Του Σωτήρη Σκουλούδη
Και ξαφνικά… μας προέκυψε ξανά το παράλογο τουρκολιβυκό μνημόνιο! Φαίνεται ότι η Άγκυρα στο πλαίσιο της μεγαλομανίας και των νέο-οθωμανικών επιδιώξεων της, στρέφει ξανά το βλέμμα της προς… όποιον νέο ή παλιό σύμμαχο μπορεί να αποκτήσει, προκειμένου να δικαιολογήσει το όραμα της «Γαλάζιας Πατρίδας».
Πρόκειται για τη Συμφωνίας Θαλάσσιας Δικαιοδοσίας που υπεγράφη το 2019 ανάμεσα στην Τουρκία και την Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας της Τρίπολης, κι ενώ στη χώρα μαίνονταν ο εμφύλιος, με την Άγκυρα να προσπαθεί να εκμεταλλευθεί καταστάσεις. Η εν λόγω συμφωνία είναι ανυπόστατη και παράνομη δια… γυμνού οφθαλμού, καθώς διαμορφώνει την ΑΟΖ της Τουρκίας από τις μικρασιατικές ακτές μέχρι την αφρικανική χώρα, αγνοοώντας ότι υπάρχει… ενδιάμεσα, δηλαδή τα ελληνικά νησιά, αλλά και τα δικαιώματα της Αιγύπτου!
Και ενώ ο φίλος της Ελλάδας στρατάρχης Χαλίφα Χαφτάρ της κυβέρνησης του Τομπρούκ είχε απορρίψει την εν λόγω συμφωνία από τη μη αναγνωρισμένη τότε κυβέρνηση, σύμφωνα με ανησυχητικά δημοσιεύματα των περασμένων ημερών, του λιβυκού αλλά και του τουρκικού Τύπου, η Βουλή των Αντιπροσώπων της Λιβύης, υπό την ηγεσία του ίδιου, ανακοίνωσε τη σύσταση ειδικής επιτροπής για την εξέταση και έγκριση του εν λόγω μνημονίου.
Κάπως έτσι φαίνεται ότι η πρόσφατη συνάντηση του γιου του Χαφτάρ, αντιστράτηγου Σαντάμ Χαλίφα Χαφτάρ, διοικητή των χερσαίων δυνάμεων του Εθνικού Στρατού της Λιβύης με τον Τούρκο υπουργό Άμυνας Γιασάρ Γκιουλέρ, σηματοδοτεί ίσως μια νέα σχέση μεταξύ των δύο χωρών και εις βάρος της Ελλάδας, των άλλων γειτόνων και φυσικά του διεθνούς δικαίου…
Το τουρκικό μέσο TR Haber κάνει λόγο για «βαρύ πλήγμα» στις ελληνικές διεκδικήσεις, χαρακτηρίζοντας τις ελληνικές θέσεις περί θαλάσσιας δικαιοδοσίας «επεμβατικές και φανταστικές», και υποστηρίζει ότι έρχονταν σε σύγκρουση με το διεθνές δίκαιο. Παρουσιάζει δε την εν λόγω συμφωνία ως δικαίωση της Τουρκίας και της Λιβύης στην Ανατολική Μεσόγειο! Σύμφωνα με αναλυτές, η επιμονή της Τουρκίας και οι παρασκηνιακές διαβουλεύσεις για την επαναφοράτου μνημονίου πάντως σχετίζεται και με την πίεση που θέλει να υποβάλλει και στην Αίγυπτο, εκτός από τη χώρα μας, με αυτό το «μπάσιμο» στην κοινή μας ΑΟΖ.
