Έντονες διεργασίες βρίσκονταν σε εξέλιξη έως αργά το βράδυ της 17ης Δεκεμβρίου στο COREPER, την Επιτροπή των Μονίμων Εκπροσώπων, με αντικείμενο τις τελευταίες εκκρεμότητες του Κανονισμού διασφάλισης για τη Mercosur. Την ίδια ώρα, εκατοντάδες τρακτέρ κατευθύνονταν προς την περιοχή του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, δημιουργώντας σκηνικό ασφυκτικής πίεσης και απειλώντας να παραλύσουν την πρωτεύουσα της ΕΕ.
Η κορύφωση των κινητοποιήσεων αναμένεται σήμερα Πέμπτη 18 Δεκεμβρίου, με περίπου 10.000 αγρότες από όλα τα κράτη μέλη να συγκεντρώνονται έξω από τα κτίρια των ευρωπαϊκών θεσμών. Η διαμαρτυρία έχει έντονο συμβολικό χαρακτήρα και λειτουργεί ως προειδοποίηση, λίγες μόλις ώρες πριν η πρόεδρος Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν αναχωρήσει για τη Βραζιλία με στόχο την υπογραφή του βασικού κειμένου της συμφωνίας.
Υπό το βάρος αυτής της πίεσης, Συμβούλιο και Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κατέληξαν το βράδυ της 17ης Δεκεμβρίου σε προκαταρκτική συμφωνία για Κανονισμό που ενισχύει τις δικλίδες ασφαλείας για τον ευρωπαϊκό αγροδιατροφικό τομέα. Ο Κανονισμός ενεργοποιεί τη διμερή ρήτρα διασφάλισης που προβλέπεται στις συμφωνίες ΕΕ Mercosur και επιτρέπει την προσωρινή αναστολή προνομιακών δασμών όταν εισαγωγές από την Αργεντινή, τη Βραζιλία, την Παραγουάη και την Ουρουγουάη προκαλούν ή απειλούν να προκαλέσουν σοβαρή ζημία.
Η λίστα των προϊόντων που τίθενται υπό αυστηρότερη παρακολούθηση επεκτείνεται και περιλαμβάνει πλέον και τα εσπεριδοειδή, ενώ τα ευαίσθητα προϊόντα θα εξετάζονται με επιταχυμένες διαδικασίες. Οι αρμόδιες αρχές θα μπορούν να ξεκινούν έρευνα όταν διαπιστώνεται υποτίμηση τιμών κατά 8% σε συνδυασμό με αύξηση του όγκου ή ισόποση πτώση των εισαγωγικών τιμών. Η έρευνα θα ολοκληρώνεται εντός τεσσάρων μηνών, με δυνατότητα επιβολής προσωρινών μέτρων σε μόλις 21 ημέρες σε περιπτώσεις επείγοντος χαρακτήρα.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα παρακολουθεί τις αγορές ανά εξάμηνο και θα ενημερώνει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, ενώ έως την 1η Μαρτίου 2026 θα εκδώσει τεχνικές κατευθυντήριες οδηγίες για τους εθνικούς και περιφερειακούς ελέγχους. Παράλληλα, προβλέπονται μηχανισμοί αποτροπής της παράκαμψης των ρητρών διασφάλισης.
Παρά τη συμφωνία σε προκαταρκτικό επίπεδο, οι τεχνικές διαπραγματεύσεις στο COREPER παραμένουν ιδιαίτερα εύθραυστες. Στο τραπέζι βρίσκονται ζητήματα όπως η μείωση των προθεσμιών ενεργοποίησης έκτακτων δασμών, η διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής σε προϊόντα όπως το ελαιόλαδο, τα γαλακτοκομικά, το βαμβάκι και η ζάχαρη, καθώς και η μείωση των ποσοστώσεων εισαγωγών σε περίπτωση υπερβολικής αύξησης όγκου.
Οι απαιτήσεις αυτές αντικατοπτρίζουν τις θέσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, το οποίο έχει εγκρίνει σε πρώτη ανάγνωση αυστηρότερα μέτρα διασφάλισης για 12 βασικές κατηγορίες αγροτικών προϊόντων, την εφαρμογή ‘mirror clauses’ που διασφαλίζουν την αμοιβαιότητα στα πρότυπα παραγωγής και στους υγειονομικούς ελέγχους, καθώς και τη μείωση του ορίου ενεργοποίησης των μέτρων στο 5% αντί για 10%. Οι ‘mirror clauses’ προκαλούν ωστόσο σφοδρές αντιδράσεις από την πλευρά της Mercosur, η οποία τις χαρακτηρίζει «απαράδεκτη εξωτερική παρέμβαση» στο ρυθμιστικό πλαίσιο των χωρών της.
