Ο Γενικός Γραμματέας Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας, Γιώργος Σταμάτης και ο Διευθυντής Συνηγορίας στα Παιδικά Χωριά SOS, Στέργιος Σιφνιός μιλούν στην «Κ» για το πρόβλημα της ιδρυματοποίησης και πώς μπορεί να ξεπεραστεί αλλά και την αναδοχή
Οι αποκαλύψεις για την «Κιβωτό του Κόσμου» έχουν συνταράξει την κοινή γνώμη και σύμφωνα με τους ανθρώπους που δρουν στο πεδίο της παιδικής προστασίας, πρόκειται για ένα πρόβλημα βαθύ και διαχρονικό.
«Βλέπουμε πάντα το δέντρο, αλλά δεν βλέπουμε το δάσος. Το δέντρο είναι το πρόβλημα που προκύπτει κάθε φορά με το εκάστοτε ίδρυμα και το δάσος είναι το σύστημα της παιδικής προστασίας στη χώρα μας. Eίναι εκατοντάδες τα ιδρύματα και τα περισσότερα άγνωστα. Πολλά από αυτά είναι εκκλησιαστικά. Είναι τόσο κλειστό το σύστημα που δεν φαίνονται οι αρρυθμίες», λέει χαρακτηριστικά ο Στέργιος Σιφνιός, Διευθυντής Συνηγορίας στα Παιδικά Χωριά SOS, μια από τις ελάχιστες δομές στην Ελλάδα που δεν έχει χαρακτήρα ιδρύματος – σ.σ ο γενικός διευθυντής των Παιδικών Χωριών SOS στην Ελλάδα, Γιώργος Πρωτόπαπας, είναι ανάμεσα στα μέλη του νέου Δ.Σ της Κιβωτού–.
Ο ίδιος εξηγεί και τι περιγράφει ο όρος «ιδρυματοποίηση». «Tην ώρα που τα παιδιά χρειάζονται σταθερούς ανθρώπους στο περιβάλλον τους για να αναπτυχθούν ομαλά να πέφτουν πάνω σε ανθρώπους που αλλάζουν βάρδιες. Κανένα ίδρυμα δεν είναι καλό».
Τι πρέπει να γίνει
Ο κ. Σιφνιός περιέγραψε βήμα-βήμα αυτή την πολυπόθητη αποϊδρυματοποίηση. Πρώτη προτεραιότητα πρέπει να είναι να μην φτάνουν στο σημείο να απομακρύνονται τα παιδιά από τις βιολογικές τους οικογένειες. Η πρόληψη μέσα από την παρέμβαση της Πολιτείας στην πρωτοβάθμια φροντίδα και στην παροχή κοινωνικών υπηρεσιών στην κοινότητα, είναι το Α και το Ω για την προστασία των παιδιών, αλλά κατά τον κ. Σιφνιό αυτό δεν έχει γίνει ακόμα πράξη.
Όπως εξηγεί: «Χρειαζόμαστε κοινωνικές υπηρεσίες, διεπιστημονικά στελεχωμένες και όχι με έναν κοινωνικό λειτουργό για 500.000 και 600.000 πολίτες. Μόνο μια καλή υποστήριξη μέσα στα σπίτια μπορεί να μειώσει δραματικά τα ποσοστά των παιδιών που βρίσκονται στα ιδρύματα. Αυτό όμως απαιτεί κοινοτικές δομές σε επίπεδο δήμων και περιφέρειας. Και πώς να γίνει αυτό εύκολα όταν οι δήμοι και οι κοινωνικές υπηρεσίες τους ανήκουν στο υπουργείο Εσωτερικών ενώ το σχέδιο για την αποϊδρυματοποίηση στο υπουργείο Εργασίας;»
Ο κ. Σιφνιός δίνει ένα παράδειγμα αναφέροντας τα κοινωνικά παντοπωλεία τα οποία λειτουργούν εδώ και χρόνια σε αρκετούς δήμους. «Θα μπορούσαμε να εξάγουμε πολλά χρήσιμα συμπεράσματα αν από αυτές τις οικογένειες οι οποίες παίρνουν απλώς τα τρόφιμα και αποχωρούν, παίρναμε ένα ιστορικό τους, καταγράφαμε τις δυσκολίες τους και επισκεπτόμασταν -οι κοινωνικοί λειτουργοί δηλαδή- τα σπίτια τους για να μιλήσουμε μαζί τους». Αυτή είναι μια πρακτική που τα Παιδικά Χωριά SOS εφαρμόζουν στα 10 «Κέντρα Στήριξης Παιδιού και Οικογένειας» της οργάνωσης σε όλη την Ελλάδα. Ο ίδιος δεν θέλει πάντως να «αγιοποιεί» τα Παιδικά Χωριά. Όπως λέει: «Προσπαθούμε να πάμε και εμείς παρακάτω. Και παρότι ένα σπίτι με 5 μόνο παιδιά και μια μαμά είναι το βέλτιστο λειτουργικό μοντέλο, έχουμε και εμείς στοιχεία ιδρυματισμού».
