ξεπλήρωσα τώρα: Πενήντα συν ένα χρόνια από την εισβολή του Αττίλα… Ήμουν δεκαοχτάχρονος, όταν από το χωριό μου, Θολοποτάμι Χίου, βλέπαμε απέναντι από τον Κόλπο της Σμύρνης να φαίνονται τα πολεμικά, έχοντας αγωνία ότι θα επιχειρήσουν απόβαση στο νησί μας… Και τώρα, όντας προς τα τελευταία χρόνια της ενεργούς δημοσιογραφίας και λειτουργώντας ως εθελοντής της ενημέρωσης, ταξίδεψα στην Κύπρο ως προσκυνητής. Για να επισκεφθώ την κατεχόμενη Κυρήνεια και την κατεχόμενη Αμμόχωστο, καθώς συμπληρώθηκαν 5 χρόνια από τις 8 Οκτωβρίου 2020, όταν ο Ερντογάν –κόντρα στο διεθνές δίκαιο– ανήγγειλε το άνοιγμα της περίκλειστης περιοχής των Βαρωσίων, διαπράττοντας το αδίκημα του εποικισμού που είναι έγκλημα πολέμου! Υπό την ανοχή Ευρωπαίων, Αμερικανών, Ρώσων, ΝΑΤΟ, ΟΗΕ.
Δώστε μας μια εικόνα από την Κυρήνεια. Τι θα συναντήσεις κανείς και τι θα αισθανθεί στα Κατεχόμενα;
Όπως ξέρετε, στην παραλιακή περιοχή Πέντε Μίλι της Κυρήνειας αποβιβάστηκαν οι πρώτες δυνάμεις του Αττίλα με ελάχιστη αντίσταση καθώς η Ελληνική Δύναμη Κύπρου και η Εθνική Φρουρά, υπό τις διαταγές του ταξίαρχου Ιωαννίδη, είχαν… άλλη απασχόληση: Το πραξικόπημα κατά του Προέδρου και Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, βομβαρδίζοντας το Προεδρικό Μέγαρο! Έτσι άνοιξαν την Κερκόπορτα. Προτίμησαν να σκοτώνουν Έλληνες, παρά να αντισταθούν στον εισβολέα… Τότε ο πληθυσμός ήταν μόλις 4.000 κάτοικοι (3.000 Ελληνοκύπριοι – 1.000 Τουρκοκύπριοι)
Σήμερα, μαζί με την ευρύτερη περιοχή υπερβαίνει τις 30.000. Έχει εξελιχθεί σε τουριστική πρωτεύουσα του κατεχόμενου νησιού. Το παλιό γραφικό λιμανάκι έχει αναδειχθεί σε λιμενικό ημικύκλιο υποδοχής τουριστών, ελλιμενισμού γιοτ και χώρο με σύγχρονες ψαροταβέρνες. Απλησίαστες για τους ντόπιους , με 600 λίρες μια μερίδα καλαμαράκια (1 ευρώ ίσον 48 τουρκικές λίρες), μπαρ και ξενοδοχεία. Η πόλη έχει αναπτυχθεί με καζίνο και ξενυχτάδικα, υπό την σκιάν του Αττίλα…
Ποιας εθνικότητας είναι οι τουρίστες;
Περιδιαβαίνοντας τους δρόμους, την προκυμαία και το φράγκικο κάστρο , άκουγα αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ρώσικα, τούρκικα και… ελληνικά. Σύμφωνα με στοιχεία από την Αστυνομική Διεύθυνση Λευκωσίας, πριν την πανδημία, καταγράφτηκαν 1.500.000 διελεύσεις από τα οδοφράγματα. Αυτά άνοιξαν το 2003 στο πλαίσιο μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης για μια προοπτική επανένωσης. Και πολλοί Ελληνοκύπριοι πήγαιναν για να δουν τα σπίτια τους. Κάποιοι και κάποιες δεν άντεξαν και δεν ξαναπήγαν. Πολλοί όμως άνδρες περνούν τα Σαββατοκύριακά τους στις ταβέρνες, στα πολυτελή ξενοδοχεία και στα πολλά υποσχόμενα καζίνο και, επιστρέφοντας, φουλάρουν τα αυτοκίνητά τους με βενζίνη που είναι αρκετά πιο φθηνή.