Η Γαλλία και η Ιταλία, δύο χώρες με βαρύνουσα σημασία στον ευρωπαϊκό αγροτικό τομέα, διατηρούν επιφυλακτική έως επικριτική στάση απέναντι στη συμφωνία. Το Παρίσι επιμένει στην ανάγκη νομικά δεσμευτικών ‘mirror clauses’, ενώ η Ρώμη επαναλαμβάνει ότι «η Ευρώπη δεν μπορεί να θυσιάσει τον αγροτικό της ιστό στο όνομα της απελευθέρωσης του εμπορίου».
Στο εσωτερικό της Ένωσης, οι ισορροπίες παραμένουν εύθραυστες. Αν και η Δανική Προεδρία του Συμβουλίου επιδιώκει την ολοκλήρωση του πακέτου πριν από την επόμενη Σύνοδο Κορυφής ΕΕ Νότιας Αμερικής εντός του πρώτου τριμήνου του 2026, η απουσία σαφών συμβιβασμών και πολιτικής συναίνεσης διατηρεί τον κίνδυνο νέου αδιεξόδου.
Από τη νέα χρονιά, την Προεδρία του Συμβουλίου αναλαμβάνει η Κύπρος, η οποία θα κληθεί να αποφασίσει αν θα ενσωματώσει τα «εγγυημένα safeguard» σε ένα ενιαίο διμερές πακέτο ή αν, υπό την πίεση αγροτικών λόμπι, της Ομάδας Βίζεγκραντ και σκανδιναβικών χωρών, θα οδηγηθεί σε παράταση των διαβουλεύσεων.
Για την Ελλάδα, η συμφωνία παρουσιάζει αντικρουόμενες επιπτώσεις. Οι εξαγωγείς ελαιολάδου και εσπεριδοειδών εκφράζουν ανησυχία για την ενίσχυση του ανταγωνισμού από τη Λατινική Αμερική, ενώ οι εισαγωγείς κρέατος και ζάχαρης διαβλέπουν προοπτικές χαμηλότερου κόστους πρώτων υλών.
Την ίδια στιγμή, περιβαλλοντικές οργανώσεις τονίζουν ότι καμία εμπορική συμφωνία δεν πρέπει να υπονομεύει τις δεσμεύσεις της ΕΕ για βιώσιμη γεωργία και ιδιαίτερα για την αποτροπή της αποψίλωσης του Αμαζονίου.
Ενώ οι διαπραγματεύσεις συνεχίζονται, η πίεση στους δρόμους των Βρυξελλών εντείνεται. Δεκάδες τρακτέρ συγκεντρώθηκαν ήδη από τα μεσάνυχτα κοντά στους ευρωπαϊκούς θεσμούς, ενόψει της σημερινής μεγάλης κινητοποίησης. Η Copa Cogeca εκτιμά ότι θα συμμετάσχουν 10.000 αγρότες από όλα τα 27 κράτη μέλη, καταγράφοντας για πρώτη φορά τόσο ευρεία ευρωπαϊκή σύμπραξη αγροτικής διαμαρτυρίας.
Οι αγρότες προβάλλουν τρεις βασικούς λόγους για την κινητοποίηση. Πρώτον, τις «απαράδεκτες» προτάσεις της Επιτροπής για την Κοινή Αγροτική Πολιτική μετά το 2027, τις οποίες θεωρούν ανεπαρκείς. Δεύτερον, την εμπορική πολιτική της ΕΕ έναντι της Mercosur, την οποία χαρακτηρίζουν «ιστορικό λάθος» λόγω των πιέσεων που εκτιμούν ότι θα ασκηθούν σε τιμές και εισοδήματα. Τρίτον, την ανάγκη απλοποίησης και μεγαλύτερης νομικής σαφήνειας στο αγροτικό πλαίσιο.
Η πορεία των αγροτών ξεκινά στις 9 το πρωί από τη Boulevard Roi Albert II κοντά στον σταθμό Bruxelles Nord και θα κινηθεί μέσω της λεωφόρου Botanique και της Rue de la Loi προς τη Place du Luxembourg, με άφιξη γύρω στις 2:30 το μεσημέρι. Αν και δεν προβλέπονται επίσημοι αποκλεισμοί, αναμένεται έντονη αναστάτωση στο κέντρο των Βρυξελλών και στην «ευρωπαϊκή συνοικία». Αξιοσημείωτο είναι ότι ο πρόεδρος της Ιρλανδικής Αγροτικής Ένωσης Φράνσυ Γκόρμαν ξεκίνησε με τρακτέρ από το Δουβλίνο για να συμμετάσχει στη διαμαρτυρία.