Η υποστήριξη στην οικογένεια δεν μπορεί να μηδενίσει τον αριθμό των παιδιών που πρέπει να απομακρυνθούν τελικά από τις οικογένειες τους. Εδώ έρχεται το δεύτερο βήμα και είναι αυτό της αναδοχής και πιο συγκεκριμένα αυτό που ονομάζεται «επείγουσα αναδοχή». Όπως εξηγεί ο κ. Σιφνιός: «Πρέπει να δημιουργηθεί μια σταθερή δεξαμενή από κατάλληλα προετοιμασμένους ανάδοχους γονείς, οι οποίο να μπορούν να υποδεχθούν ανά πάσα ώρα και στιγμή, ένα παιδί που βρίσκεται σε κίνδυνο. Αυτό θα λύσει άμεσα και το πρόβλημα των “παρκαρισμένων” παιδιών με εισαγγελική εντολή στα νοσοκομεία».
Στο κομμάτι της αναδοχής, σπουδαία θα μπορούσε να είναι κατά τον κ. Σιφνιό και η ενεργοποίηση της «επαγγελματικής αναδοχής» – που σημαίνει ότι θα πληρώνεται ο ανάδοχος γονέας εν είδει μισθού- για τα παιδιά ΑμεΑ που «λιμνάζουν» στα ιδρύματα.
Το τελευταίο βήμα που πρέπει να γίνει σύμφωνα με τον ίδιο, είναι να αλλάξει η ίδια η κουλτούρα της κοινωνίας τόσο απέναντι στα ιδρύματα όσο και στην αναδοχή. «Ξέρετε και ο απλός κόσμος, εν τέλει ιδρυματικά σκέφτεται. Το βλέπουμε κάθε φορά που κάτι κακό βγαίνει προς τα έξω. Είδατε και τώρα πόσοι λένε: ”μην τους πειράζετε, κάνουν θεάρεστο έργο, έχουν θυσιαστεί για τα παιδιά” και άλλα τέτοια ηρωικά; Πρέπει να γίνει ξεκάθαρο στον κόσμο ότι αναδοχή δεν σημαίνει παίρνω ένα παιδί και ελπίζω ότι σε βάθος χρόνου θα το υιοθετήσω. Η κοινωνία πρέπει να εκπαιδευτεί στην αναδοχή γιατί αναδοχή σημαίνει αλληλεγγύη στη πράξη. Δεν είναι κάτι δύσκολο, δεν πρέπει να φοβάται ο κόσμος τα πιο μεγάλα παιδιά. Σκεφτείτε πως οι δομές των Παιδικών Χωριών φιλοξενούν 180 παιδιά σε όλη την Ελλάδα. Από αυτά, μόνο ένα 15% έχει απορροφηθεί τα τελευταία δέκα χρόνια σε ανάδοχες οικογένειες».
Ο κ. Σιφνιός σημειώνει πάντως πως πριν από τέσσερα χρόνια, για πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας, ξεκίνησε μια πιο οργανωμένη προσπάθεια να ελεγχθεί ο χώρος της παιδικής προστασίας. «Σκεφτείτε, έπρεπε να φτάσουμε στο 2018 για να μάθει η Πολιτεία πόσα παιδιά βρίσκονται στα ιδρύματα. Μέχρι να φτάσουμε στα επιθυμητά αποτελέσματα, οι έλεγχοι στις δομές πρέπει να γίνουν συστηματικοί και από εξειδικευμένους ανθρώπους, δεν φτάνουν οι απροειδοποίητες επισκέψεις» καταλήγει ο ίδιος.
Γ. Σταμάτης: «Διευκολύνουμε όσους θέλουν να γίνουν ανάδοχοι γονείς»
Πάντως, το θέμα της ιδρυματοποίησης παιδιών πηγαίνει πολλές δεκαετίες πίσω και όπως εξηγεί ο γ.γ. Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Γιώργος Σταμάτης, γίνονται πλέον κινήσεις για να αποτινάξουμε αυτό το πρόβλημα.
Γιατί έφτασε σε αυτό το βαθμό η ιδρυματοποίηση στη χώρα μας; Τι κινήσεις γίνονται για να αλλάξει αυτό;
Η ιδρυματοποίηση των παιδιών είναι ένα πρόβλημα πολλών δεκαετιών, που είχε διογκωθεί εξαιτίας κυρίως της ελλιπούς στήριξης των ευάλωτων οικογενειών σε επίπεδο κοινότητας και των δυσκίνητων διαδικασιών στην προώθηση των θεσμών της αναδοχής και της υιοθεσίας. Δεν υπήρχε στη χώρα μας ένα σύγχρονο σύστημα παιδικής προστασίας. Με τις θεσμικές παρεμβάσεις των τελευταίων ετών και ιδίως με την απλούστευση των διαδικασιών κατά την εφαρμογή της νομοθεσίας από το 2019 και μετά επιταχύνουμε τις σχετικές διαδικασίες, οι οποίες γίνονται πλέον κεντρικά και ψηφιακά, με αξιοπιστία, ταχύτητα και διαφάνεια.
