Σε κλίμα έντονης αβεβαιότητας ξεκινά η Σύνοδος Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις Βρυξέλλες, με τους Ευρωπαίους ηγέτες να βαδίζουν σε λεπτή ισορροπία και το ενδεχόμενο αποτυχίας να πλανάται πάνω από το ζήτημα της χρηματοδότησης της Ουκρανίας. Οι επόμενες δύο ημέρες θεωρούνται καθοριστικές, καθώς στο παρασκήνιο εξελίσσεται ένας μαραθώνιος διαβουλεύσεων με στόχο να αποτραπεί ένα «φιάσκο» που θα εξέπεμπε ιδιαίτερα αρνητικό μήνυμα προς το διεθνές περιβάλλον.
Την ώρα που οι ηγέτες των 27 κρατών μελών εισέρχονται στο κτίριο Europa του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, το κέντρο των Βρυξελλών κατακλύζεται από χιλιάδες αγρότες από κάθε γωνιά της Ευρώπης. Οι διαδηλωτές εκφράζουν την έντονη αντίθεσή τους σε πολιτικές που θεωρούν επιβαρυντικές για τον πρωτογενή τομέα, με αιχμή τη συμφωνία ΕΕ Mercosur. Παραμένει ανοιχτό αν η συμφωνία αυτή θα προχωρήσει μέσω κάποιου «μαγικού» λεκτικού συμβιβασμού ή αν θα παγώσει μέχρι να γεφυρωθούν οι διαφορές ανάμεσα σε πολιτικούς και αγροτικό κόσμο.
Στο επίκεντρο των διπλωματικών διεργασιών βρίσκεται το «δάνειο επανορθώσεων» προς το Κίεβο, που συνδέεται με τα δεσμευμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, συνολικού ύψους περίπου 210 δισεκατομμυρίων ευρώ. Καθοριστικό ρόλο παίζει το Βέλγιο, καθώς στο έδαφός του εδρεύει το Euroclear, όπου βρίσκεται το μεγαλύτερο μέρος αυτών των κεφαλαίων. Η βελγική κυβέρνηση εμφανίζεται επιφυλακτική και ζητά αυξημένες νομικές και οικονομικές εγγυήσεις.
Ο Βέλγος πρωθυπουργός δεν επιθυμεί η χώρα του να επωμιστεί δυσανάλογο ρίσκο, ιδιαίτερα υπό το βάρος των νομικών προσφυγών που έχει ήδη καταθέσει η Μόσχα. Η βελγική πλευρά ζητά να είναι υποχρεωτική η συμμετοχή όλων των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων που διαχειρίζονται ρωσικά κεφάλαια, ώστε το βάρος και οι κίνδυνοι να κατανεμηθούν ισότιμα. Το μήνυμα είναι σαφές και αποτυπώνεται στο «Ή όλοι μαζί ή κανείς», με το ενδεχόμενο μπλοκαρίσματος της διαδικασίας να παραμένει υπαρκτό.
Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αντόνιο Κόστα έχει τονίσει ότι «η αποτυχία δεν είναι επιλογή», αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο παράτασης των διαπραγματεύσεων πέραν του προβλεπόμενου χρονοδιαγράμματος. Η πίεση είναι έντονη, καθώς χωρίς έγκαιρη εξασφάλιση πόρων η Ουκρανία κινδυνεύει με οικονομική κατάρρευση ήδη από το δεύτερο τρίμηνο του 2026.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει καταθέσει δύο εναλλακτικές προτάσεις. Η πρώτη αφορά το «Δάνειο Αποζημιώσεων», το οποίο στηρίζεται στη χρήση των παγωμένων περιουσιακών στοιχείων της Ρωσικής Κεντρικής Τράπεζας χωρίς κατάσχεση και μπορεί να εγκριθεί με ειδική πλειοψηφία, παρακάμπτοντας ενδεχόμενο βέτο. Η δεύτερη επιλογή προβλέπει δάνειο με εγγύηση τον προϋπολογισμό της ΕΕ, λύση που απαιτεί ομοφωνία και συναντά αντιδράσεις από χώρες όπως η Ουγγαρία, αλλά και επιφυλάξεις από άλλα κράτη.
