Η ελληνική πολιτική ζωή συχνά χαρακτηρίζεται από έντονες προσωπικές αντιπαραθέσεις και συγκρουόμενα αφηγήματα. Λίγες όμως πολιτικές προσωπικότητες έχουν προκαλέσει τόσο πολωτικές αντιδράσεις όσο ο Αλέξης Τσίπρας. Από την εκρηκτική άνοδό του το 2012 έως την αποχώρηση και την πρόσφατη επανεμφάνισή του, το όνομα Τσίπρας εξακολουθεί να πυροδοτεί έντονο δημόσιο διάλογο.
Ένα από τα κυρίαρχα θέματα που επανέρχονται είναι εκείνο των «ψεμάτων», όπως τα χαρακτηρίζουν οι πολιτικοί του αντίπαλοι και του πολιτικού του ύφους, το οποίο συχνά θεωρείται επιθετικό ή αλαζονικό. Το ερώτημα που τίθεται είναι το εξής: πώς και γιατί ένας πρώην πρωθυπουργός, που έχει κατηγορηθεί επανειλημμένα για ασυνέπειες και υπαναχωρήσεις, διεκδικεί εκ νέου χώρο στην κεντρική πολιτική σκηνή;
Το παρελθόν που επιστρέφει ως κατηγορία
Οι επικριτές του Τσίπρα υποστηρίζουν ότι η πολιτική του πορεία χαρακτηρίστηκε από υποσχέσεις που δεν υλοποιήθηκαν: από το περίφημο πρόγραμμα της διαπραγμάτευσης χωρίς λιτότητα έως την τελική υπογραφή μνημονίου που ο ίδιος καταδίκαζε. Αυτές οι πράξεις αξιοποιούνται συστηματικά στον δημόσιο διάλογο ως δείγματα πολιτικής αναξιοπιστίας.
Ωστόσο, παρόμοιες ανατροπές συναντώνται διεθνώς σε κυβερνήσεις που βρίσκονται υπό πίεση εξωτερικών παραγόντων. Αυτό δεν ακυρώνει την κριτική που δέχεται, απλώς την τοποθετεί σε ευρύτερο πλαίσιο.
Το πολιτικό κεφάλαιο του Τσίπρα
Παρά τις έντονες επικρίσεις, ο Τσίπρας εξακολουθεί να διαθέτει πολιτικό βάρος. Ένα μέρος της κοινωνίας τον εξακολουθεί να βλέπει ως φορέα προοδευτικών ή αντισυστημικών θέσεων, ενώ κάποιες αποφάσεις της διακυβέρνησής του αξιολογούνται θετικά από συγκεκριμένα ακροατήρια. Έτσι, η επιστροφή του δεν οφείλεται μόνο, όπως λένε οι αντίπαλοι, σε πολιτικό θράσος, αλλά και στη διαρκή επιρροή που διατηρεί.
Η κατηγορία του θράσους και η πολιτική κουλτούρα της πόλωσης
Για αρκετούς, η επανεμφάνιση του Τσίπρα αποτελεί ένδειξη πολιτικής αλαζονείας. «Πώς επιστρέφει μετά από όσα έγιναν;» είναι ένα συχνό ερώτημα. Φυσικά, αυτό συνδέεται και με την ελληνική πολιτική κουλτούρα, όπου οι πρώην ηγέτες, ακόμη και μετά από ήττες, συχνά επιστρέφουν λόγω ελλιπούς ανανέωσης στελεχών, ισχυρών προσωπικών δικτύων και κομματικών αναγκών.
Το νέο βιβλίο: καταγραφή, αυτοδικαίωση ή μεταφορά ευθυνών;
Σημαντικό μέρος της πρόσφατης δημόσιας συζήτησης αφορά το νέο βιβλίο του Αλέξη Τσίπρα, μέσα από το οποίο, σύμφωνα με πολλές αναλύσεις και αντιδράσεις, επιχειρεί να αναδιατάξει το αφήγημα της περιόδου διακυβέρνησής του.
Το βιβλίο περιγράφεται από επικριτές ως μια προσπάθεια ελεγχόμενης αυτοκριτικής που συνοδεύεται από σαφή μετατόπιση ευθυνών σε πρώην στενούς συνεργάτες του: υπουργούς, κομματικά στελέχη και πρόσωπα που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην κρίσιμη περίοδο του 2015–2019. Αναφορές σε αστοχίες, λανθασμένους χειρισμούς ή εκτροχιασμένα εγωιστικά στοιχεία πρώην συντρόφων του παρουσιάζονται ως κεντρικά σημεία του βιβλίου.
Για αρκετούς αναλυτές αυτό αποτελεί ένδειξη ότι ο Τσίπρας επιχειρεί να καθαρίσει την προσωπική του πολιτική εικόνα, να αποστασιοποιηθεί από λάθη που έχουν ήδη στιγματίσει τη θητεία του και να επανεμφανιστεί με ένα ανακαινισμένο αφήγημα. Δεν είναι τυχαίο ότι το βιβλίο έχει ήδη προκαλέσει εσωκομματικoύς τριγμούς και δημόσιες αντιδράσεις, καθώς πολλοί θεωρούν ότι ξαναγράφει την ιστορία προς όφελός του.
Το νέο αφήγημα του Τσίπρα και τα όριά του
Η επιστροφή του επιχειρεί να στηριχθεί στη συνένωση του προοδευτικού χώρου και στην αντιπαράθεση με την κυβέρνηση. Όμως η επιτυχία αυτής της προσπάθειας εξαρτάται από το πώς θα αξιολογήσει η κοινωνία το παρελθόν του, ιδιαίτερα όταν παραμένουν ισχυρές οι εντυπώσεις περί πολιτικών αντιφάσεων.
Είτε κάποιος θεωρεί τον Αλέξη Τσίπρα πολιτικό που υποσχέθηκε πολλά και υλοποίησε λίγα, είτε τον βλέπει ως ηγέτη που αναγκάστηκε να προσαρμοστεί σε εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες, ένα πράγμα είναι βέβαιο: η επιστροφή του δεν περνά απαρατήρητη. Για τους επικριτές του, αποτελεί θράσος. Για τους υποστηρικτές του, αποτελεί συνέχεια μιας ανοιχτής πολιτικής πορείας.
Σε κάθε περίπτωση, η επανεμφάνισή του αναζωπυρώνει ένα διαχρονικό ερώτημα:
ποιος καθορίζει την πολιτική αξιοπιστία και ποιος αποφασίζει πότε ένας πολιτικός έχει «δικαίωμα επιστροφής»;
Η απάντηση όπως πάντα ανήκει στους πολίτες.