Πώς μπορεί να προχωρήσει πιο γρήγορα ο θεσμός της αναδοχής;
Διευκολύνουμε όσους θέλουν να γίνουν ανάδοχοι γονείς, με ενέργειες όπως, διεύρυνση των ηλικιακών ορίων των ανάδοχων γονέων, αύξηση της οικονομικής ενίσχυσης για αναδοχή τέκνων με αναπηρία και υπαγωγή των παιδιών στην ασφαλιστική κάλυψη του ανάδοχου γονέα. Επιπλέον, θα εφαρμοστεί ο θεσμός της επαγγελματικής αναδοχής για παιδιά με αναπηρία από 67% και άνω, θα εφαρμοστεί πιλοτικό πρόγραμμα για τη μεταφορά 200 εφήβων και νεαρών ενηλίκων άνω των 15 ετών από Δομές παιδικής προστασίας σε Διαμερίσματα Ημιαυτόνομης Διαβίωσης μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Επιπλέον για να προχωρήσει πιο γρήγορα ο θεσμός υλοποιείται από το 2020 εκστρατεία ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για τον θεσμό της αναδοχής και έχουν έως σήμερα υλοποιηθεί 9 σεμινάρια εργαζομένων σε ΝΠΔΔ για την προώθηση της αναδοχής για την εκπαίδευση τους στο νομοθετικό πλαίσιο.
Απ’ ό, τι φαίνεται πολλά ιδρύματα όπως αυτό της «Κιβωτού» εμποδίζουν τον θεσμό. Πώς μπορεί να ελέγχεται αυτό το κομμάτι;
Οι ελεγκτικοί μηχανισμοί έχουν βελτιωθεί και θα ενισχυθούν περαιτέρω. Οι κοινωνικοί σύμβουλοι των Περιφερειών σε συνεργασία με το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων και το ΕΚΚΑ, στο οποίο τηρείται το πληροφοριακό σύστημα με όλα τα στοιχεία των παιδιών που μένουν σε Δομές Παιδικής Προστασίας, ελέγχουν ότι τα Ιδρύματα τηρούν τις υποχρεώσεις που προβλέπει η σχετική νομοθεσία. Δηλαδή κυρίως καταρτίζουν το ατομικό σχέδιο δράσης για την οικογενειακή αποκατάσταση του παιδιού. Επιπρόσθετα ο Συνήγορος του Παιδιού διεξάγει ελέγχους ενεργώντας κατόπιν καταγγελίας ή και αυτεπαγγέλτως. Επιπλέον, θεσπίζονται ειδικά πρωτόκολλα που θα ελέγχουν τυχόν καθυστέρηση στην αποκατάσταση του παιδιού καθώς και την επικοινωνία των παιδιών με τη βιολογική τους οικογένεια.
Ποιες άλλες λύσεις υπάρχουν για να αποτινάξουμε το πρόβλημα της ιδρυματοποίησης;
Όπως προαναφέρθηκε για την αποϊδρυματοποίηση παιδιών μεγαλύτερης ηλικίας, εφαρμόζεται πιλοτικά πρόγραμμα ημιαυτόνομης διαβίωσης για 200 εφήβους και νεαρούς ενήλικες που διαμένουν σε δομές παιδικής προστασίας και είναι άνω των 15 ετών. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει τρεις πυλώνες. Κάλυψη της διαμονής και της οικοσκευής, παροχή καθημερινής φροντίδας και ψυχοκοινωνικής στήριξης και ψυχολογική ενδυνάμωση και επαγγελματική συμβουλευτική για την πορεία των παιδιών μόλις ενηλικιωθούν. Στοχεύει στην απομάκρυνση των εφήβων από το περιβάλλον ιδρυματικής φροντίδας και στην ομαλή ενσωμάτωση τους στον κοινωνικό ιστό. Στο πλαίσιο αυτό, μέσω του νέου ΕΣΠΑ 2021-2027 ιδιαίτερη σημασία δίδεται στη μετάβαση από την ιδρυματική φροντίδα στη φροντίδα σε επίπεδο κοινότητας και στη συνέχιση της λειτουργίας καλών πρακτικών, προγραμμάτων που λειτουργούν προς όφελος των ευάλωτων παιδιών, παιδιών και ενηλίκων ατόμων με αναπηρίες όπως τα Κέντρα Δημιουργικής Απασχόλησης, οι Στέγες Υποστηριζόμενης Διαβίωσης, εναλλακτικές μορφές φροντίδας.
Πόσες αναδοχές έχουμε τα τελευταία χρόνια;
Οι ανάδοχοι γονείς αυξήθηκαν σημαντικά τα τελευταία δύο χρόνια. Επιπλέον, είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι το 2021 συντελέστηκαν 72 υιοθεσίες από κρατικά ιδρύματα και 20 από ιδιωτικά.
πηγή:kathimerini.gr