Εάν και εφόσον υπάρξει όντως επικύρωση του μνημονίου, τότε η Αθήνα θα χάσει το επιχείρημα ότι αυτό αφορούσε μόνο τον έναν πολιτικό πόλο της Λιβύης, παρά πλέον θα αποτελεί επίσημη θέση της χώρας. Ωστόσο, υπάρχουν άλλα πολύ σοβαρά επιχειρήματα υπέρ μας…
Το Attica Times συνομίλησε για το ζήτημα με τον Γρηγόρη Τσάλτα, Καθηγητή Διεθνούς Δικαίου, πρώην Πρύτανη του Παντείου Πανεπιστημίου, και υπουργού Περιβάλλοντος στη μεταβατική κυβέρνηση. Πρόκειται για έναν από τους πιο ειδικούς επιστήμονες της χώρας μας σε θέματα Διεθνούς Δικαίου και ιδιαίτερα του Δικαίου της Θάλασσας, ζητήματα τα οποία διδάσκει στους φοιτητές του εδώ και αρκετές δεκαετίες, ενώ υπό τον συντονισμό του έχουν διοργανωθεί σχετικά διεθνή συνέδρια και ημερίδες.
Ο καθηγητής εξηγεί: «Πρόκειται για μια καθολα παράνομη πραξη, με πρωτοβουλία βέβαια της Τουρκίας, ενός απαράδεκτου από πλευρας διεθνούς δικαίοπυ μνημονιου συνεργασίας με τη Λιβύη. Στην ουσία, πρόκειται για μια συνεργασία καθαρά αμυντική και στρατιωτική που αποσκοπούσε στη στρατιωτική στήριξη της κυβέρνησης Σάρατζ στον εμφύλιο πόλεμο στη Λιβύη, μια συμφωνία η οποία περιλάμβανε επίσης την οριοθετηση θαλασσίων ζωνών εθνικής δικαιοδοσίας».
Οι λόγοι που το μνημόνιο είναι εντελώς παράνομο κι ανυπόστατο, απέναντι σε οποιαδήποτε διακρατική σχέση και διεθνή οργανισμό, είναι ξεκάθαροι, όπως εξηγεί ο Γρηγόρης Τσάλτας:
Ουσιαστικά η οριοθέτηση επιχειρείται αναμέσα σε δυο χώρες οι οποίες με βάση το Δίκαιο της Θάλασσας δεν τη δικαιούνται καθότι δεν αποτελούν κράτη με απέναντι ακτές.
Τόσο το παλαιότερο Δίκαιο της Θάλασσας του 1958 οσο και η νέα σύμβαση του 1982 του Modego Bay αναφέρονται σε οριοθέτηση αποκλειστικά κιαι μόνο ανάμεσα σε κράτη που είναι όμορα ή απέναντι. Και δεν προβλέπεται απολύτως καμία εξαίρεση.
Αυτό αναφέρεται ρητώς στο άρθρο 74 που αφορά στην οριοθετηση των ΑΟΖ καισ το αντίστοιχο άρθρο 83 της ιδιας σύμβασης που αφορά στην οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας μεταξύ κρατών των οποίων οι ακτές είναι παρακείμενες ή βρίσκονται αοπέναντι η μία από την άλλη.
Σε δεύτερη φάση το ίδιο μνημόνιο συνεργασίας που περιλαμβάνει την οριοθέτηση ανάμεσα σε Τουρκία και Λιβύη Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης και Υφαλοκρηπίδας είναι παράνομο κατά το Διεθνές Δίκαιο , αφού αρνείται την αποδοχή της βασικής αρχής του Διεθνούς Δικαίου, που αφορά στο ότι τα νησιωτικά εδάφη δικαιούνται όλες τις θαλάσσιες ζώνες εθνικής δικαιοδοσίας, πράγμα που συνιστά κανόνα υποχρεωτικού χαρακτήρα ως προγενέστερου εθιμικού κανόνα που έχει κωδικοποιηθεί και συμβατικώς. Με άλλα λόγια, η εν λόγω συμφωνία ανάμεσα στις δύο αυτές χώρες δεν αναγνωρίζει ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα στις ανατολικές ακτές της Ρόδου, Καρπάθου, Κάσου και Κρήτης που αφορούν στη νησιωτική προβολή της Ελλάδας στην ανατολική Μεσόγειο».