Σε περίπτωση που δεν υπάρξει συμφωνία με το Βέλγιο, εξετάζεται ως «Σχέδιο Β» ο κοινός δανεισμός με εγγύηση το περιθώριο του ενωσιακού προϋπολογισμού. Πρόκειται για λύση ανάγκης, η οποία μεταφέρει δημοσιονομικό κόστος στα κράτη μέλη που θα κληθούν να καλύψουν τους τόκους. Για την Ελλάδα, η συμμετοχή στις εγγυήσεις εκτιμάται στα 2,77 δισεκατομμύρια ευρώ, με την Αθήνα να ζητά το ποσό αυτό να μην εγγραφεί στο δημόσιο χρέος, ενώ η Eurostat τηρεί στάση αναμονής.
Η επιλογή αυτή ενδέχεται να περιπλέξει και τις μελλοντικές διαπραγματεύσεις για το νέο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο μετά το 2027, δίνοντας παράλληλα επιχειρήματα στις λεγόμενες φειδωλές χώρες του Βορρά να πιέσουν για περικοπές σε άλλες πολιτικές.
Το μοντέλο που βασίζεται στα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία υποστηρίζεται έντονα από τον Γερμανό καγκελάριο Φρίντριχ Μερτς, καθώς εκπέμπει το μήνυμα ότι «η Ρωσία πληρώνει για τις καταστροφές που προκάλεσε». Αντίθετα, το Βέλγιο υπό τον Μπαρτ Ντε Βέβερ εκφράζει σοβαρές ενστάσεις, με τη στήριξη Ιταλίας, Βουλγαρίας και Μάλτας, ζητώντας εγγυήσεις «απόλυτα δεσμευτικές και αλληλέγγυες» και συμμετοχή συμμάχων του G7. Θετικά σήματα προέρχονται από Βρετανία και Καναδά, ενώ ΗΠΑ και Ιαπωνία εμφανίζονται πιο επιφυλακτικές.
Έντονη διαφωνία καταγράφεται και ως προς τη χρήση των κονδυλίων. Ορισμένα κράτη, όπως η Ολλανδία και η Γερμανία, ζητούν ευελιξία για αγορές αμυντικού εξοπλισμού και από τρίτες χώρες, ενώ η Γαλλία επιμένει τα χρήματα να κατευθυνθούν αποκλειστικά στην ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία. Η Ελλάδα συντάσσεται με τη γαλλική θέση, επισημαίνοντας την ανάγκη να μην καταλήξουν ευρωπαϊκά κεφάλαια στην τουρκική αμυντική βιομηχανία.
Την ίδια στιγμή, έξω από το Συμβούλιο εκτυλίσσεται μια από τις μεγαλύτερες πανευρωπαϊκές κινητοποιήσεις αγροτών. Οι διαδηλωτές αντιδρούν στις προτάσεις για τη νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική μετά το 2027, καταγγέλλοντας ανεπαρκή χρηματοδότηση και ένα «χαοτικό» πλέγμα κανονισμών. Στο στόχαστρο βρίσκεται και η Mercosur, την οποία χαρακτηρίζουν «ιστορικό λάθος» για την ευρωπαϊκή γεωργία και την επισιτιστική ασφάλεια. Η κινητοποίηση αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα, καθώς προηγείται της αναχώρησης της προέδρου της Κομισιόν για τη Βραζιλία, όπου θα επιχειρηθεί να «κλειδώσει» η συμφωνία.
Πέρα από την οικονομική στήριξη της Ουκρανίας, οι ηγέτες θα εξετάσουν τις ειρηνευτικές προσπάθειες και τις εγγυήσεις ασφαλείας για το Κίεβο, επιβεβαιώνοντας τη δέσμευση σε μια δίκαιη ειρήνη που θα σέβεται την ανεξαρτησία και την εδαφική ακεραιότητα της χώρας. Στην ατζέντα περιλαμβάνονται επίσης νέες κυρώσεις κατά της Ρωσίας, περαιτέρω στρατιωτική βοήθεια και η ενταξιακή πορεία της Ουκρανίας.
Η Μέση Ανατολή, με τη συνεχιζόμενη κρίση στη Γάζα και την αστάθεια στον Λίβανο, αποτελεί ακόμη ένα δύσκολο κεφάλαιο, ενώ προς το τέλος της Συνόδου θα συζητηθούν ζητήματα μετανάστευσης, οικονομίας και ανταγωνιστικότητας. Παρ’ όλα αυτά, η σκιά της Ουκρανίας καλύπτει τα πάντα, καθιστώντας τη Σύνοδο μία από τις πιο κρίσιμες των τελευταίων ετών.
