Η μαζική συγκέντρωση πληθυσμών στα παράλια της Λιβύης δημιουργεί άνευ προηγουμένου μεταναστευτική πίεση προς την Ελλάδα και την Ευρώπη, θέτοντας ζήτημα εθνικής ασφάλειας, κοινωνικής συνοχής και στρατηγικής αντοχής.
Η συγκέντρωση πληθυσμών τέτοιας κλίμακας στη Βόρεια Αφρική μετατρέπει το μεταναστευτικό από διαχειριστικό ζήτημα σε στρατηγική απειλή. Όσα διαμορφώνονται στα παράλια της Λιβύης δεν αποτελούν μια ακόμη κρίση ροών, αλλά ένα φαινόμενο με χαρακτηριστικά γεωπολιτικής αποσταθεροποίησης, με άμεσες συνέπειες για την Ελλάδα, την Ευρώπη και την ίδια την έννοια των εξωτερικών συνόρων.
Εκατομμύρια άνθρωποι βρίσκονται σε καθεστώς αναμονής στη Βόρεια Αφρική. Όχι ως μεμονωμένες μετακινήσεις, αλλά ως δυνητικό μαζικό κύμα. Το μέγεθος αυτό δεν είναι διαχειρίσιμο χωρίς σοβαρές κοινωνικές, πολιτικές και θεσμικές επιπτώσεις. Καμία χώρα και καμία ένωση κρατών δεν μπορεί να απορροφήσει πληθυσμιακές πιέσεις τέτοιας κλίμακας χωρίς να δοκιμαστούν τα όρια της συνοχής της.
Από τον ανθρωπισμό στη στρατηγική ασφάλειας
Για χρόνια, η Ευρώπη αντιμετώπισε το μεταναστευτικό κυρίως ως ανθρωπιστικό ζήτημα. Η προσέγγιση αυτή, όσο καλοπροαίρετη κι αν υπήρξε, αγνόησε μια βασική πραγματικότητα. Οι κοινωνίες έχουν όρια και τα κράτη έχουν πρωταρχική υποχρέωση να διασφαλίζουν την ασφάλεια, τη συνοχή και τη λειτουργικότητά τους. Όταν οι ροές γίνονται μαζικές, όταν δεν υπάρχει ουσιαστικός έλεγχος, ταυτοποίηση και αποτελεσματική επιστροφή, το ζήτημα μετατρέπεται αναπόφευκτα σε πρόβλημα δημόσιας τάξης, κοινωνικής συνοχής και εθνικής ασφάλειας. Σε αυτό το σημείο, οι θεωρητικές προσεγγίσεις καταρρέουν μπροστά στην πραγματικότητα.
Η Ελλάδα στην πρώτη γραμμή
Η Ελλάδα δεν παρακολουθεί τις εξελίξεις από απόσταση. Είναι χώρα πρώτης γραμμής. Και η πραγματικότητα είναι αμείλικτη. Η χώρα δεν αντέχει άλλες μαζικές παράνομες ροές. Ούτε κοινωνικά, ούτε θεσμικά, ούτε πολιτικά. Η στάση της Ελλάδας οφείλει να είναι στιβαρή, αποφασιστική και ξεκάθαρη. Όχι από ιδεολογία, αλλά από ανάγκη. Η προστασία των συνόρων δεν αποτελεί επιλογή πολιτικής ευκολίας. Είναι θεμελιώδης υποχρέωση ενός κράτους που θέλει να παραμείνει κυρίαρχο και λειτουργικό.
Ο δύσκολος διάλογος για τα μέσα
Σε αυτό το πλαίσιο επανέρχεται και η συζήτηση για σκληρά μέτρα αποτροπής. Καμία δημοκρατία δεν τα επιθυμεί ως πρώτη λύση. Όταν όμως οι εναλλακτικές εξαντλούνται και η ευρωπαϊκή απάντηση παραμένει αργή ή ανεπαρκής, τα κράτη πρώτης γραμμής βρίσκονται μπροστά σε οδυνηρά διλήμματα.
Το πραγματικό ερώτημα δεν είναι αν αυτές οι πρακτικές είναι ευχάριστες. Το ερώτημα είναι ποια ρεαλιστική, λειτουργική και αποτελεσματική ευρωπαϊκή πολιτική υπάρχει σήμερα. Χωρίς αποτροπή, χωρίς επιστροφές και χωρίς κοινή στρατηγική, η πίεση μεταφέρεται εξ ολοκλήρου στις χώρες των εξωτερικών συνόρων.
Η ώρα της ευθύνης και όχι των αυταπατών
Η συγκυρία δεν προσφέρεται για ιδεολογικές απλουστεύσεις ή ρητορικές αποκομμένες από την πραγματικότητα. Ο ανθρωπισμός αποτελεί θεμέλιο κάθε δημοκρατικής χώρας και δεν αμφισβητείται. Δεν μπορεί όμως να λειτουργεί χωρίς κράτος, χωρίς κανόνες και χωρίς σύνορα. Ο ανθρωπισμός χωρίς κοινωνική συνοχή και χωρίς θεσμικά όρια καταλήγει να ακυρώνει και τον ίδιο του τον σκοπό. Χωρίς σταθερό κράτος, δεν υπάρχει ούτε αλληλεγγύη ούτε δημοκρατία που να αντέχει στον χρόνο.
Η Ελλάδα καλείται να σκεφτεί όχι μόνο το σήμερα, αλλά και τα επόμενα είκοσι χρόνια. Τη δημογραφική της εικόνα, την κοινωνική της συνοχή, την πολιτισμική της συνέχεια και την ικανότητα ένταξης με κανόνες και όρια. Καμία χώρα δεν μπορεί να αγνοήσει ποιος κατοικεί στον τόπο της και με ποιο κοινό πλαίσιο αξιών.
Η Ευρώπη σε καμπή
Αν η Ευρώπη δεν αντιληφθεί ότι το μεταναστευτικό έχει πλέον στρατηγική διάσταση, το κόστος θα είναι βαρύ. Πολιτικά, κοινωνικά και θεσμικά. Η πόλωση και η αμφισβήτηση των θεσμών δεν είναι η αιτία, αλλά το σύμπτωμα μιας αποτυχίας διαχείρισης. Η Ελλάδα δεν μπορεί να περιμένει να λυθεί πρώτα το ευρωπαϊκό πρόβλημα. Οφείλει να προστατεύσει τα σύνορά της σήμερα, με νομιμότητα, σοβαρότητα και αποφασιστικότητα.
Διότι το δίλημμα έχει τεθεί ξεκάθαρα. Πρώτα η χώρα, οι κανόνες και η κοινωνική συνοχή. Πάνω σε αυτά μπορεί να στηριχθεί και ο ανθρωπισμός. Όχι το αντίστροφο.