Κατά την ερμηνεία αυτής της κίνησης από τον καθηγητή, ο ίδιος θεωρεί ότι «πρόκειται για προσπάθεια κυρίως της Τουρκίας να εγκλωβίσει την Ελλάδα στο Αιγαίο και να την αποκλείσει από τον υποθαλάσσιο χώρο της νοτιοανατολικής λεκάνης της Μεσογείου, ενώ παράλληλα γίνεται προσπάθεια εφαρμογής στην πράξη του περιβόητου τουρκικού casus belli που αποτρέπει την Ελλάδα από το να επεκτείνει την αιγιαλίτιδα ζώνη της έξω από το όριο των 6 ναυτικών μιλίων».
Δεδομένων όλων αυτών, ο Γρηγόρης Τσάλτας δεν είναι ιδιαίτερα ανησυχός για το αν η Τουρκία θα πετύχει κάτι με αυτή την καθόλα παράνομη και ανυπόστατη ενέργεια.
«Το διεθνές δίκαιο είναι το κατεξοχήν πολιτικό δίκαιο. Ουδείς θα τολμούσε να αναγνωρίσει ένα τέτοιο παράνομο μνημόνιο, ούτε οργανισμός ούτε γειτονικό κράτος.
Να σας θυμίσω ότι αυτό δεν συμβαίνει για πρώτη φορά. Η Τουρκία προσπαθεί εδώ και πολλές δεκαετίες να εφαρμόσει ένα δικό της διεθνές δίκαιο το οποίο στηρίζεται σε όλες τις προτάσεις που είχε κάνει κατά τη διάρκεια της 3ης συνδιάσκεψης για το Δίκαιο της Θάλασσας 1973-1982 που κατέληξε στη σύμβαση του Modego Bay και όλες οι προτάσεις της είχαν πανηγυρικά απορριφθεί από όλη τη διεθνή κοινότητα. Για αυτόν τον λόγο η Τουρκία και την καταψήφισε και θέλει να εφαρμόσει το δικό της, ως ο κάθε εξοχήν αναρχικός στην ευρυτερη περιοχή της Μεσογείου και όχι μόνο».
Σχετικά με τις ενέργειες της χώρας μας, ο ακαδημαϊκός είναι ευχαριστημένος λέγοντας ότι «η Ελλάδα αντέδρασε άμεσα στις παράνομες αυτές διεκδικήσεις με την υπογραφή απόλυτα νόμιμης κατά το διεθνές δίκαιο συμφωνίας οριοθέτησης με την Αίγυπτο, ακυρώνοντας στην πράξη το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο. Είναι σαφής κι η αντίδραση της Αιγύπττου που υπέγραψε μαζί μας αυτή τη συμφωνία».
Το επόμενο που πρέπει να γίνει ωστόσο, δεδομένης αυτής της εξέλιξης με τον Χαφτάρ είναι ότι «θα πρέπει να επιχειρηθεί ο συνετισμός της Λιβύης ώστε να μη συνεχιστεί η παρανομία που συντελέστηκε με την υπογραφή του μνημονίου του 2019 που δεν επικυρώθηκε ούτε από το κοινοβουλίο της χώρας. Ασφαλώς απαιτείται και η καθολική υποχώρηση του Χαφτάρ από το να επιτρέψει να γίνει κάτι τέτοιο, διότι επιπλέον η βάση της συμφωνίας στηρίζεται σε σαφέστατη παρανομία του διεθνούς δικαίου η οποία συντελέστηκε σε βάρος των συμφερόντων τρίτου γειτονικού κράτους».
«Εν τούτοις», συνεχίζει ο καθηγητής, «η ανάπτυξη διμερών σχέσεων που να στηρίζονται στην καλή γειτονία και στον σεβασμό των κανόνων του διεθνούς δικαίου με τη Λιβύη παραμένει το ζητούμενο για εμάς»….