Τι διατυπώσεις χρειάζονται;
Στα οδοφράγματα υπάρχει το ελληνοκυπριακό φυλάκιο, όπου δείχνεις την αστυνομική σου ταυτότητα και λίγα μέτρα μετά κάνεις το ίδιο στο τουρκοκυπριακό φυλάκιο. Καμία σφραγίδα και καμία ερώτηση. Εγώ πέρασα από το οδόφραγμα της Λήδρας, όπου ήταν το περίφημο ξενοδοχείο, τώρα υπό τον έλεγχο της ειρηνευτικής δύναμης του ΟΗΕ και δίπλα η ελληνική πρεσβεία. Περπάτησα περίπου ένα χιλιόμετρο στην κατεχόμενη Λευκωσία, έφθασα σε αφετηρία λεωφορείων και με δύο ευρώ εισιτήριο βρέθηκα στην Κυρήνεια. Αφού συνάντησα καθ’ οδόν το άγαλμα του Ατατούρκ και πολλές σημαίες του ψευδοκράτους και της Τουρκίας.
Πώς σας αντιμετώπισαν;
Παρίστανα τον… αμερικάνο τουρίστα της μιας ημέρας… Αλλά γενικά, είναι φιλικοί, αφού αντιμετωπίζουν πια τους Ελληνοκύπριους ως καλούς τουρίστες. Μέχρι τώρα δεν έχει σημειωθεί κάποιο επεισόδιο συμπλοκής… Βέβαια, να σημειώσω τη σύλληψη πέντε Ελληνοκυπρίων για παραβίαση στρατιωτικής ζώνης… Πάντως, είναι αρκετά σουρεαλιστικό να σε υποδέχεται ο κατακτητής του σπιτιού σου με ευγένεια και εσύ να τον… ευχαριστείς. Τελικά επέστρεψα το απόγευμα στην ελεύθερη Λευκωσία και ανοίγοντας κουβέντα με τον αστυνομικό Φιλίππου, λέγοντάς του την ιδιότητά μου, μου δήλωσε ευθέως: «Πηγαίνουν χιλιάδες δικοί μας… Εγώ έχω αδελφό αγνοούμενο και έναν άλλον που ήταν αιχμάλωτος του Αττίλα. Και έχω ορκισθεί να μην πατήσω στα μέρη του κατακτητή»!
Δώστε μας μια εικόνα από την πράσινη γραμμή της Λευκωσίας
Στην οδό Γρανικού συνάντησα τον τολμηρό επιπλοποιό Κώστα Γαβιήλ: «Είμαι πρόσφυγας από την Κυρήνεια. Έφτιαχνα βάρκες. Αφού συνήλθα κάπως από την προσφυγιά, επέλεξα να ανοίξω κατάστημα επίπλων 5 μέτρα απόσταση από τους Τούρκους και έβαλα την επιγραφή… «Το βάσανο»… Για να μην ξεχάσω αυτό που μας βασανίζει!».
Πώς πήγατε στα Βαρώσι; Ποια είναι η κατάσταση εκεί;
Πήρα το λεωφορείο για Αγία Νάπα και με εισιτήριο 6 ευρώ κατέβηκα μετά από 2 ώρες στο χωριό Παραλίμνι και από κει με ταξί έφθασα σε 15 λεπτά έξω από την είσοδο της περιοχής που άνοιξε ο Ερντογάν. Κόστος 50 ευρώ. Εδώ ο Κύπριος ταξιτζής με έπιασε… αμερικανάκι… Παρηγορήθηκα, πάντως, από αυτά που είδα. Και ταυτόχρονα μου μαύρισε η καρδιά: Η παραλιακή πόλη δεν ήταν στα σχέδια κατάκτησης. Αλλά, επειδή οι Έλληνοκύπριοι κάτοικοι διαπίστωσαν πώς οι χουντικοί αξιωματικοί δεν αντέταξαν άμυνα, έφυγαν έντρομοι. Οι κατοχικές δυνάμεις περιέφραξαν την περιοχή, αρκούμενοι σε τακτικές περιπολίες.
Ώσπου ο Ερντογάν, διέταξε να ανοίξει για τουριστική αξιοποίηση ένα μέρος της παραλιακής περιοχής των Βαρωσίων, που υπήρξε διεθνής προορισμός υψηλού τουρισμού, με πολυτελέστατα ξενοδοχεία: Περπατώντας την πάλαι ποτέ λεωφόρο Δημοκρατίας για να φθάσω στην άμμο, είδα στοιχειωμένα σπίτια, νεκρά ξενοδοχεία, χορταριασμένες προσόψεις καταστημάτων. Αλλά στην παραλία βρέθηκα μπροστά σε ξένοιαστους λουόμενους, σε ξενοδοχείο φρεσκοβαμμένο, και ανακαινισμένα καταστήματα εστίασης όπου οι πελάτες απολαμβάνουν τα χάμπουργκερς, τα παγωτά και τα αναψυκτικά τους.
Ποιας εθνικότητας;
Κυρίως Τούρκοι, αλλά συνάντησα και Αμερικάνους και Ευρωπαίους που νοίκιαζαν ποδήλατα για να… θαυμάσουν τα ελληνικά ερείπια. Ερείπια που όμως αντιστέκονται με επιγραφές στα ελληνικά: «Ολυμπιακή Αεροπορία». «Ενοικιάσεις Αυτοκινήτων». «Κτηματικαί Συναλλαγαί». Το γραφείο τουρισμού του ψευδοκράτους διανέμει στην είσοδο ιλουστρασιόν προσπέκτους με τουριστικό χάρτη για την προηγούμενη χρήση των κτισμάτων χωρίς –εννοείται– να αναφέρεται στην ελληνικότητά τους. Και, φυσικά, η ονομασία της περιοχής είναι τουρκική: «Μαράς». Σαν μια απόδειξη αμοραλισμού, διαφημίζεται η ακμή της περιφέρειας, όπου κατοικούσαν Τουρκοκύπριοι, αλλά η πλειοψηφία των κατοίκων ήταν Ελληνοκύπριοι. Διαβάζει λοιπόν στα αγγλικά ο επισκέπτης ότι «πριν το 1974 υπήρχαν 6.500 ξενοδοχειακές κλίνες, ενώ κατεγράφησαν 2.946 οικίες, 560 εμπορικοί οίκοι, 481 καταστήματα, 29 τράπεζες, 7 εκκλησίες, ένα νεκροταφείο, 25 μουσεία και 99 χώροι ψυχαγωγίας».
Μάλιστα υπάρχουν αστυνομικά φυλάκια και άγρυπνοι φρουροί, που όταν με έβλεπαν να στρέφω την κάμερα του κινητού προς το μέρος τους μου ζητούσαν επιτακτικά να σταματήσω…
Πώς θα χαρακτηρίζατε τη μετάλλαξη της παραλίας;
Ο Αττίλας… αξιοθέατο!.. Ο Αττίλας τουριστική ατραξιόν!.. Ο Αττίλας με ξαπλώστρες και ομπρέλες!.. Ο Αττίλας … ντύθηκε τουρίστας !
Τέλος θυμίστε μας… Πώς αντέδρασε η διεθνής κοινότητα σε αυτή την ενέργεια του τουρκικού κράτους;
Το Συμβούλιο Ασφαλείας εξέδωσε μια καταδικαστική ανακοίνωση, καλώντας την Τουρκία να ανακαλέσει το άνοιγμα… Μέχρι εκεί. Το ίδιο και εμείς. Δυστυχώς το «Δεν ξεχνώ», έχει ξεχαστεί από τους πολλούς σε Ελλάδα και Κύπρο. Το θέμα του τουριστικού εποικισμού πρέπει να τεθεί ξανά σε επίπεδο Ε.Ε., ΟΗΕ, ΝΑΤΟ, ΗΠΑ, Συμβούλιο Ευρώπης. Παντού! Γι’ αυτό έκανα αυτό το ρεπορτάζ και μιλάω σε σας: Μήπως και… εγερθούμε… Όλοι μας : Τύπος, ηγεσίες, πολίτες…
